EXPE & XAPA: "Είναι κουραστικό που μιλάμε ακόμα για fem rap'

Μπορεί να έχουν κουραστεί να εξηγούνται για τη θέση των γυναικών στην ελληνική ραπ σκηνή, όμως η EXPE και η ΧΑΡΑ συναντιούνται στα "Music Escapades" του ΚΠΙΣΝ (15/9), όχι για να συνθέσουν ένα ακόμη female rap show, αλλά για να μας χαρίσουν μια γεύση πραγματικής hip hop πρωτοπορίας και ξεχωριστής συνεργασίας. Πρόκειται, άλλωστε, για δύο καλλιτέχνιδες με τη δική τους ξεχωριστή πορεία στα εγχώρια μουσικά πράγματα και άξιες εκπροσώπους μιας ελπιδοφόρας νέας γενιάς, που μεταφράζει τα όνειρα και τις αγωνίες σε στιλάτες ρίμες, εθιστικές λούπες και δυναμικές συμπράξεις. Με αφορμή το κοινό τους live στα Πανοραμικά Σκαλιά, οι δύο rappers μας μίλησαν για τις επερχόμενες δισκογραφικές κυκλοφορίες τους, την αγάπη τους για το μουσικό είδος που εκπροσωπούν, ακόμη και τη σχέση της ελληνικής rap σκηνής με τα media. 

Με τι ασχολείστε αυτή την περίοδο;
ΧΑΡΑ: Μόλις γύρισα από διακοπές με την κοριτσοπαρέα και δουλεύω τον πρώτο μου δίσκο. Γυρνάω από δουλειά, κάθομαι και γράφω λίγο ακόμα και όποτε έχω ρεπό το περνάω στο στούντιο. Είναι όλη η ζωή βασισμένη πάνω σε αυτό. Το άλμπουμ, το οποίο θα έχει 13 κομμάτια, περιλαμβάνει παραγωγές από αρκετούς beat makers. Τα μιξάρουμε στο στούντιο 14121 και Νοέμβρη έως τέλη Οκτώβρη θα έχει κυκλοφορήσει πιστεύω. Θα είναι και η EXPE στον δίσκο!
EXPE: Εγώ έβγαλα κάποια singles πρόσφατα και ολοκλήρωσα ένα μικρότερο πρότζεκτ, ένα EP με 6 tracks που βγαίνει στα τέλη του μήνα. Λέγεται "Snack” κι έχει επίσης beats από διάφορους παραγωγούς.  

Κυκλοφορείτε και οι δύο τις δουλειές σας ανεξάρτητα; 
ΧΑΡΑ: Φέτος μπήκα στην Stay Independent και το CD θα κυκλοφορήσει από εκεί. Είμαι πολύ ευχαριστημένη.
EXPE: Η μοναδική διαφορά είναι μόνο στον τρόπο που κυκλοφορείς τα κομμάτια σου. Δεν υπάρχει συνήθως κάποια άλλη υποστήριξη οικονομική ή από την άποψη της επικοινωνίας της δουλειάς σου, πέρα από το κομμάτι της διανομής. Η δική μου η περίπτωση είναι πιο ανεξάρτητη. Είμαι βασικά λίγο πιο καχύποπτη με όλα αυτά που έχουν να κάνουν με γραφειοκρατία: που δίνω τη μουσική μου, σε τι συναινώ και για ποιους λόγους. Έχω μια φοβία στο νταβατζιλίκι... Δεν ξέρω αν είναι καλό ή κακό γιατί σαν ανεξάρτητος καλλιτέχνης μπορεί να δέχεσαι κάποια πυρά που δεν χρειάζεται. Γενικά θέλει λεφτά ό,τι και να κάνεις· είτε είσαι σε μια τέτοιου βεληνεκούς εταιρεία, όπως της Χαράς, ή οποιασδήποτε άλλης εταιρείας distribution είτε είσαι μόνος σου.

