Αυτό το κείμενο θα μπορούσε να έχει τίτλο: "Σκόρπιες σκέψεις με αφορμή το νέο boxset του ΛΕΞ" ή "Πώς στο διάολο μεγάλωσε η γενιά μου;". Ένα συγκινητικό δώρο γενεθλίων - το συλλεκτικό box set βινυλίων με το σύνολο της solo δισκογραφίας του ΛΕΞ , που κυκλοφόρησε από τη Veego Records πρόσφατα- αποτέλεσε την τέλεια αφορμή για αναστοχασμό πάνω στην πραγματική ουσία της τέχνης. Πώς ο Θεσσαλονικιός ράπερ κατάφερε να εμφυσήσει – με γερές τζούρες ρεαλισμού – την ελπίδα σε μια ολόκληρη γενιά;
Τον Δεκέμβρη του ’08 τελείωνα το δημοτικό. Θυμάμαι, όμως, τα κανάλια να αναμεταδίδουν την θεσμική δολοφονία του δεκαπεντάχρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου σαν να ήταν χθες. Σήμερα, δεκαπέντε χρόνια μετά και περισσότερες θεσμικές δολοφονίες από όσες μπορώ να θυμηθώ, πιστεύω ακόμα ότι αυτό ήταν το γεγονός που τραυμάτισε μια γενιά και διαμόρφωσε τον αξιακό της κώδικα. Μετά ήρθαν κι άλλα: οικονομική κατάρρευση, Μνημόνια, Χρυσή Αυγή, προσφυγικό, σκάνδαλα και Covid.
Κι αν όλα αυτά ακούγονται σαν τίτλοι κεφαλαίων ενός μελλοντικού βιβλίου ιστορίας, θα μπορούσαν να διατυπωθούν ως εξής: ζήσαμε στα σπίτια μας τη βία της ανεργίας και γάμους που μοιάζουν με διεστραμμένα οικονομικά deals· ζήσαμε στα σχολεία το ξήλωμα της κοινωνίας, τραμπουκισμούς από φασίστες στις καταλήψεις και την επιτυχία να μετριέται σε χρήματα - γιατί ένα πτυχίο ήταν πολύ αμφίβολο πια ότι θα εξασφάλιζε κάτι καλύτερο από την ουρά στον ΟΑΕΔ ή ένα αεροπορικό εισιτήριο χωρίς επιστροφή. Εναλλακτικά, με έναν στίχο-δάνειο από τον ΛΕΞ, μεγαλώσαμε με τη "βία του να μην έχεις μία". Σίγουρα δεν βίωσαν όλοι τις ίδιες καταστάσεις – ούτε ήταν όλα σκοτεινά – και καμία πρόθεση δεν έχω να μιλήσω εξ ονόματος μιας ολόκληρης γενιάς. Πάντως, πραγματική ελπίδα δεν υπήρχε. Μόνο αμφιβολία.
Ταυτόχρονα, όμως, ήταν εκείνη η ίδια περίοδος που το μυαλό και τα αφτιά ήταν πάντα ανοιχτά ψάχνοντας για μουσική και ερεθίσματα. Η εποχή που ο κόσμος έπαιρνε σβάρνα τις πίστες τα Σάββατα είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί αλλά τα mainstream media δεν είχαν λάβει ακόμα το memo: το τρίπτυχο "λεφτά, λαϊκά και κλειδαρότρυπα" μάς είχε τελειώσει. Το αντιπρόταγμα ήρθε από την ελληνική ραπ σκηνή που δοκίμασε να αφηγηθεί κάτι πιο κοντινό στην κοινωνική πραγματικότητα, που κατάφερνε να ξεπερνάει τον εαυτό της σε μαυρίλα, ανασφάλεια και στρες, χρόνο με τον χρόνο.
Η πρώτη του δουλειά "δεν πρόκειται να πεθάνει"
Ο ΛΕΞ έκανε ήδη πολλά χρόνια μουσική, με τα Βόρεια Αστέρια κι έπειτα με τα Ανάποδα Καπέλα, αλλά η πρώτη μου ουσιαστική επαφή έγινε το 2014 με το solo ντεμπούτο του "Ταπεινοί και Πεινασμένοι". Αν η κατάσταση στην πρωτεύουσα ήταν ζοφερή, η Θεσσαλονίκη έπιανε new low επίπεδα – με την ανεργία της (μέχρι και σήμερα εδώ που τα λέμε) να μαστίζει τη νεολαία και τις αυτοκτονίες σε όλη την επικράτεια να ξεπερνάνε σε αριθμούς κάθε προηγούμενο (όπως στηρίζει και σχετική έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ). Μέσα από 12 καταιγιστικά κομμάτια καταφέρνει μια έξω-από-τα-δόντια ανάγνωση της ελληνικής κοινωνίας ανατέμνοντας τις παθογένειες της. Η μοιραία ταύτιση με την αλήθεια του δίσκου δεν έρχεται χωρίς πόνο αλλά οι ακροάσεις του έχουν μια λυτρωτική αίσθηση. Η ευάλωτη διάσταση του καλλιτέχνη κάνει την τέχνη του πιο προσβάσιμη και τις ατάκες του να βαράνε σαν υπόγεια χτυπήματα: από την απελπισία της "Καταδίκης" μέχρι την σκληρή συνειδητοποίηση ότι "ο κόσμος που θα ζεις είναι αυτός" ("Ο κόσμος κακός").
