Αλέξανδρος Ευκλείδης: "Καμιά φορά το να μην ανακαλύπτεις κάθε χρόνο την πυρίτιδα είναι αρετή"

Για αρχή, μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια για τον προγραμματισμό της νέας καλλιτεχνικής περιόδου;
Η έβδομη καλλιτεχνική περίοδος της Εναλλακτικής Σκηνής, η οποία ως θεσμός αρχίζει να φεύγει από το πλαίσιο της νεανικότητας και περνάει στην ωριμότητα, βασίζεται σε άξονες και λογικές που χαρακτήρισαν την έως τώρα πορεία μας. Αυτό ήταν από την αρχή ένας στόχος που είχαμε με τον Γιώργο Κουμεντάκη: η Εναλλακτική Σκηνή να αποκτήσει μακροπρόθεσμους άξονες, μια πολυσυλλεκτικότητα και να διευρύνει το στίγμα της καλλιτεχνικά και κοινωνικά. Και αυτούς τους άξονες εξακολουθούμε να υπηρετούμε. Κατά κάποιο τρόπο δεν έχω να σας πω κάτι συναρπαστικό για τη νέα σεζόν. Δεν κάνουμε κάτι καινούριο και μοναδικό. Δεν κάνουμε κάτι για πρώτη φορά. Έχουμε μάθει να ακούμε ότι κάθε φορά πρέπει ανακαλύπτουμε την πυρίτιδα. Εμείς ό,τι ανακαλύψαμε το βάλαμε σε έναν μακροπρόθεσμο προγραμματισμό και προσπαθούμε να συνεχίσουμε σε μια πορεία με κάποια σταθερότητα και συνέπεια. 

Ποια είναι τα μεγάλα στοιχήματα αυτής της χρονιάς;
Το πρώτο μέρος της σεζόν αποτελείται κυρίως από αναβιώσεις παραγωγών, οι οποίες κυρίως υπέφεραν από την από την έλευση του κορωνοϊού και παρουσιάστηκαν με περίεργους τρόπους. Ξεκινάμε βέβαια, με την "Στρέλλα" που ήταν μια περσινή παραγωγή και σημαντική στιγμή για την Εναλλακτική Σκηνή. Αν και σπάνια το κάνουμε αυτό, θεωρήσαμε ότι είναι ένα έργο το οποίο θα άξιζε τον κόπο να έχει μια μεγαλύτερη παρουσία στην αθηναϊκή σκηνή. Έχουμε ακόμα δύο παραγωγές, το "Ερωτευμένο σύννεφο" και το "Into the woods", που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι αναβιώσεις που σχετίζονται με τις συνέπειες του Covid-19. Δεν πρόλαβαν οι παραγωγές να παιχτούν όσο θα έπρεπε και παρουσιάστηκαν υπό πίεση μέσα σε όλο αυτό τον κυκεώνα στο οποίο βρέθηκαμε. Από τη νέα σεζόν θα έχουμε σίγουρα δύο μεγάλες παραγωγές που δίνουν ένα νέο στίγμα σε αυτό που κάνουμε στην Εναλλακτική Σκηνή.

Όπως ξέρετε, η στόχευσή μας είναι το μουσικό θέατρο σε μια πολύ ευρεία αντίληψη του όρου. Ωστόσο, φέτος δύο παραγωγές μας θα λέγαμε πως περισσότερο γέρνουν προς το θέατρο με την πιο κανονική αντίληψη του όρου, παρά προς το μουσικό θέατρο: το "Σαλό", που βασίζεται στην ταινία του Παζολίνι και ο "Αποτυχημένος" που βασίζεται στο μυθιστόρημα του Τόμας Μπέρνχαρντ. Μιλάμε βέβαια για παραγωγές από σκηνοθέτες, οι οποίοι έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με την έννοια του μουσικού θεάτρου, τόσο ο Άρης Μπινιάρης όσο και Έκτορας Λυγίζος, ο οποίος έχει δουλέψει μαζί μας και στο παρελθόν. Είναι κάτι καινούργιο για μας αφού μέχρι τώρα ήμασταν αρκετά στοχοπροσηλωμένοι στο να κάνουμε αποκλειστικά παραγωγές μουσικού θεάτρου. Και αυτό γιατί, όπως ξέρετε, το είδος αυτό ειδικά στις μη εμπορικές εκδοχές του υποεκπροσωπείται -ή καλύτερα υποεκπροσωπούνταν- στο ελληνικό πολιτισμικό τοπίο. Θεωρώ μία από τις επιτυχίες της Εναλλακτικής Σκηνής, ότι τα εγχειρήματα μπουσικού θεάτρου στην ελεύθερη σκηνή, αλλά και σε άλλους θεσμούς, έχουν πολλαπλασιαστεί. Προφανώς αυτό δεν οφείλεται μόνο στην Εναλλακτική, αλλά δεν είναι τυχαίο ότι συνέβη έπειτα από την εμφάνιση της στον αθηναϊκό πολιτιστικό χάρτη. Είναι ευχάριστο το ότι σήμερα μπορούμε και εμείς να πάμε σε λιγότερο by the book μουσικοθεατρικές παραγωγές, ακριβώς γιατί δεν θεωρούμε πια ότι το μουσικό θέατρο βρίσκεται στην κατάσταση που βρισκόταν πριν από το 2017. 

Μέσα σε αυτό το τοπίο πώς βλέπετε το άνοιγμα του μουσικού θεάτρου σε θεατρικούς σκηνοθέτες; Πώς προσαρμόζονται στους κώδικες του μουσικού θεάτρου και τι καινούργιο φέρνουν; 
Ένα πράγμα το οποίο θα έπρεπε κάποτε να αποφασίσουμε στην Ελλάδα είναι πως το μουσικό θέατρο είναι θέατρο. Όπως και το θέατρο μπαίνει κάτω από την ομπρέλα των παραστατικών τεχνών, σε μια εποχή που τα διακαλλιτεχνικά εγχειρήματα είναι ο κανόνας, το να μένουμε σε παραδοσιακές και πεπαλαιωμένες κατηγοριοποιήσεις είναι λάθος όσο και αντιπαραγωγικό. Βέβαια, δεν θα κουραστώ να λέω, και προς εσάς τους δημοσιογράφους, ότι το να κατατάσσεται το μουσικό θέατρο στη μουσική είναι ένα πολύ προβληματικό πράγμα, γιατί με έναν τρόπο το περιχαρακώνουμε σε ένα μόνο από τα μέσα που χρησιμοποιεί και το περιορίζουμε σε έναν χώρο όπου επικρατούν πάρα πολλά αρνητικά στερεότυπα. Στις μέρες μας νομίζω ότι τα στεγανά μεταξύ των διαφορετικών ειδών παραστατικών τεχνών αποκτούν ολοένα και μικρότερη σημασία και έτσι θα έπρεπε να συμβαίνει, γιατί εκεί πέρα εξελίσσεται ό,τι θετικό και ό,τι σημαντικό γίνεται παγκοσμίως στον χώρο των παραστατικών τεχνών. 

Το μουσικό θέατρο έχει σίγουρα κάποιες απαιτήσεις. Είναι ένας διαφορετικός χώρος, επομένως, αν πας τον προσεγγίσεις θέλοντας να κάνεις αυτό που ξέρεις ήδη χωρίς να μετακινηθείς προς τις προκλήσεις του είδους σίγουρα είναι ζήτημα. Νομίζω ότι πια ολοένα και περισσότεροι από τους σκηνοθέτες που αποκαλούμε "θεατρικούς" ενδιαφέρονται για τη φόρμα του μουσικού θεάτρου και αποκρίνονται με ενδιαφέροντες τρόπους, ο καθένας με τις δυνάμεις και την καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία. Δεν βλέπω δηλαδή κάτι διαφορετικό στις παραστάσεις σκηνοθετών όταν έρχονται στο μουσικό θέατρο. Το μόνο που καμιά φορά συμβαίνει είναι ότι υπάρχουν καθαρά τεχνικά ζητήματα. Το μουσικό θέατρο είναι ένας πιο πολύπλοκος οργανισμός, αναγκαστικά με μεγαλύτερες δεσμεύσεις χρόνου, οργάνωσης αλλά και οικονομικές, οι οποίες δεν επιτρέπουν την ελευθερία, που υπάρχει καμιά φορά στο δραματικό θέατρο να παίρνει κανείς περισσότερο χρόνο, να δοκιμάζει και να αποτυγχάνει. 