 
Παρόλο που σηκώνετε μόνες σας αυτό το βάρος σας βλέπουμε σε διάφορα ωραία πρότζεκτ, όπως είναι και το live της Παρασκευής (15/9) στα Πανοραμικά Σκαλιά του ΚΠΙΣΝ. Πώς προέκυψε η μεταξύ σας συνεργασία; 
ΧΑΡΑ: Μας το πρότειναν από το ΚΠΙΣΝ. Έχουμε ξαναπαίξει μαζί πολλές φορές και στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Γενικά είμαι φαν της EXPE και χαίρομαι πάντα να κάνουμε πράγματα μαζί. Σέβομαι πάρα πολύ και όσα κάνει με τη μουσική της και το άτομο που είναι, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι είναι κοπέλα. Η λογική είναι πάντα ότι θες να συμμετέχεις σε ένα line up που ξέρεις ότι θα περάσεις τέλεια.  

Τι θα παρουσιάσετε εκεί; 
EXPE: Θα παρουσιάσει η καθεμία το δικό της set αλλά θα εμφανιστούμε και μαζί. Στο πρώτο μέρος του δικού μου set παράλληλα με το rap θα παίζω και με τη λουπιέρα μου, άρα θα φτιάχνω τους ήχους μου εκείνη την ώρα. Στο δεύτερο μέρος θα παίξω κανονικά με τα instrumentals μου. 
ΧΑΡΑ: Εγώ θα πω τα κομμάτια που έχω κυκλοφορήσει μέχρι στιγμής. Δεν θα βάλω κάτι από τον καινούργιο δίσκο στο set. Ετοιμάζουμε και μια έκπληξη μαζί με την EXPE. Είμαι πολύ χαρούμενη για αυτό το live γιατί θα γίνει σε είναι υπέροχο μέρος. Δεν έχω ξαναπαίξει σε κάποια αντίστοιχη τοποθεσία! 
 
Πώς σας φαίνεται πλέον η hip hop κουλτούρα εκπροσωπείται από Πολιτιστικούς φορείς του μεγέθους του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος ή άλλων αντίστοιχων; 
ΧΑΡΑ: Σίγουρα έχει να κάνει με το εύρος και την απήχηση που έχει πλέον αυτή η μουσική. Είναι η νούμερο ένα μουσική στον κόσμο αυτή τη στιγμή. Έτσι, είναι και αυτονόητο ότι και τα ιδρύματα, όπως και οι μεγάλες εταιρείες marketing το αναγνωρίζουν αυτό και οργανώνουν πλέον τις καμπάνιες τους ή το line up ενός μουσικού event ή οτιδήποτε άλλο με βάση αυτό. 

Έχετε κουραστεί να σας ρωτάνε πώς είναι να είσαι γυναίκα στη rap σκηνή της Ελλάδας;  
ΧΑΡΑ: Ναι, έχει γίνει λίγο κουραστικό (γέλια). 
EXPE: Έως πολύ θα πω δηλαδή. Είναι ο πιο συχνός τίτλος που βλέπουμε.
ΧΑΡΑ: Δεν είναι ένα απλό θέμα. Προβληματίζει από όπου κι αν το πιάσεις. Αυτό που έλεγα πάλι πρόσφατα είναι ότι σε κάθε live ή φεστιβάλ με ένα μεγάλο line up τα κορίτσια γενικά - όχι μόνο εγώ και η EXPE - κάνουμε σχεδόν πάντα το opening. Δεν το καταλαβαίνω που ανοίγουμε σε όλους. Είναι κινήσεις που κάνουν για να βρίσκονται κοντά στα κορίτσια της σκηνής και για να φαίνονται πιο συμπεριληπτικοί. 
EXPE: Φαίνεται ότι γίνεται περισσότερο για λόγους μάρκετινγκ πια. Και αυτό δεν το λέω γιατί νιώθω αδικημένη με κάποιον τρόπο - ούτε εγώ, ούτε η Χαρά – και ούτε αισθάνομαι ότι θα έπρεπε να ήμουν headliner. Απλά είναι περίεργο πλέον. Πέρα από αυτό δεν υπάρχει κάποια υποστήριξη. Οι γυναίκες  είναι πάντα τα support acts. Ο καλλιτέχνης που μπορεί να σε έχει καλέσει να ανοίξεις το live του δεν θα κάνει ούτε το ελάχιστο· μια κοινοποίηση την καινούργια σου δουλειά στα social για παράδειγμα. 
ΧΑΡΑ: Συμβαίνει εν τω μεταξύ συνέχεια, πράγμα που σε κάνει να θες να το σκεφτείς και λίγο πιο κριτικά και να αναρωτηθείς τι κρύβεται πίσω από αυτό.