Με τον εμβληματικό "Φράχτη" δείχνει το μεσαίο δάχτυλο σε μια σάπια κοινωνία και οριοθετεί το καλλιτεχνικό του επιχείρημα, την "Τέχνη Για Κολλημένους", ως "Μουσική για τσόγλανους"· και όπου "τσόγλανοι" δεν σημαίνει παραβατικοί (ή τουλάχιστον όχι από άποψη αφού, "η αφραγκία συχνά οδηγεί στην παρανομία"). Άλλωστε, μιλάει για "τα παιδιά από τα διαλυμένα σπίτια" και ως γνωστόν με τις σπάνιες ευκαιρίες και μόνη πρόνοια γι' αυτά ένα κοινωνικό μέρισμα-προσβολή. Δείχνει ότι μοναδικό καταφύγιο σε αυτή τη συνθήκη είναι ίσως να βρεις το "κόλλημα", κάτι να γαντζωθείς, και εκείνα τα λίγα άτομα που έχεις να το μοιράζεσαι. Οι άνθρωποι που σχηματίζουν το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας καθενός δεν χρειάζονται ωραιοποίηση αλλά ειλικρινείς κουβέντες. Αυτός ο δίσκος εγγράφει ιδεολογία, ιδίως όταν τον ακούς σε μια φάση πρόωρης ενηλικίωσης με φόντο γκρεμισμένους ανθρώπους και το αβέβαιο μέλλον τους.
Ρεπορτάζ από τις γειτονιές
Τις εργατοώρες στις περιστασιακές δουλειές των φοιτητικών χρόνων θα τις άφηνα πίσω μου εύκολα. Αυτά που δεν θα μπορούσα να ξεχάσω ακόμα κι αν ήθελα ήταν τα "αγουροξυπνημένα μεροκάματα", τον καύσωνα του ’18. Το "2ΧΧΧ" έσκασε λίγο πριν ξεκινήσουμε - παρέα με την κολλητή μου - μια εποχιακή (πολύ πρωινή) δουλειά κι έμελλε να γίνει το soundtrack μιας σειράς από ατελείωτες μέρες, καθώς στη συνέχεια είχαμε τη δεύτερη βάρδια στο τηλεφωνικό κέντρο που εργαζόμασταν τα απογεύματα. Η δεύτερη δουλειά του ΛΕΞ πιάνει το νήμα από εκεί ακριβώς που το άφησε το "Τ.Κ.Π.", εμβαθύνοντας στα κοινωνικά ζητήματα ("ρευματοκλοπές, υποτροπές, λογαριασμοί / ανεργία, αφραγκία, μπάτσοι, Χρυσή Αυγή / μεροκάματα του τρόμου, εξώσεις, πλειστηριασμοί"). Καταγράφει, σχεδόν με ύφος ρεπορταζιακό, τη ζωή στις "Πολυκατοικίες", στις γειτονιές, στα πάρκα και γενικά στις μεγαλουπόλεις.
Η νεοαποκτηθείσα αυτοπεποίθηση του ράπερ, που άφησε παρακαταθήκη με τον πρώτο του δίσκο, ανοίγει ένα νέο δημιουργικό πεδίο, που θα αξιοποιήσει για να φέρει νέα flows και διαφορετικά στιλ, πάντα με συνοδοιπόρο του τον Dof Twogee. Πιάνεται από το "όσοι αγάπησα δεν άλλαξαν" για να αφήσει ένα φως να περάσει στο συνονθύλευμα καπνού, υγρασίας και γκρίζου που διαπερνά το έργο του. Το "2ΧΧΧ" ξέφυγε από τον κόσμο της εγχώριας ραπ σκηνής για να φτάσει σε ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό με τον ΛΕΞ να τραβάει για πρώτη φορά όλα τα βλέμματα πάνω του. Η παρουσίασή του στο "Piraeus Academy 117" και η επόμενη συναυλία του το 2019, στο θέατρο Πέτρας, με περισσότερους από 10Κ θεατές ήταν μόνο η αρχή.