Για τη διασκευή του "Αποτυχήμενου" του Αυστριακού Μπέρνχαρντ διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου ότι θα ερμηνευθεί ως προφορικό μιούζικαλ σε σκηνοθεσία του Έκτορα Λυγίζου. Ποιο περίπου θα είναι το ύφος αυτής της παράστασης;
Αυτό θα πρέπει να ρωτήσετε τον Έκτορα, αλλά νομίζω ότι κάτι θα υποπτευθείτε αν έχετε δει τις τελευταίες του δουλειές και με δεδομένο ότι ο "Αποτυχήμενος" είναι ένα έργο το οποίο έτσι κι αλλιώς εμπεριέχει την μουσική στον θεματικό του πυρήνα. Πρόκειται για ένα έργο γύρω από τη μυθική μορφή του πιανίστα Γκλεν Γκουλντ και τις σχέσεις του με κάποιους Αυστριακούς κατά τη διάρκεια των σπουδών του και το έργο τους. Από την άλλη, η έρευνα του Έκτορα τα τελευταία αρκετά χρόνια έχει να κάνει με τις μουσικές δομές της γλώσσας. Νομίζω ότι κάνει μια δουλειά αρκετά φορμαλιστική πάνω στον προφορικό λόγο. Από αυτή την άποψη όντως ο όρος "προφορικό μιούζικαλ" είναι έξυπνος. Νομίζω πως προϊδεάζει ακριβώς αυτή την πολύ αναλυτική, λεπτομερή και δεξιοτεχνική δουλειά που κάνει ο Έκτορας με τους ηθοποιούς πάνω στον στο λόγο. 

Ακόμη ένα ιντριγκαδόρικο κόνσεπτ που θα συστήσει φέτος η Εναλλακτική είναι και η μεταφορά της ταινίας "Σαλό" του Παζολίνι, το οποίο σκηνοθετεί ο Άρης Μπινιάρης, παράλληλα με κάποιες ραπ συναυλίες. Τι μπορείτε να μας πείτε για το πώς θα μεταφερθεί στη σκηνή το έργο; 
Η ραπ συναυλία είναι κάτι το οποίο θα γίνει παράλληλα. Είναι κάτι το οποίο ο Άρης έχει εμπνευστεί από την εν εξελίξει ερευνά του γύρω από το έργο. Αυτές τις μέρες γίνεται η παρουσίαση των σκηνικών και των κουστουμιών. Νομίζω ότι αυτό που θέλει να εξερευνήσει, είναι αυτός ο πολιτιστικός χώρος του περιθωρίου που στην πιο σύγχρονη εποχή εκπροσωπεί η ραπ, η οποία ταυτόχρονα βέβαια είναι και ένας τρόπος μουσικοποίησης της γλώσσας με ξεχωριστό ενδιαφέρον. Η σχέση του Παζολίνι με την έννοια του περιθωρίου φαντάζομαι ότι ενέπνευσε τον Άρη για να εξερευνήσει αυτόν τον χώρο. Τώρα η καθαυτή παρουσία της ραπ σκηνής θα γίνει σε κάποιου είδους παράλληλες εκδηλώσεις που θα γίνουν πραγματοποιηθούν το διάστημα των παραστάσεων, στις οποίες πολλοί καλλιτέχνες της ραπ θα συνομιλήσουν με το έργο του Παζολίνι, την ποίηση και τα κείμενά του. Η ίδια η διασκευή βασίζεται στην ταινία, χωρίς φυσικά να προσπαθεί σε καμία περίπτωση να την αναπαράγει. Προσπαθεί,να συνομιλήσει μαζί της, μεταφέροντας αυτό το ασφυκτικό και ζοφερό κλίμα των τελευταίων ημερών της φασιστικής Ιταλίας σε ένα σύγχρονο πλαίσιο, όχι όμως υπό την έννοια των ιστορικών παραλληλισμών. Η δουλειά του Άρη δεν έχει να κάνει με την επικαιροποίηση αλλά με την αναζήτηση σύγχρονων απηχήσεων των παλιότερων έργων. 