Ανάμεσα στις γυναίκες της σκηνής υπάρχει μεγαλύτερη αλληλεγγύη; 
ΧΑΡΑ: Προσωπικά, έχει τύχει να νιώσω τέλεια γνωρίζοντας άλλα κορίτσια από τη σκηνή, μου έχει τύχει όμως να νιώσω και χαλιά. Συμβαίνουν και τα δυο δηλαδή. Βέβαια, πάντα η προσέγγισή μου είναι η ανθρώπινη. Αν ταιριάξουμε και πούμε δυο κουβέντες μετά θα δω και αν ταιριάζουμε και καλλιτεχνικά. Για παράδειγμα, εγώ πάντα άκουγα την EXPE αλλά αν δεν είχε τύχει να τη γνωρίζω και καλύτερα δεν θα είχα τα guts να της προτείνω να κάνουμε κάποια δουλειά μαζί. Καλό είναι να υπάρχει αλληλεγγύη. Σε άντρες γυναίκες - που δεν υπάρχει βέβαια. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο καθένας κοιτάζει τον εαυτό του κι αυτό είναι οκέι. Πρέπει να μη σε νοιάζει και τόσο στο τέλος της ημέρας. 
EXPE: Συγκριτικά με το τι συνέβαινε παλιότερα υπάρχει μεγαλύτερη αλληλεγγύη τώρα. Θα μου πεις, δεν υπήρχαν και τόσες γυναίκες πιο παλιά αλλά δεν υπήρχε και κάποια συσπείρωση. Πάντα υπάρχει κόσμος, άντρες και γυναίκες, που δεν θα έκανες παρέα ή κάποιο live μαζί τους αλλά, πλέον, νομίζω υπάρχει μια μεγαλύτερη αλληλεγγύη.  

Κατά πόσο σας αφορά το κομμάτι των social media; 
EXPE: Από όταν άρχισα να δημιουργώ μουσική ξεκίνησα παράλληλα και να αναρτώ στις σελίδες μου και στα διαδικτυακά μου προφίλ τα κομμάτια μου. Αυτό με έχει βοηθήσει πάρα πολύ να φτάσω και σε άλλα αυτιά και σε ανθρώπους που διαφορετικά δύσκολα θα με γνώριζαν. 
ΧΑΡΑ: Εγώ είμαι πάρα πολύ boomer γενικά (γέλια). Ακόμη δεν έχω ιδέα από σόσιαλ μίντια αλλά προσπαθώ να το φτιάξω. Πάρα πολλοί άνθρωποι από το περιβάλλον μου, μου λένε ότι πρέπει σιγά σιγά να ξεκινήσω να ασχολούμαι περισσότερο με τα social. Ευτυχώς έχω τη φίλη μου την Ηλέκτρα που το "τρέχουμε” μαζί και μου έχει λύσει τα χέρια. Η αλήθεια είναι ότι όλα γίνονται μέσω social media και με τρομερή ταχύτητα. Είναι και ο λόγος που η μουσική έχει γίνει πιο εφήμερη.

Θυμάστε τι ακούγατε περισσότερο μεγαλώνοντας; 
ΧΑΡΑ: Όταν πήγαινα πρώτη γυμνασίου άκουγα πολύ ΔΠΘ, Bong da City, 12ο Πίθηκο, Sadahzinia, Στίχοιμα, Sadoma, ΒήταΠεις... Αυτούς άκουγα περισσότερο που τότε ήταν στα ντουζένια τους. Περίμενα να έρθουν οι φίλοι μου από την Αθήνα στην Καλαμπάκα για να μου στείλουν τα νέα κομμάτια στο κινητό της μάνας μου και να τα ακούω μετά στο σπίτι μου 
EXPE: Εγώ ξεκίνησα να ακούω ραπ με τα Ημισκούμπρια και μεγαλώνοντας Βόρεια Αστέρια, ΒήταΠεις, ΖΝ, FFC... Η πρώτη γυναίκα που άκουσα και μου κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν η Dogmother. Μετά έψαχνα κι άλλες γυναίκες, όχι ότι υπήρχαν και πολλές, οπότε στράφηκα περισσότερο στο εξωτερικό για να ακούσω τι παίζει: Lauryn Hill, Missy Elliott, Eve, Lil' Kim…