Η επιτυχία της αποτυχίας (;)
Η τριπλέτα "καύσωνας, μπάλα και νέος δίσκος ΛΕΞ" μοιάζει με μια από τις ευτυχέστερες συγκυρίες για κάθε μουσικόφιλο που παρακολουθεί τα hip hop πράγματα στη χώρα μας και το καλοκαίρι του ’22 ήταν σχεδόν ό,τι ελπίζαμε, μιας και έλειπε το Παγκόσμιο. Το "Μετρό" ήρθε να σταθεί αντάξιο των δύο προηγούμενων δίσκων, εκθέτοντας για ακόμη μια φορά - όπως μαρτυρά και ο τίτλος - την υποκρισία του συστήματος. Αν τα έργα του μετρό της Αθήνας κοσμούσαν ταμπέλες "Η ενόχληση θα είναι προσωρινή, το Μετρό θα είναι για πάντα", η συμπρωτεύουσα ταλαιπωρείται από το 2007 και μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει δει ακόμα μετρό. Όπως τα μόνιμα εργοτάξια της Θεσσαλονίκης, ο ΛΕΞ επιλέγει να "ενοχλεί" με κάθε κυκλοφορία του όσους προτιμούν τον εφησυχασμό, τονίζοντας πως "το μόνο χρέος μας είναι η αλήθεια".
Αναρωτιέται "αν αξίζει τον κόπο να ελπίζεις σε θαύματα μές στα χαλάσματα". Από την επιτακτική ανάγκη για επιβίωση και τις γρήγορες απολαύσεις που εκφράζει στο "Τ.Κ.Π." και την αναζήτηση της προσωπικής ολοκλήρωσης, όπως περιγράφεται στον διαρρηγμένο κόσμο του "2ΧΧΧ", καταλήγει σε μια ταύτιση της προσωπικής ευτυχίας μέσα από τη δημιουργία μιας κληρονομιάς. Μένοντας μακριά από διδακτισμούς και υποδείξεις κλείνει το μάτι στους νεότερους προ(σ)καλώντας τους να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους. Ο ΛΕΞ δημιουργεί μια ξεκάθαρη τομή στον συναυλιακό χάρτη του hip hop γεμίζοντας το στάδιο του Πανιωνίου και το Καυτατζόγλειο (30Κ εισιτήρια) όχι αναζητώντας νέο κοινό αλλά πληθαίνοντας το ήδη υπάρχον και επιτυγχάνοντας να μην απογοητεύσει τους ανθρώπους που τον ακολουθούν από τα πρώτα του βήματα. Παραμένει underground και μακριά από τα media με μια συνειδητή στάση να μη δημιουργεί διαχωριστικές γραμμές στη σκηνή.
Διαβάστε Επίσης
"Κάθε χρονιά, η χρονιά μας"
"Το έργο τέχνης έχει μια αυτοτέλεια, υπάρχει από μόνο του, και είναι δυνατό να "μιλήσει” στον αποδέκτη ερήμην του ανθρώπου-δημιουργού και χωρίς τη βοήθεια του εξηγητή-κριτικού", γράφει ο Βασίλης Ραφαηλίδης στην "Στοιχειώδη Αισθητική" του, εξηγώντας με ενάργεια αυτό που πρέπει να καταλάβουν όσοι διερωτώνται αν το ραπ είναι τέχνη και "Μα τι το ωραίο βρίσκουν σε αυτό τα παιδιά μας;". Η σύνδεση ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας με τη δουλειά ενός καλλιτέχνη και η δημιουργία συνειρμών μέσω του έργου του (θα έπρεπε να) είναι από μόνες τους απόδειξη.
Ακόμη και τώρα, λίγο πριν το τέλος, καταλήγω στην άβολη – πλην αστεία - συνειδητοποίηση του πόσες απαιτήσεις έχει η ενήλικη ζωή, που μάς βρίσκει να τρέχουμε πίσω από ένα βουνό υποχρεώσεων με τον ΛΕΞ να βαράει στα ηχεία· "Ζω με εγρήγορση, μαρσάρω στην κίνηση/ θέλω κι εγώ μια ζωή σαν βγήκε απ’ την πιο ηλίθια διαφήμιση/ stress free, stress free, σαν να μην είμαστε άνθρωποι" ("Holdem") ή να στοιχηματίζουμε στον καναπέ ποιος θα πάρει το MasterChef ["Ευτυχισμένες Μέρες", από το άλμπουμ "Arte Povera" του Beats Pliz (2023)]…
Διαβάστε Επίσης