Με αφορμή το πώς μπαίνει και η hip hop κουλτούρα σε αυτή τη συζήτηση για τα διακαλλιτεχνικά εγχειρήματα στο μουσικό θέατρο και στις υπόλοιπες παραστατικές τέχνες, πώς πιστεύετε ότι αντανακλάται αυτή η προσέγγιση στα υβριδικά μουσικά θεάματα; Γίνονται με αυτόν τον τρόπο η όπερα και το μουσικό θέατρο πιο προσφιλή σε ένα νεότερο ηλικιακά κοινό;
Αυτή είναι άλλη μια μεγάλη συζήτηση που γίνεται και διεθνώς. Ξέρουμε, ότι η ραπ σκηνή ενέπνευσε το "Hamilton", το πιο εμπορικό μιούζικαλ των τελευταίων δεκαετιών στην Αμερική σε ένα θέαμα κάθε άλλο παρά περιθωριακό. Ήταν μια παράσταση σχεδόν πατριωτικού ύφους και μια προσπάθεια αναδιαμόρφωσης του εθνικού αφηγήματος της Αμερικής. Έχει πολύ ενδιαφέρον ότι αυτή η από-τα-κάτω ανάγνωση της ιστορίας της Αμερικής, χρησιμοποίησε αυτή την από-τα-κάτω εκδοχή της σύγχρονης μουσικής σκηνής φέρνοντας ένα αποτέλεσμα, το οποίο όντας απολύτως μέινστριμ, απευθύνθηκε σε κοινό το οποίο ήταν και νεανικό και μεγαλύτερο. Θέλω να πω ότι αυτού του είδους οι προσεγγίσεις είναι σίγουρα κάτι το οποίο και διεθνώς υπάρχει πάρα πολύ στον χάρη. Στη χώρα μας, βέβαια, δεν έχουμε την ίδια σχέση με την αμερικάνικη ποπ κουλτούρα και αυτού του είδους τη μουσική. Επίσης για μένα δεν είναι αυτοσκοπός το να προσπαθήσουμε να τραβήξουμε το νεανικό κοινό με πράγματα, τα οποία δεν έχουν αναγκαστικά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα θέλαμε να έχουν. Δηλαδή, δεν αρκεί η παρουσία της ραπ. Πρέπει να ενταχθεί σε ένα καλλιτεχνικό επιχείρημα το οποίο να βγάζει νόημα και αυτό δεν γίνεται κάθε μέρα. Έχουμε δει έναν σωρό ανοησίες με ραπ μουσική. Θέλω να πω, το έχει κάνει ο Σεφερλής… Από μόνο του δεν σημαίνει τίποτα. Προσωπικά δεν είναι κάτι το οποίο θα μπορούσα να κάνω. Πρέπει να βρεθεί και ο άνθρωπος και οι καλλιτέχνες που να το υποστηρίξουν με έναν γνήσιο τρόπο. Διαφορετικά, το να έρχεσαι ως υπεύθυνος κάποιας σκηνής ή ενός προγραμματισμού και να ζητάς διακαλλιτεχνικά εγχειρήματα τα οποία βασίζονται σε μια ιδέα που δεν έχει καλλιτεχνικό σώμα είναι συχνά λάθος τρόπος. Επομένως, θεωρώ ότι τώρα είναι μια καλή συγκυρία να συμβεί, εφόσον ήταν και μια ανάγκη και του Άρη να πειραματιστεί με το είδος και τις δυνατότητες συνομιλίας του με ένα υλικό που δεν συνδέεται αυτονόητα με τη ραπ σκηνή. 

Αυτές τις μέρες παίζεται στην Εναλλακτική η "Στρέλλα", η οποία άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση πέρσι σχετικά με τη συμπερίληψη και την τρανς ορατότητα. Γενικά παίζει ρόλο στην χάραξη του καλλιτεχνικού προγραμματισμού, η επικαιρότητα και οι διάλογοι που απασχολούν μια δεδομένη στιγμή την κοινωνία; 
Προφανώς και παίζει ρόλο η επικαιρότητα. Αυτή δεν ήταν άλλωστε η πρώτη φορά που είχαμε διάλογο με την πραγματικότητα ούτε ήταν η πρώτη queer προσέγγιση που είχαμε στον προγραμματισμό μας. Αυτό ακούστηκε λίγο παραπάνω διότι προκάλεσε συζήτηση, κάτι πολύ όμορφο. Η συζήτηση γύρω από τα δύσκολα κοινωνικά ζητήματα προχωράει ενίοτε και μέσα από τη σύγκρουση κι αυτό δεν είναι καθόλου κακό. Αισθάνομαι αρκετά τυχερός που βρέθηκα να διαχειρίζομαι μαζί με τους υπόλοιπους υπεύθυνους της Λυρικής Σκηνής αυτή την κρίση, γιατί αποδείχτηκε παραγωγική και προχώρησε μία συζήτηση που θέλαμε να ανοίξουμε έτσι κι αλλιώς. Ενδεχομένως κάναμε κάποιες αστοχίες αλλά οι συζητήσεις αυτές δεν είναι αυτονόητο ότι γίνονται τέλεια. Αυτό βέβαια είναι και ένα μεγάλο πρόβλημα της εποχής και της cancel culture. Aντί να γίνει συζήτηση, έχουμε μια διαρκή συγκρουσιακή κατάσταση, η οποία δεν είναι παραγωγική.

Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση νομίζω ότι όλοι πείστηκαν ότι οι προθέσεις υπήρξαν καλές και η λύση που προτείναμε ήταν προς όφελος της συζήτησης. Νομίζω ότι οδήγησε σε κάτι που ήταν τελικά θετικό για την υπόθεση της συμπερίληψης, της τρανς ορατότητας και όλων των ζητημάτων που έτσι κι αλλιώς βρίσκονται στη βάση της συγκεκριμένης επιλογής του προγραμματισμού μας. Είναι κάτι το οποίο τελικά νομίζω ότι ωφέλησε τη μεγάλη εικόνα. Έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε κρίσεις σαν ένας μεγάλος πολιτιστικός οργανισμός. Το σημαντικό είναι να τις αντιμετωπίζεις δημιουργικά και προσπαθώντας να προχωρήσεις σε συζητήσεις που θα παράξουν κάτι θετικό, είτε όταν πρόκειται για ζητήματα εργασιακά (για παράδειγμα πέρσι είχαμε κρίση με τα συγγενικά δικαιώματα των καλλιτεχνών) είτε για κοινωνικά. 

Ποιες άλλες είναι οι βασικές παράμετροι που λαμβάνονται υπόψιν στο πρόγραμμα που επιμελείστε;
Όταν ξεκινήσαμε την Εναλλακτική Σκηνή οι περισσότερες παραγωγές ήταν πρωτοβουλίες της ομάδας μας, του Γιώργου Κουμεντάκη και δικές μου. Σιγά σιγά ολοένα και περισσότερο έχουμε να κάνουμε με προτάσεις που μας έρχονται. Είναι λογικό όταν ένας θεσμός μεγαλώνει να αποκτά και την εμπιστοσύνη κάποιων καλλιτεχνών. Πολλές από τις παραγωγές μας είναι αποδοχή προτάσεων, και όχι αναγκαστικά δική μας πρωτοβουλία. Τις αποδεχόμαστε στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης λογικής που έχει να κάνει με το να ισορροπήσουμε προφανώς μεταξύ διαφορετικών ειδών μουσικού θεάτρου, μεταξύ παραγωγών οι οποίες παρουσιάζουν δυσκολία ή έναν πιο ερευνητικό χαρακτήρα και που κανείς άλλος δεν μπορεί να κάνει πέραν από χώρους όπως η Εναλλακτική, και βέβαια παραγωγών με πιο εξωστρεφές πρόσημο, όπως το "Into the woods του εξαιρετικού Stephen Sondheim, που παρουσιάζουμε φέτος την περίοδο των Χριστουγέννων. Πρόκειται για μια πάρα πολύ όμορφη παραγωγή, η οποία ταυτόχρονα έχει ως στόχο να θέσει, επειδή κάθε χρόνο με τον έναν ή τον άλλο τρόπο παρουσιάζουμε κάποιου είδους μιούζικαλ, την ιδέα ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτά τα έργα ως είδος αλλά ως έργα.  Να τα αντιμετωπίζουμε σαν αυτά που είναι, σαν έργα μουσικού θεάτρου με τις αντίστοιχες κάθε φορά προδιαγραφές ποιότητας που απαιτούνται.

Ταυτόχρονα πάντα παίζει ρόλο στον προγραμματισμό η ανάδειξη νέων φορμών, η συνεργασία με ένα όσο το δυνατόν ευρύτερο δείγμα της καλλιτεχνικής σκηνής. Είναι πάρα πολύ σημαντικό για μας να υπάρχουν επαγγελματικές διέξοδοι για τους ανθρώπους που εργάζονται στο μουσικό θέατρο και κυρίως για τους τραγουδιστές που έχουν πολύ λίγες ευκαιρίες σε άλλο χώρο εκτός της Λυρικής Σκηνής. Το 2017 αυτό ήταν μια μεγάλη προτεραιότητα διότι τα πράγματα ήταν πάρα πολύ άσχημα επαγγελματικά στον χώρο. Σήμερα τολμώ να πω ότι σε ορισμένες περιπτώσεις έχουμε δυσκολία να προλάβουμε τους καλλιτέχνες, οι οποίοι είναι σε εκατό δουλειές και δυσκολευόμαστε να βρούμε κόσμο για τις παραγωγές μας. Από αυτή την άποψη είναι κάτι στο οποίο θεωρώ ότι συμβάλαμε θετικά. Το ζήτημα της απασχόλησης του καλλιτεχνικού δυναμικού είναι μια σοβαρή παράμετρος. Δεν θα κάνουμε δηλαδή μια σεζόν με έργα για δύο άτομα μόνο. Θα προσπαθήσουμε πάντα να έχουμε μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αντιπροσώπευση. 