Πώς ξεκινήσατε να γράφετε; 
ΧΑΡΑ: Στο δημοτικό έγραφα κάτι ροκ μπαλάντες, πολύ αστείες. Μετά άκουσα ότι και γυναίκες κάνουν ραπ, γιατί μέχρι τότε πίστευα ότι δεν γίνεται αυτό, και ξεκίνησα να γράφω χωρίς να το πω σε κανέναν. Όταν πέρασε λίγος καιρός ξεκίνησα και εγώ να το εξωτερικεύω σιγά σιγά. Όταν πια ήρθα στην Αθήνα ξεκίνησα να το ψάχνω περισσότερο και πριν από 3 περίπου χρόνια μπήκα για πρώτη φορά στο στούντιο. Στην αρχή είπα "αυτό μου αρέσει πολύ”, μετά "μου αρέσει πάρα πάρα πολύ” και κατέληξα στο "δεν θέλω να φύγω από εδώ” (γέλια). 
EXPE: Άρχισα να γράφω εκεί στα 14 κι αυτό γιατί είχα έναν ξάδερφο, ο οποίος ήταν σε ένα συγκρότημα. Με κάλεσε σε ένα στούντιο για να πω ένα ρεφρέν. Ε, μέχρι την επόμενη εβδομάδα είχα γράψει ήδη το πρώτο μου κομμάτι. Από τα 15 μέχρι και τα 22 έγραφα και κυκλοφορούσα κομμάτια κι έκανα live αλλά μετά σταμάτησα κυρίως λόγω σπουδών. Το έπιασα πάλι μέσα στην καραντίνα. 

Γιατί διαλέξατε το hip hop; 
EXPE: Προέρχομαι από μουσική οικογένεια. Μεγάλωσα μελετώντας κλασική μουσική και παίζοντας πιάνο αλλά δεν θυμάμαι να με έχει συγκινήσει περισσότερο κάποιο άλλο μουσικό είδος. Και pop και jazz θα ακούσω και θα τραγουδήσω αλλά το hip hop δεν το αλλάζω…
ΧΑΡΑ:  Είναι αυτό που λένε ότι οι λέξεις όντως φτιάχνουν πραγματικότητες. Το hip hop είναι ένα είδος που σου ανοίγει ένα καινούργιο σύμπαν. 
 
Προτιμάτε το studio ή το stage; 
EXPE: Για εμένα το studio δεν είναι ιερός ναός γιατί δεν γράφω εκεί τα κομμάτια μου. Η πιο ιερή στιγμή είναι όταν είμαι πάνω από το χαρτί και προσπαθώ να δομήσω αυτό που σκέφτομαι, στο home studio μου. Την ώρα που ηχογραφείς και ολοκληρώνεις ένα κομμάτι ανυπομονείς να το δώσεις. Μετά από ένα σημείο δεν είναι καν δικό σου, παίρνει το δρόμο του. Μπορεί να σιχαθείς επίσης να το ακούς. Στο live είναι εντελώς διαφορετικό το συναίσθημα κι εξαρτάται κι από τη συγκυρία. Δεν είναι όλες οι συναυλίες το ίδιο. Αν είναι και ζεστό το κοινό και υπάρχει επικοινωνία είναι τέλεια! 
ΧΑΡΑ: Μου αρέσει που όταν έχω κλείσει studio ξυπνάω από το πρωί χαρούμενη. Αυτές τις μέρες δεν θέλω να έχω τίποτα άλλο να κάνω. Από την ώρα που μπαίνω μέχρι και τη στιγμή που θα τελειώσω την ηχογράφηση έχω ένα απίστευτο vibe. Αντίστοιχα με την EXPE, πάω κι εγώ προετοιμασμένη. Δεν γράφω δηλαδή στο στούντιο. Οπότε το βλέπω περισσότερα σαν ένα μικρό live. Στο live όταν πλέον ξεκινάει και ο κόσμος να αναγνωρίζει τα κομμάτια - κι εγώ και οι φίλοι μου είμαστε σε αυτό το σημείο τώρα - είναι τέλεια. Είναι συγκινητικό να τραγουδάνε τους στίχους σου. Είναι η στιγμή που καταλαβαίνεις γιατί κάνεις αυτό που κάνεις. 

