Πώς η Rosalia έγινε το σημαντικότερο σύγχρονο μουσικό φαινόμενο;

Λίγοι καλλιτέχνες μπορούν να προκαλέσουν παραλήρημα στο κοινό τους απλά και μόνο μασώντας την τσίχλα τους· αρκεί όμως ένα βίντεο από τα πρώτα δευτερόλεπτα της σκηνικής παρουσίασης του "Bizcochito" για να αναγνωρίσεις την επίδραση που έχει η Rosalia στους θαυμαστές της, μια γεύση της οποίας θα πάρουμε στις 20/6, στο πλαίσιο του Release Athens * SNF Nostos (Πλατεία Νερού). Η Ισπανίδα σούπερ σταρ που επανεφευρίσκει (ή μήπως ανακαλύπτει;) συνεχώς τον εαυτό και τη μουσική της έχει μπει για τα καλά στα ραντάρ μας εδώ και μία πενταετία, καταφέρνοντας να περάσει από τα καφέ της Μπαρτσελόνα στο headlining των μεγαλύτερων παγκόσμιων φεστιβάλ, όπως τα Coachella και Primavera, χωρίς να κάνει εκπτώσεις στα μουσικά της "θέλω". 

Πάνω απ’ όλα το φλαμένκο

Αν κάποιος τη γνωρίσει για πρώτη φορά σήμερα, ίσως ξαφνιαστεί μόλις ανακαλύψει ότι αποτελεί μία από τις σπάνιες περιπτώσεις σύγχρονου mainstream καλλιτέχνη με αυστηρή και εξειδικευμένη μουσική εκπαίδευση, σε ένα είδος που σπάνια βγαίνει εκτός των ισπανικών συνόρων. Ο σπουδαίος τραγουδιστής φλαμένκο Camarón de la Isla και ένας δίσκος του που άκουσε τυχαία, αράζοντας με τους φίλους της σε ένα πάρκο στα μπαρτσελονέζικα προάστια, έκανε "το κεφάλι της να εκραγεί". Τότε, στα δεκατρία της, αποφάσισε να γνωρίσει την κουλτούρα του φλαμένκο, ξεπερνώντας δυσκολίες όπως η παράδοση που θέλει τους cantaores και τις cantaoras (τραγουδιστές φλαμένκο) να εκπαιδεύονται από την οικογένειά τους, μεταφέροντας την τέχνη και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις της από γενιά σε γενιά.

Ευτυχώς, η Rosalia δεν αποθαρρύνθηκε: Έμαθε πρώτα χορό, καταβροχθίζοντας παράλληλα δίσκους από τους μάστερ του φλαμένκο, όπως ο Paco de Lucia. Σύντομα αφοσιώθηκε στο να μάθει πιάνο και να διδάξει στον εαυτό της όσα χρειάζονταν για να γίνει μια καλή μουσικός, από αρμονίες έως στιχουργική. Κι αν οι αυτοδίδακτοι καλλιτέχνες εντυπωσιάζουν το κοινό με τις ικανότητές τους, αυτό το ταλέντο υπήρξε σχεδόν καταστροφικό για τη Rosalia, αφού, στην προσπάθειά της να μιμηθεί τη δύναμη των cantaoras χωρίς σωστή εκπαίδευση, τραυμάτισε τις φωνητικές της χορδές και χρειάστηκε χειρουργείο, αλλά και ένα χρόνο ανάρρωσης για να μπορέσει να επανέλθει. Τουλάχιστον, αυτός ο χρόνος σιωπής την έπεισε να στραφεί σε κάποιον ειδικό για να μάθει να τραγουδάει σωστά: τον José Miguel Vizcaya, καθηγητή σε ένα από καλύτερα μουσικά πανεπιστήμια της Βαρκελώνης, στο La Escola Superior de Música de Catalunya (ESMUC). 

Μαθητεύοντας πλάι του, κατάφερε να συνεχίσει την εκπαίδευσή της, κρατώντας παράλληλα τα "εξωσχολικά" ενδιαφέροντά της: το πάθος της, δηλαδή, για τη μουσική εν γένει, ανεξαρτήτως των στενών περιορισμών των κλασικών σπουδών. Σε συνδυασμό με τη γνωριμία της με τον κλασικό πιανίστα και punk-rock μουσικό Raül Refree (ή αλλιώς Raül Fernandez Miró), δεν άργησε να έρθει η ιδέα για το ντεμπούτο της "Los Angeles" (2017): ένα δίσκο πιστό στο φλαμένκο, που πρόδιδε όμως το ενδιαφέρον της για το μπόλιασμά του με διαφορετικές οπτικές, έστω σε επίπεδο παραγωγής. Το άλμπουμ αποτέλεσε sleeper hit, τρυπώνοντας στο τέλος της χρονιάς στις λίστες με τους καλύτερους δίσκους της Ισπανίας, αλλά δεν κυκλοφόρησε ιδιαίτερα εκτός συνόρων. Κατάφερε όμως να εκτοξεύσει τη Rosalia μέχρι την υποψηφιότητα για Latin Grammy πρωτοεμφανιζόμενου, αλλά και να τη βάλει στο στόχαστρο για πολιτιστική οικειοποίηση. Περισσότερα γι’ αυτό, όμως, θα πούμε παρακάτω.

Με τη μία στην κορυφή

Ένα χρόνο αργότερα, η Rosalia ήταν έτοιμη να πάρει το πτυχίο της. Για να το πετύχει αυτό, όπως είναι φυσικό, έπρεπε να παραδώσει μια πτυχιακή εργασία, η οποία έμελλε να είναι και το μεγάλο breakthrough της στην παγκόσμια σκηνή. Ο λόγος φυσικά για το "El mal querer", ένα δίσκο σε κεφάλαια, που αντιστοιχούσαν σε εκείνα του μυθιστορήματος "Flamenca". Γραμμένο τον 16ο αιώνα στα οσσιτανικά από ανώνυμο συγγραφέα, το τελευταίο κατηγοριοποιείται ως ρομάντζο, όμως μέσα σ’ αυτό η καλλιτέχνιδα εντόπισε τα σημάδια μιας τοξικής σχέσης, τα οποία και αποφάσισε να φέρει στο επίκεντρο, ξεγυμνώνοντάς το από τα αισθητικά/ρομαντικά στολίδια του. Παράλληλα, θόλωσε τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων και άλλαξε την οπτική ώστε να ξεκινά από το γυναικείο βλέμμα, καταθέτοντας ένα σχόλιο για την ενδοοικογενειακή βία, μέσα από μια μουσική που σχετίζεται με τον έρωτα και το πάθος.

Γιατί, φυσικά, μπορείς να βγάλεις το κορίτσι από το φλαμένκο, αλλά όχι το φλαμένκο από το κορίτσι. Μπορείς όμως να μπλέξεις τα palmas (τα χτυπήματα του χεριού) με εξατμίσεις μηχανών ("De aquí no sales") και να εμπλουτίσεις την κλασική κιθάρα με ηλεκτρονικά beats και σαμπλαρίσματα από Justin Timberlake ("Bagdag"). Ή τουλάχιστον, εκείνη το κατάφερε, παραδίδοντας ένα δίσκο που όμοιό του δεν είχαμε ακούσει. Με διαπεραστικά φωνητικά και την κοφτή δύναμη του spoken word, το "El mal querer" στοίχειωσε τα ακουστικά μας και μας άφησε να αδημονούμε περισσότερο για ό,τι μπορεί να παραγάγει η μουσική ευφυΐα της σε συνδυασμό με την αντίληψή της για τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Βέβαια, δεν είχαν όλοι την ίδια αντίδραση. Οι Ρομά της χώρας, αλλά και οι Ανδαλούσιοι (η Rosalia είναι Καταλανή αλλά μεγαλωμένη σε περιοχή με εσωτερικούς μετανάστες βιομηχανικούς εργάτες από την Ανδαλουσία) θεώρησαν τη χρήση της μουσικής σε ένα διεθνές πλαίσιο οικειοποίηση της κουλτούρας τους, ακόμα κι αν το φλαμένκο είναι μέχρι στιγμής ένα είδος χωρίς επίσημη καταγωγή. Οι Λατινοαμερικάνοι, από την άλλη, διατύπωσαν ενστάσεις για τις διακρίσεις της Ισπανίδας στα Latin Grammys (έξι για το "El mal querer"), καθώς μπορεί να τραγουδάει στα ισπανικά, όμως δεν θεωρείται Λατίνα, αλλά λευκή. Άλλη μία φυλετική ομάδα, τέλος, οι Αφροαμερικανοί, θα εκνευρίζονταν μαζί της τέσσερα χρόνια αργότερα, με αφορμή το τρίτο της άλμπουμ "Motomami" και τις ρεγκετόν επιρροές του. 

