Η κατά Ολιβιέ Πι πολιτική "Μαντάμα Μπατερφλάι" στο Ηρώδειο

Η "Μαντάμα Μπατερφλάι" αποτελεί σήμερα μία από τις πιο δημοφιλείς όπερες και σταθερό πυλώνα του ρεπερτορίου κάθε λυρικού θεάτρου ανά την υφήλιο. Παράδοξο, αν σκεφtούμε ότι η πρεμιέρα της στη Σκάλα του Μιλάνου τον Φεβρουάριο του 1904 αποτέλεσε μεγάλη αποτυχία, ίσως επειδή –υπό το φως της μεγάλης εχθρότητας των Ιταλών για την αρ νουβό– υπήρχε η αίσθηση μόλυνσης της καθαρότητας της ιταλικής μουσικής!

Ο Πουτσίνι τη συνέθεσε, επηρεασμένος από "λαϊκό" θεατρικό έργο που είχε παρακολουθήσει στο Λονδίνο και αντιλαμβανόμενος απόλυτα τη σημασία τηςαντιπαράθεσης των δύο πολιτισμών, του εξωτικού-ιαπωνικού και του δυτικού αμερικανικού, στοιχείο που αποτέλεσε εξάλλου και την πηγή της μουσικής του έμπνευσης. Ο ίδιος δεν δίσταζε να τη χαρακτηρίσει ως την πιο αγαπημένη του όπερα, ενώ η αλαβάστρινης όψης ηρωίδα της κατέληξε ν’ αποτελεί σύμβολο ανεξάντλητης υπομονής και αιώνιας, σταθερής αγάπης.

Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από το μοιραίο έρωτα/γάμο της 15χρονης γκέισας Τσο-Τσο-Σαν με τον υποπλοίαρχο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ Πίνκερτον. Ύστερα από τρία χρόνια απουσίας, ο αξιωματικός επιστρέφει με την Αμερικανίδα σύζυγό του στην Ιαπωνία, μαθαίνοντας ότι έχει αποκτήσει γιο από την Μπατερφλάι. Εκείνη δέχεται να τους παραδώσει το παιδί, αλλά στη συνέχεια αυτοκτονεί.

Το έργο συγκινεί διαχρονικά και προκαλεί έντονα συναισθήματα, με την πρόδηλα μελωδική μουσική, τις υπέροχες άριες και χορωδιακά, αλλά και τον δραματικό της χαρακτήρα. Οι σταδιακές τροποποιήσεις που επέφερε ο Πουτσίνι άμβλυναν, βέβαια, την αρχική αιχμηρή σκιαγράφηση προσώπων και καταστάσεων προς όφελος ενός κάποιου αστικού καθωσπρεπισμού.

Την πολιτική διάσταση του έργου προτάσσει, πάντως, ο Ολιβιέ Πι, στον οποίο ανέθεσε η Εθνική Λυρική Σκηνή τη σκηνοθεσία της νέας παραγωγής που ανεβαίνει στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού για 4 παραστάσεις (1, 4, 7 και 10 Ιουνίου). Ο κορυφαίος Γάλλος σκηνοθέτης της όπερας και του θεάτρου, καλλιτεχνικός διευθυντής επί σειρά ετών στο Φεστιβάλ της Αβινιόν και πλέον στο Παρισινό Θέατρο Σατλέ, επιστρέφει στην Αθήνα και την ΕΛΣ μετά τη μεγάλη επιτυχία του "Βότσεκ" (αίθουσα "Σταύρος Νιάρχος", 2020). Μολονότι έχει σκηνοθετήσει πάνω από σαράντα έργα όπερας σε όλο τον κόσμο, τούτη είναι η πρώτη αναμέτρηση του Πι με τη "Μαντάμα Μπατερφλάι", αλλά και με τον Πουτσίνι γενικότερα! Υπόδειγμα σκεπτόμενου καλλιτέχνη, τονίζει για το έργο: "Δεν πρόκειται για ένα μελόδραμα, αλλά για μια κάθοδο στην Κόλαση, λιγότερο συναισθηματική απ’ όσο φαίνεται. Αν αφαιρέσουμε το βερνίκι του "τοπικού χρώματος", είναι η ιστορία ενός Αμερικανού χωρίς ηθικούς φραγμούς που αγοράζει ένα παιδί 15 ετών και το καταστρέφει. Κάτω από τις ανθισμένες κερασιές, η ποταπότητα, η βία, η άρνηση του ιαπωνικού πολιτισμού, η λαγνεία και ο αλκοολισμός είναι οι πραγματικοί κινητήρες του έργου".

Ο σταθερός συνεργάτης του Πιερ-Αντρέ Βάιτς υπογράφει την εντυπωσιακή σκηνική εγκατάσταση και τα κοστούμια της παραγωγής, που αναμένεται με ενδιαφέρον, δεδομένου του αυξημένου συντελεστή δυσκολίας να αποδοθεί πειστικά η οικειότητα της δράσης σε μεγάλο, ανοιχτό χώρο.

Δίχως να ξεφύγει από τη λογική του βερισμού με τις έντονες συγκρούσεις και την αγάπη για θεατρικές λύσεις, η επιτυχία του έργου δεν βασίζεται μόνο στην εύστοχη απόδοση χαρακτήρων και συναισθημάτων. Μεγάλη σημασία έχει εξίσου η εξαιρετικά προσεγμένη, λεπταίσθητη ενορχήστρωση, που αξιοποιεί τόσο τις κατακτήσεις του ανατέλλοντος γαλλικού ιμπρεσιονισμού όσο και στοιχεία της παραδοσιακής ιαπωνικής μουσικής, που ο συνθέτης συγκέντρωσε με μεγάλη επιμέλεια. Πιστός στο ρεαλισμό, ο Πουτσίνι χρησιμοποίησε μέχρι τον εθνικό ύμνο των ΗΠΑ για τη μουσική των αμερικανικής καταγωγής ρόλων!

Περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη όπερα του Πουτσίνι, η "Μαντάμα Μπατερφλάι" στηρίζεται στον κεντρικό χαρακτήρα, που δεν εγκαταλείπει σχεδόν ποτέ τη σκηνή! Ο ρόλος της Τσο-Τσο-Σαν σκιαγραφείται με μεγάλη ευαισθησία και αναπτύσσεται σταδιακά μέχρι το τέλος. Εξουθενωτικός φωνητικά, απαιτεί λυρικοδραματική σοπράνο, η οποία θα μπορέσει να αρθεί πειστικά από την αφελή παιδούλα των πρώτων σκηνών στην αποφασισμένη, τραγική ηρωίδα του φινάλε, αποφεύγοντας ευτελείς ερμηνευτικούς μανιερισμούς. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο θα ακούσουμε την ανερχόμενη Νοτιοκορεάτισσα υψίφωνο Άννα Σον.

Στο ρόλο του Πίνκερτον εμφανίζεται ο γνωστός Ιταλός τενόρος Αντρέα Καρέ. Τη Σουτζούκι ερμηνεύει η Ρωσίδα μεσόφωνος Αλίσα Κολόσοβα, ενώ τον Σάρπλες ο βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης. Τη μουσική διεύθυνση έχει αναλάβει ο διακεκριμένος αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος.