Δύο σπουδαίους πιανίστες της ίδιας γενιάς απολαύσαμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Ιανουάριο μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων.
Στις 25/1, εμφανίσθηκε μετά από αρκετό καιρό στην ασφυκτικά γεμάτη "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης", ο διάσημος 70χρονος Ούγγρος -και πολιτογραφημένος Βρετανός, όθεν και ο τίτλος του "σερ"- Άντρας Σιφ, συνοδευόμενος από την ορχήστρα δωματίου "Cappella Andrea Barca". Το πολυεθνικής σύνθεσης σύνολο -τα έμπειρα μέλη του οποίου δραστηριοποιοιύνται επιτυχημένα ως σολίστ και ως μουσικοί δωματίου- είχε ιδρύσει ο ίδιος ο Σιφ το 1999, με αφορμή την παρουσίαση όλων των κονσέρτων για πιάνο του Μότσαρτ στο φεστιβάλ "Mozartwoche" του Σάλτσμπουργκ.
Έργα Μότσαρτ ερμήνευσαν αποκλειστικά και στην Αθήνα μέσα σε ημίφως, με το πιάνο τοποθετημένο κάθετα στο μέσο της ορχήστρας για να διευκολύνεται και η μουσική διεύθυνση: μεταξύ των "Κοντσέρτων για πιάνο" αρ. 23 και 27, παρενεβλήθη η πασίγνωστη, δημοφιλής "Συμφωνία αρ. 40".
Η βραδιά άνοιξε και έκλεισε με δύο σημαντικά κοντσέρτα για πιάνο, που επιβεβαίωσαν γιατί ο Σιφ θεωρείται σήμερα ο κορυφαίος ίσως μοτσάρτιος πιανίστας στον κόσμο! Οι ρευστές πλην μάλλον αργές ταχύτητες, η κρυστάλλινης καθαρότητας άρθρωση και φραστική (απότοκο υποδειγματικής δαχτυλικής ευχέρειας), η ευγένεια και καλαισθησία της έκφρασης δικαιώνουν στο έπακρο το ύφος του κλασικισμού. Αποχρώσεις, τονισμοί, παύσεις υπηρετούν διαρκώς και αναδεικνύουν τη δραματουργία της μουσικής, επιτρέποντάς της να ρέει αβίαστα και να ανασαίνει! Επίσης, παρά τη χρήση σύγχρονων οργάνων και ενός εξαιρετικού πιάνου "Steinway", παραμένουν διακριτικά ορατές η γνώση και ο σεβασμός των κατακτήσεων της ιστορικής ερμηνευτικής στο συγκεκριμένο ρεπερτόριο.
Η στοχαστικότητα και το συναισθηματικό βάρος της ανάγνωσης του 23ου Κοντσέρτου, αρετές εμφανείς ήδη από το εναρκτήριο allegro, επιτάθηκαν στο ποιητικό αργό μέρος με τη φωνητικών ποιοτήτων μελωδική γραμμή, πριν την αποφόρτιση με το ζωηρό καταληκτικό ροντό. Θαυμασμό προκάλεσαν εν προκειμένω η διαφάνεια ήχου και η ευελιξία των εγχόρδων της ορχήστρας (με εξάρχοντα τον διάσημο Αυστριακό βιολιστή Έριχ Χέμπαρτ) αλλά και η καλλιέπεια ξύλινων και χάλκινων πνευστών, που διαλέχθηκαν ισότιμα με τον σολίστ, κατά τρόπο που παρέπεμπε στο παλιότερο concerto grosso.
Η ίδια λογική μουσικής δωματίου ήταν έντονη και στην ερμηνεία του 27ου Κοντσέρτου με τη μεγαλύτερη ποικιλία διαθέσεων, τόσο στο χαμηλόφωνο, εσωστρεφές larghetto (όπου είχε κανείς την αίσθηση σταματήματος του χρόνου!), όσο και στα ακραία γρήγορα μέρη, όπου -με όχημα καλόγουστες διανθίσεις- χάρη και τρυφερότητα συμπορεύθηκαν με λυρισμό και ανάλαφρο χιούμορ.
Εμβόλιμα, προσφέρθηκε μία μουσικότατη, απολλώνιας κομψότητας ερμηνεία της 40ής Συμφωνίας, ό,τι καλύτερο μπορεί να αναμένει κανείς στην εποχή μας από μία "παραδοσιακής/κλασικής" οπτικής προσέγγιση των "μεγάλων" συμφωνιών του Μότσαρτ! Σε αυτήν αξιοποιήθηκαν ιδανικά αφενός η πλαστικότητα ταχυτήτων και οι λεπταίσθητες διακυμάνσεις δυναμικής, αφετέρου ο εξαιρετικά εστιασμένος πλην διαυγής ήχος του 30μελούς σώματος των εγχόρδων και τα προσεγμένα σόλι των πνευστών. Στα δύο μεσαία μέρη τόσο οι λυρικές όσο και οι πιο δραματικές πτυχές της γραφής αποδόθηκαν με στοχαστικότητα αλλά και μια κάποια αυστηρότητα, ενώ στο εντυπωσιακό φινάλε η μεγαλειώδης, περίτεχνη, οιονεί "οπερατική" αρμονική επεξεργασία προβλήθηκε με πρωτοφανή ακρίβεια και γλαφυρότητα.
Τις εξαιρετικές εντυπώσεις από την όλη συναυλία ενίσχυσε η υποδειγματική συμπεριφορά και προσήλωση του κοινού, που ξέσπασε σε έντονες επευφημίες μετά το πέρας της. Σιφ και "Cappella Andrea Barca" δεν άλλαξαν ερμηνευτική ρότα, αποδίδοντας -εκτός προγράμματος- το πρώτο μέρος από το 5ο "Βρανδεμβούργιο Κοντσέρτο" του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.
Λίγες μέρες νωρίτερα (13/1), ο Γαλλοκύπριος πιανίστας Κυπριανός (Συπριέν) Κατσαρής έδωσε το πρώτο μετά από πολλά χρόνια προσωπικό ρεσιτάλ του στο αθηναϊκό Μέγαρο, σε μία κατάμεστη "Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος". Αρθρωμένο σε δύο ενότητες, την "Αυστροουγγρική περίοδο και τον Σοπέν" και ένα "Αφιέρωμα στην Ελλάδα", και αποτελούμενο κατά βάση από μινιατούρες, το χορταστικό πρόγραμμα χάρισε έγκυρο δείγμα της μεγάλης κλάσης και του φιλέρευνου πνεύματος του σολίστ.
Το πρώτο μέρος θύμισε ότι ο 72χρονος Κατσαρής αποτελεί σήμερα έναν από τους τελευταίους κληρονόμους των θρυλικών βιρτουόζων του παρελθόντος που διέπρεπαν στο ρομαντικό ρεπερτόριο. Η ασύλληπτη τεχνική, ο μεγάλος, πλούσιος, γεμάτος αποχρώσεις ήχος, η πρωτοφανής ταχύτητα, ευελιξία και φινέτσα του παιξίματος του, η ανεπίληπτη άρθρωση αλλά και η τέχνη του ρουμπάτο είναι αρετές δυσεύρετες στη σημερινή εποχή! Μετά από μία σπάνιας διαφάνειας, κομψότητας αλλά και χιούμορ ερμηνεία της "Σονάτας για πιάνο Hob.XVI/35" του Χάυντν, ο Κατσαρής παρουσίασε μια σειρά από σύντομα πλην εμβληματικά κομμάτια -πρωτότυπα ή σε μεταγραφή/διασκευή- μεγάλων ρομαντικών συνθετών. Δεν ήξερε τι να πρωτοθαυμάσει κανείς στα κομμάτια του Σούμπερτ: τον αυθορμητισμό του πρώτου "Αυτοσχεδιασμού" (Εμπρομπτύ) του έργου 142, την τρυφερή μελωδικότητα του "Ave Maria" (σε μεταγραφή Λιστ), το συνδυασμό μουσικότητας και δεξιοτεχνίας στην τρίτη από τις "Μουσικές Στιγμές" του έργου 94. Ο βιρτουόζος έλαμψε στην εντυπωσιακή διασκευή του "Τσάρντας οστινάτο" του Λιστ, ενώ στα έργα του Σοπέν η ρευστότητα και πλαστικότητα της μελωδικής γραμμής συνδυάσθηκε με έμπλεο μελαγχολίας λικνιστικό βηματισμό στο δεύτερο "Βαλς" του έργου 64, αιθέρια ονειροπόληση στη "Φαντασία-Εμπρομπτύ", δυναμισμό και αριστοκρατικότητα στη δημοφιλέστατη "Ηρωική" Πολωνέζα.
Το δεύτερο μέρος είχε έντονο εθνικό χρώμα, καθώς περιελάμβανε πολλά σπάνια παιζόμενα έργα για πιάνο Ελλήνων συνθετών που ο διαπρεπής σολίστ ερμήνευσε υποδειγματικά. Στη "Συμφωνία σε ντο μείζονα" του Μάντζαρου, πιανιστική αναγωγή της καντάτας "Ο Οδυσσέας στα Ηλύσια Πεδία" έγιναν ορατές οι μπελκαντίστικες (ροσσίνειες) οφειλές, στην πρώτη "Σονατίνα επάνω σε κρητικούς λαϊκούς σκοπούς" του Γιάννη Κωνσταντινίδη αποδόθηκαν με χαρακτηριστική καθαρότητα οι φολκλορικές πινελιές (ριζίτικα, πεντοζάλης), όπως συνέβη και στη διασκευή από τον Φαίδρο Καβαλλάρη του παραδοσιακού κυπριακού ερωτικού τραγουδιού "Το γιασεμί", στα ιμπρεσιονιστικά τρία από τα "24 "Πρελούδια για πιάνο" του Γιάννη Ανδρέου Παπαϊωάννου τονίσθηκαν οι διαφορετικές διαθέσεις τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν τόσο η πρώτη παγκόσμια παρουσίαση της νεοτονικής αρμονικής προσέγγισης πιανιστικής σουίτας "6 Σκίτσα για τον Μεγάλο Μωλν" που ο επιφανής μουσικοκριτικός Γιώργος Λεωτσάκος άντλησε (1959/2003) από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Αλέν Φουρνιέ, όσο και η ακρόαση του έργου "Οι Καμπάνες" της σπουδαίας πιανίστριας -αλλά και ικανής συνθέτριας- Ρένας Κυριακού, μια φιλόδοξη νεανική δημιουργία που η ίδια έπαιζε συχνά ως ανκόρ.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε θριαμβευτικά με δύο κομμάτια συνδεδεμένα με παράσταση (1811) του θεατρικού έργου του φον Κότσεμπου "Τα Ερείπια των Αθηνών", τις "Έξι παραλλαγές πάνω στο τουρκικό εμβατήριο" που συνέθεσε -δύο χρόνια νωρίτερα- ο Μπετόβεν αλλά και τη "Φαντασία" που επεξεργάστηκε ο Λιστ με βάση 3 από τα μοτίβα που ο Μπετόβεν αξιοποίησε στην ομώνυμη σκηνική μουσική. Ο Κατσαρής τα ερμήνευσε αριστοτεχνικά, με παλμό και ρυθμική ζωντάνια, υπογραμμίζοντας τη χορευτική διάσταση αλλά και τις ενίοτε πιο μυστικιστικές πτυχές τους.
Στις ενθουσιώδεις επευφημίες του κοινού, ο Κατσαρής αντιχάρισε την εκτενή "Σουίτα", ουσιαστικά έναν εμπνευσμένο αυτοσχεδιασμό πάνω σε κοσμαγάπητα τραγούδια και μουσικά θέματα του Μίκη Θεοδωράκη, ολοκληρώνοντας με αναψυκτική διάθεση μία από κάθε άποψη θαυμάσια βραδιά πιάνου.
Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: O Ουγγροβρετανός πιανίστας σερ Άντρας Σιφ επευφημείται από το κοινό κατά τη διάρκεια της συναυλίας με έργα Μότσαρτ που έδωσε, συνοδευόμενος από την ορχήστρα Cappella Andrea Barca, στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (25/1)