 
Ποιο είναι το κοινό της Εναλλακτικής Σκηνής; 

"Ακόμη και παραστάσεις που γίναν ευπώλητες και ακούστηκαν, όπως η "Στρέλλα", στη βάση τους είναι παραστάσεις σύγχρονου μουσικού θεάτρου. Μιας μουσικής, δηλαδή, γλώσσας, η οποία δεν ανήκει στον στερεοτυπικό πυρήνα των ειδών τα οποία αγαπά το κοινό". 

Το κοινό της Εναλλακτικής είναι πολυσυλλεκτικό όπως είναι και το πρόγραμμά της και αυτό ήταν κάτι το οποίο το επιθυμούσαμε εξαρχής.  Προφανώς αυτοί που έρχονται για το μιούζικαλ δεν θα έρθουν στο ερευνητικό μουσικό θέατρο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει και μια κάποια όσμωση αυτού του κοινού. Βλέπουμε, δηλαδή, με τα χρόνια όλο και περισσότερο ότι δύσκολες παραστάσεις, που θεωρούσα ότι θα είχαν πολύ μικρή τύχη με το κοινό, έχουν μεγαλύτερη επισκεψιμότητα. Αυτό δείχνει ότι με τον καιρό δημιουργείται εμπιστοσύνη μιας μεγαλύτερης μερίδας κοινού όχι μόνο στις ευπώλητες και δημοφιλείς επιλογές, αλλά και σε  δυσκολότερες. Μην ξεχνάμε ότι ακόμη και παραστάσεις που έγιναν ευπώλητες και ακούστηκαν, όπως η "Στρέλλα", στη βάση τους είναι παραστάσεις σύγχρονου μουσικού θεάτρου. Μιας μουσικής, δηλαδή, γλώσσας, η οποία δεν ανήκει στον στερεοτυπικό πυρήνα των ειδών τα οποία αγαπά το κοινό. Πράγμα που αποδεικνύει ότι τελικά δεν είναι το είδος, αλλά η καλλιτεχνική ποιότητα, που αναγνωρίζεται από το κοινό.
Νομίζω ότι όλοι πρέπει να συμβάλουμε στο να δίνονται οι ευκαιρίες για πρόσβαση σε αυτά τα εγχειρήματα χωρίς να προβάλλονται πρώτα τα στερεότυπα που συνήθως φοβίζουν τους μη εξειδικευμένους θεατές σε αυτές και έπειτα η ουσία τους. Για μια παράσταση όπως η "Στρέλλα", αν αυτό στο οποίο εστιάζαμε ήταν το μουσικό ιδίωμα και μόνο, σίγουρα θα ήταν πιο αποτρεπτικό για μια μεγάλη μερίδα του κοινού, η οποία ήρθε, άκουσε, είδε και συνδέθηκε με κάτι το οποίο θεωρητικά δεν ανήκει στο πεδίο κατανόησής του. 