H "Motomami" μας

Μπορεί το "El mal querer" να πατούσε με σθένος στην παράδοση, το οπτικό προφίλ της Rosalia, όμως, είχε χαρακτηριστικά στοιχεία της σύγχρονης ισπανικής κουλτούρας. Στο βιντεοκλίπ του "Malamente", το οποίο τη στιγμή αυτή έχει 162 εκατομμύρια προβολές, εικόνες που παραπέμπουν στις ταυρομαχίες και αγροτικά φορτηγά συνυπάρχουν με σκεϊτάδες που φορούν "capirotes", τα άμφια της Μεγάλης Εβδομάδας δηλαδή, και χορεύτριες με φόρμες, οι οποίες μπλέκουν στοιχεία r’n’b με κινήσεις των χεριών που παραπέμπουν στο φλαμένκο. Είναι το βίντεο που την έβαλε στο χάρτη και της εξασφάλισε ένα συμβόλαιο με την Columbia Records. Παράλληλα, παρουσίασε στο κοινό με σαφήνεια την ιδέα της για τη σύγχρονη ισπανική ταυτότητα, με άξονα το παρελθόν και βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. 

Αυτή θα αποκρυσταλλωνόταν ακόμα περισσότερο στο "Motomami" του 2022, ένα δίσκο που βγάζει με θράσος τη γλώσσα σε όσους δεν τη θεωρούν αρκετά σοβαρή και ταυτόχρονα εξερευνά με θάρρος τα ζητήματα της φήμης, της σεξουαλικότητας, της αποξένωσης και του αυτοσεβασμού. Στην κορυφή της δόξας της πλέον, η Rosalia αποφάσισε ότι δεν υπάρχει κάποιο μουσικό είδος με το οποίο δεν μπορεί να δουλέψει: έχοντας ως αφετηρία τη ρεγκετόν και την πειραματική ποπ και χωρίς να ξεχνά τις φλαμένκο βάσεις της, δοκιμάστηκε στην μπατσάτα ("La Fama" ft. Weeknd) και το chiptune, τον ήχο των ηλεκτρονικών κονσολών ("Bizcochito") μέχρι το cyberpunk ("Cuuuuuuuuuute") και τις ηλεκτρισμένες μπαλάντες ("Hentai"). 

Σεξουαλικά φορτισμένοι στίχοι, αυτοδιάθεση και αυτοκυριαρχία, αγνός ερωτισμός και παιχνιδιάρικες ειρωνείες εναλλάσσονται ακόμα και μέσα στο ίδιο κομμάτι, φτιάχνοντας την ποπ σταρ της σύγχρονης εποχής: Ανεξάρτητη και σίγουρη για τον εαυτό της, έτοιμη να αναμετρηθεί με μεγαθήρια της ποπ και να αναδειχτεί νικήτρια χάρη στη φρεσκάδα, τη μοναδικότητα και το αβίαστο coolness της. Περιορίζει το χορό επί σκηνής για να μην κλέψει το ενδιαφέρον από την ερμηνεία της, σε μια εποχή που οι περιοδείες των καλλιτέχνιδων περιλαμβάνουν από βουτιές κάτω από το νερό (Taylor Swift) μέχρι ρομπότ (Beyonce). Παραδίδει φρέσκα TikTok-ready tracks, τα οποία, αν αφιερώσεις λίγο παραπάνω από τα trending δευτερόλεπτα στην εφαρμογή, σε αποζημιώνουν και με το παραπάνω. Συνεργάζεται με μια πλειάδα καλλιτεχνών, από την Billie Eilish ("Los vas a olvidar") και την Cardi B ("Despecha") έως τον J Balvin ("Con altura") και τον Rauw Alejandro ("Vampiros"), δημιουργώντας κάθε φορά και ένα καινούργιο anthem. Και πάνω απ’ όλα ανανεώνει με μπρίο τη mainstream pop, ένα λιμνάζον είδος που είχε αρχίσει να ανακυκλώνει τον εαυτό του, και εδραιώνει την κυριαρχία της ισπανόφωνης μουσικής στο παγκόσμιο dancefloor, καθαρίζοντάς την παράλληλα από τα σεξιστικά κατάλοιπά της και χρησιμοποιώντας την ως μέσο για να δημιουργήσει τελικά τη σύγχρονη γυναίκα: ισχυρή, ευφυή και κυρίως αναπολογητική.  

Η Rosalia στο Release

Ήταν δίκαιο και έγινε πράξη: για πρώτη χρονιά το Release Athens συνεργάζεται με το SNF Nostos του γειτονικού ΚΠΙΣΝ και ανοίγουν τη διοργάνωση σε δύο σκηνές. Με πρόβλεψη να προλάβουμε να μεταφερθούμε έγκαιρα από τη μία στην άλλη, εκτός της Rosalia θα δούμε τον Βρετανό ράπερ Central Cee, ως headliner στη σκηνή του Πάρκου, και μαζί του την IAMDDB και τον Sidarta. Πριν την Ισπανίδα σταρ, θα απολαύσουμε τις Tinashe, Ayra Starr και Kand.