Περισσότερο από μια δημοσιογραφική πλευρά παρατηρώ ότι υπάρχει μια εσωστρέφεια στην hip ho σκηνή και μια γενικότερη δυσπιστία προς τα media. Πώς αντιλαμβάνεστε αυτή την απόσταση;  
EXPE: Έχει πάρει ξαφνικά αυτές τις διαστάσεις το είδος που έχουν πέσει πάνω στο hip hop όλοι· από site και περιοδικά, μέχρι τις εφημερίδες, site. Θέλουν όλοι να μιλήσουν για ραπ χωρίς να υπάρχει καμία ουσιαστική ενημέρωση για αυτή τη μουσική. Μπορεί κάποιος να θέλει να γράψει μια συνέντευξη, ένα αφιέρωμα ή ένα προφίλ έχοντας κάνει μια πολύ επιφανειακή έρευνα. Έτσι, πολύ συχνά συμβαίνει και να παρερμηνεύονται διάφορα πράγματα ή να μην επικοινωνούνται στην ουσία τους. Είναι αστείοι κάποιοι τίτλοι. 
ΧΑΡΑ: Υπάρχει κι από την ίδια την κουλτούρα η αντίληψη ότι αυτή η μουσική είναι μια αντίσταση στην εξουσία. Και τα ΜΜΕ είναι εξουσία. Δεν λέω ότι είναι όλοι το σκέφτονται έτσι αλλά πολλοί απέχουν γι’ αυτό τον λόγο. Έχει τύχει επίσης, να μου προτείνουν να δώσω συνέντευξη σε Μέσα που όλοι γνωρίζουμε ποιοι είναι από πίσω, τι κάνουν αυτοί οι άνθρωποι ή τι διακινούν... 
EXPE: Ναι, ή λένε ότι "θα μιλήσει η μουσική μου”, που είναι αρκετά ρομαντικό. Είναι καλό που υπάρχουν μέσα που δείχνουν ενδιαφέρον για τη σκηνή. Δεν ξέρω όμως κατά πόσο ενημερώνεται τελικά κανείς πραγματικά. 

Who is who

Η EXPE είναι μια πολυδιάστατη καλλιτέχνις που συνδυάζει με μοναδικό τρόπο τη rap, το trap και το trip hop. Μέχρι σήμερα, έχει κυκλοφορήσει τρία προσωπικά άλμπουμ και αρκετά singles, τα οποία την έχουν καθιερώσει ως μια υπολογίσιμη δύναμη στον κόσμο του hip hop. Το ντεμπούτο άλμπουμ της, Laguna (2020), ανέδειξε το ακατέργαστο ταλέντοτης και συγκέντρωσε τον βασικό πυρήνα των θαυμαστών της, ενώ ακολούθησαν δύο ακόμα κυκλοφορίες, το PSTKN (2021) και το Easy (2022), με τα οποία δικαίωσε τη φήμη της ευέλικτης μουσικά και καινοτόμου καλλιτέχνιδας. Αντιπροσωπεύει μία νέα γενιά καλλιτεχνών που αμφισβητεί το status quo, ενώ οι ηλεκτρισμένες ερμηνείες και η επιβλητική σκηνική της παρουσία, την καθιστούν μία από τις πιο δυναμικές περφόρμερ του είδους.

H XAΡΑ αποτελεί μία από τις πιο αγαπημένες νέες γυναικείες φωνές στην ελληνική hip hop σκηνή και μία πολλά υποσχόμενη καλλιτέχνιδα. Ξεκίνησε σε νεαρή ηλικία να γράφει ποιήματα, ενώ λίγα χρόνια αργότερα ήρθε σε επαφή με την κουλτούρα του hip hop για να συνειδητοποιήσει πως η ποίηση μπορεί να γεννηθεί και αλλιώς. Έγραψε τα πρώτα της rap κομμάτια σε ηλικία 14 ετών, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια η μουσική της γνωρίζει ολοένα και μεγαλύτερη αποδοχή, καθώς έχει μπει δυναμικά στη hip hop σκηνή, με έντονους ρυθμούς, δυνατό και κοινωνικό στίχο. Φέτος, αναμένεται να κυκλοφορήσει και το πρώτο της προσωπικό άλμπουμ.