Έρχονται και ξένοι επισκέπτες; 
Έχουμε ολοένα και περισσότερους και είναι κάτι το οποίο παρατηρούμε στη Λυρική. Η Λυρική Σκηνή, όπως ίσως ξέρετε, με την υποστήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος "Σταύρος Νιάρχος" έχει κάνει μια πολύ σημαντική διεθνή καμπάνια τα τελευταία χρόνια και ιδίως από το 2019. Έχει αυξήσει σίγουρα το στίγμα της στη διεθνή σκηνή των λυρικών θεάτρων. Αυτό, αν και αφορά κατά κύριο λόγο την κεντρική σκηνή, το βλέπουμε και πολύ συχνά στις παραγωγές της Εναλλακτικής, αν και δυστυχώς δεν έχουμε τη δυνατότητα υποτιτλισμού σε πολλές γλώσσες, όπως έχει κεντρική. Πολύ συχνά όμως, σε παραστάσεις οι οποίες δεν χρειάζονται υποχρεωτικά κατανόηση της γλώσσας, έχουμε μια μεγάλη παρουσία ξένου κοινού, κάτι στο οποίο προσπαθούμε να ανταποκριθούμε όσο περισσότερο. Φέτος για παράδειγμα, είχαμε μια συναυλία γερμανικού λιντ το Σάββατο του Λαζάρου και με έκπληξη διαπίστωσα ότι η αίθουσα ήταν γεμάτη και τα 2/3 ήταν ξένοι θεατές, οι οποίοι προφανώς βρίσκονταν στην Ελλάδα για την εβδομάδα που καθολικού Πάσχα. Αυτό μας συμβαίνει ολοένα και περισσότερο και μάλιστα κάπως απρόσμενα. Δεν είναι κάτι που είναι οργανωμένο ή ότι έρχονται κάποια γκρουπ. Νομίζω ότι οι συνεχώς αυξανόμενοι ξένοι επισκέπτες της Αθήνας αλλά και ξένοι κάτοικοι της Αθήνας έρχονται στη Λυρική Σκηνή και παρακολουθούν συστηματικά παραστάσεις. Και φυσικά στο Ηρωδειο, που έχει πια σχεδόν 30% ξένους επισκέπτες στις δικές μας παραγωγές. 

Έχοντας κάνει ήδη στη συζήτησή μας έναν μικρό απολογισμό της παρουσίας της Εναλλακτικής Σκηνής στην πολιτιστική ζωή του τόπου την τελευταία επταετία, ποιοι είναι οι στόχοι σας για το μέλλον; Ποιο είναι το προσωπικό σας όραμα για την Εναλλακτική ως θεσμός πλέον; 
Δεν είμαι από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι ο πολιτισμός συνδέεται με τον οραματισμό. Έθεσα μαζί με τον Γιώργο Κουμεντάκη, και σε συνέχεια μαζί με την ομάδα που συνεργαζόμαστε για τον προγραμματισμό, κάποιους στόχους και προσπαθώ να τους ακολουθώ όσο το δυνατόν με μεγαλύτερη συνέπεια. Προσωπικά, θεωρώ πως η δική μου παρουσία στο θεσμό βαίνει προς μια ολοκλήρωση σιγά σιγά. Χωρίς να ακούγεται πάρα πολύ, τελικά είμαστε κι εγώ και ο Γιώργος Κουμεντάκης πολλά χρόνια σε αυτές τις θέσεις γιατί θεωρώ ότι μια νέα εντελώς προσέγγιση είτε θα απαιτούσε έναν μεγάλο χρονικό ορίζοντα, όπου θα άξιζε τον κόπο να επενδύσει κανείς σε εντελώς νέα πεδία, είτε νέους ανθρώπους, οι οποίοι φυσικά καλό είναι κάποτε να έρχονται. Ωραίο ήταν που δεν είχαμε τρία μόνο χρόνια, όπως θεωρούσαμε όταν ξεκινήσαμε. Αργότερα τα τρία έγιναν έξι και τώρα τα έξι θα γίνουν εννιά. Και είναι κάτι σημαντικό το ότι τελικά αναγνωρίστηκε η ποιότητα δουλειάς - τουλάχιστον έτσι θέλουμε να το βλέπουμε – και ότι μας δόθηκε η ευκαιρία να την προεκτείνουμε στο χρόνο.

"Είχαμε την πολύ σπάνια τύχη να είμαστε από τους λίγους σε αυτή τη χώρα που τους δόθηκε περισσότερος χρόνος. Και θεωρήσαμε ότι αυτόν τον χρόνο αξίζει να τον ξοδέψουμε στο να δημιουργήσουμε μακροπρόθεσμες προοπτικές".

Καμιά φορά, όπως σας είπα και στην αρχή, το να μην ανακαλύπτεις την πυρίτιδα κάθε χρόνο, το να μην κάνεις κάτι για πρώτη φορά, όπως έχω βαρεθεί να ακούω όλους να κάνουν τα πάντα για πρώτη φορά (ενώ δεν συμβαίνει αυτό συνήθως) είναι και αυτό μια αρετή. Προσωπικά απεχθάνομαι τις "πρώτες φορές", τους ανθρώπους που διαρκώς χαίρονται να ανακαλύπτουν την πυρίτιδα ξανά και ξανά και δεν θέλω να συγκαταλέγομαι σε αυτούς. Επομένως, η προσπάθειά μας είναι να ακολουθήσουμε μέχρι το τέλος στόχους, οι οποίοι δεν ολοκληρώνονται σε ένα και δύο χρόνια. Το να δεις καρπούς μιας προσπάθειας είναι κάτι το οποίο θέλει χρόνο. Είχαμε την πολύ σπάνια τύχη να είμαστε από τους λίγους σε αυτή τη χώρα που δόθηκε περισσότερος χρόνος. Και θεωρήσαμε ότι αυτόν τον χρόνο αξίζει να τον ξοδέψουμε στο να δημιουργήσουμε μακροπρόθεσμες προοπτικές. Θεωρώ λοιπόν ότι η Εναλλακτική Σκηνή θα μπορούσε να πάει και προς πολλούς διαφορετικούς δρόμους αλλά δεν είναι κάτι που αναγκαστικά θα έπρεπε να κάνω εγώ. Ελπίζω σε καλύτερους ανθρώπους με καλύτερες ιδέες στο μέλλον. 

Αυτή την περίοδο υπάρχει η σκέψη να σκηνοθετήσετε κάποια παραγωγή;
Δεν έχω κάτι στα άμεσα σχέδια γιατί τα τελευταία δυο χρόνια έχω και μια θέση στο πανεπιστήμιο οπότε η αλήθεια είναι ότι δεν έχω χρόνο να κάνω πολλά άλλα πράγματα. Τον περασμένο Ιούνιο έκανα μια παραγωγή στο Φεστιβάλ [σ.σ. "Η πτώση του οίκου των Κοινών", στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2023], μια σύγχρονη όπερα ενός νέου συνθέτη. Μάλλον θα ανέβει ξανά του χρόνου και στην Εναλλακτική γιατί ήταν μια ενδιαφέρουσα παραγωγή.

Λίγα λόγια για τον Αλέξανδρο Ευκλείδη

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1975. Σπούδασε στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris III-Sorbonne Nouvelle. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Θεάτρου του ΑΠΘ, ως υπότροφος του ΙΚΥ. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε Ελλάδα και εξωτερικό. Έχει διδάξει στα Τμήματα Θεάτρου του ΑΠΘ και Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθώς επίσης στη Θερινή Ακαδημία του Εθνικού Θεάτρου, στις Δραματικές Σχολές του Εθνικού Θεάτρου και του ΚΘΒΕ και στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Εργάστηκε στο ΚΘΒΕ ως σύμβουλος δραματολογίου (2002-04). Ως σκηνοθέτης έχει ανεβάσει κυρίως έργα μουσικού θεάτρου και όπερας, όπως Η κυρία με τη στρυχνίνη, Αναπαράστασις Ι και Αναπαράστασις ΙΙΙ του Γιάννη Χρήστου, Άκις και Γαλάτεια του Χαίντελ, Η ιστορία του στρατιώτη του Στραβίνσκι, Χαίνζελ και Γκρέτελ του Ένγκελμπερτ Χούμπερντινκ (Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς, 2003), Οι απάχηδες των Αθηνών (Ίδρυμα Κακογιάννη, 2013), Νέα Ελλάδα (The making of) (Biennale Αθήνας 2013 & Θέατρο Τέχνης 2014). Για την Όπερα Θεσσαλονίκης σκηνοθέτησε τις όπερες Παλιάτσοι, Οιδίπους τύραννος, Μποέμ (2008-09). Για το Φεστιβάλ Αθηνών σκηνοθέτησε τις παραστάσεις Unknown dialects: 8 μουσικές διαλέξεις, σε μουσική Γιώργου Κουμεντάκη (2010) και Η κόρη της καταιγίδος του Σακελλαρίδη (2011). Σε συνεργασία με τον θεσμό "Όπερες των Ζητιάνων" ανέβασε στην Όπερα Νόυκαιλν του Βερολίνου τα έργα μουσικού θεάτρου Yasou Aida! (2012) και AirRossini (2013). Για την Εθνική Λυρική Σκηνή, με την οποία έχει σταθερή συνεργασία ως σκηνοθέτης από το 2013, έχει σκηνοθετήσει, ανάμεσα σε άλλα, τα έργα "Ρίτα" (2009), "Παλιάτσοι" (2009), "Η νυχτερίδα"  (2014, 2020), "Η φόνισσα" (2014, 2016, 2021), "Το λυκόφως των χρεών" (2017), "Powder her face" (2019), "Οι γάμοι του Φίγκαρο" (2019, 2021). Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (2017-2022). Είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.