© Μαρία Γραμματικού
H παρουσία στο πόντιουμ της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών δύο εξαιρετικών Ελλήνων αρχιμουσικών, του καταξιωμένου Γιώργου Πέτρου και του πολλά υποσχόμενου Έκτορα Ταρτανή αποτέλεσε το δυνατό χαρτί δύο πρόσφατων συναυλιών της στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Στις 20/1, ο Πέτρου διηύθυνε την πρώτη τακτική συναυλία της νέας χρονιάς σε μια μισογεμάτη "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης". Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμενόταν η ερμηνεία της 1ης Συμφωνίας του Μπρούκνερ. Παρότι κατά καιρούς έχει παίξει κάποιες (4η, 6η-8η) από τις συμφωνίες του, η ΚΟΑ δεν είναι απόλυτα εξοικειωμένη με το συμφωνικό σύμπαν του Αυστριακού συνθέτη, ενώ με αυτό αναμετρήθηκε για πρώτη φορά -αν δεν σφάλλουμε- και ο Πέτρου.
Αντίθετα απ’ό,τι θα νόμιζε κανείς, η 1η Συμφωνία δεν είναι μια νεανική δημιουργία: γράφτηκε από το -μεσήλικα- συνθέτη μεταξύ 1865-1868, ενώ στην αθηναϊκή συναυλία ακούσθηκε στην -καθιερωμένη πλέον διεθνώς- "εκδοχή του Λιντς" (1877). Μολονότι διαποτισμένη από τη μεταφυσική πεποίθηση του βαθιά θρησκευόμενου συνθέτη, το συγκεκριμένο έργο απέχει αρκετά του ιδεώδους της υπερβατικών συμφραζομένων "γοτθικής" δραματουργίας των μεσαίων και ύστερων συμφωνιών με τις σαφείς "βαγκνερικές" επιρροές/ενατενίσεις. Περισσότερο παραπέμπει στο Μπετόβεν ή ακόμη ακριβέστερα στον Βέμπερ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πλευράς διαφάνειας ήχου και συνεχούς κινητικότητας του συμφωνικού ειρμού.
Ο Πέτρου ανταποκρίθηκε με άνεση στην πρόκληση. Εν πρώτοις οργάνωσε άριστα τους συσχετισμούς και τις ισορροπίες δυναμικής μεταξύ εγχόρδων και χάλκινων πνευστών (φερέγγυα κόρνα, άλλοτε μαλακά άλλοτε λαμπρά), και δη στα εκτενή, αθροιστικής φόρτισης σχήματα κορυφώσεων, που ενίοτε, πάντως, ηχούσαν "λασπώδεις". Με κύριο φορέα της συμφωνικής αφήγησης τον αρκετά καλά εστιασμένο ήχο των εγχόρδων (υπό το νέο εξάρχοντα Απόλλωνα Γραμματικόπουλο – αλλά με κορυφαίες τις υπό τον Λιβιεράτο βιόλες), υποστήριξε άριστα την ανάγλυφη απόδοση του πληθωρικού συμφωνικού ήχου. Περαιτέρω, αξιοποίησε με ακρίβεια την εκφραστική παλέτα που δικαιώνει πειστικά τη μεγαλόπνοης ρητορικής μουσική: ρυθμικό σφρίγος στις εμβατηριακές διατυπώσεις, πλαστικότητα φραστικής και ανέλιξης του μελωδικού υλικού (ωραία σόλι των ξύλινων: Πιλαφτσή, Γιάννης Οικονόμου, Κ. Τζέκος), καλά σταθμισμένες αντιθέσεις δυναμικής και ταχυτήτων, θεατρικότητα ωστικού παλμού με καίριες στίξεις (τα τύμπανα του Λάμπουρα), προσεγμένες παύσεις και σημειακές αποδόσεις λεπτομερειών. Τέλος, διατήρησε καλή εποπτεία και συνοχή του πυκνού μουσικού συντακτικού και της όλης δραματουργίας, τα οποία φώτισε με σαφείς αφηγηματικές αρετές.
Πολύ πιο ανάμικτες εντυπώσεις άφησε το πρώτο μέρος του προγράμματος που κάλυψε η α’ παγκόσμια εκτέλεση του "Κοντσέρτου για βιολί" του Δημήτρη Παπαδημητρίου, που παρήγγειλε η ΚΟΑ. Στο άνισο τριμερές έργο, χαρακτηριστικό του πολυσυλλεκτικού ή εκλεκτικιστικού ύφους του συνθέτη, ήσαν ορατές τόσο η αμεσότητα και οι γνωστές ευκολίες του ιδίως σε επίπεδο ενορχήστρωσης όσο και η απουσία κάποιου ειρμού στην έκθεση/ανάπτυξη των θεμάτων αλλά και την αφήγηση. Αν η συνολικά μελωδική, νεορομαντική γραφή υπήρξε ατμοσφαιρική στο πρώτο μέρος με σαφή αρώματα μουσικής για κινηματογράφο (Ρότα, Σοστακόβιτς) και με ευφάνταστη χρήση οργάνων όπως τα κρουστά, η άρπα (Ξαγαρά) ή ακόμη το τσέμπαλο (Γουβέλης), το δεύτερο μέρος διεπόταν από μια χατζιδακική μελαγχολία, ενώ στο τρίτο κάποια δημοτικοφανή θέματα προσέθεσαν ένα περισσότερο "ελληνικό" χρώμα.
Σε επίπεδο γραφής για το όργανο, το εναρκτήριο μέρος ήχησε ουσιαστικά όχι ως κοντσέρτο, αλλά ως συμφωνία κοντσερτάντε, καθώς το βιολί παρέμενε συστηματικά σε δεύτερο, συνοδευτικό της ορχήστρας επίπεδο. Από το μέσο του έργου και μετά, αποκαταστάθηκαν οι ισορροπίες (μία βασική και μικρές διάσπαρτες καντέντσες), ενώ στο τελευταίο μέρος το βιολί απέκτησε τον δέοντα πρωταγωνιστικό ρόλο, αρχικά μέσω μιας παιγνιώδους σολιστικής εισόδου, αργότερα με πιο δεξιοτεχνικές παρεμβάσεις. Η εκτέλεση κύλησε αβίαστα, με φροντισμένο ορχηστρικό παίξιμο και έναν εξαιρετικό σολίστα, τον Ιάσονα Κεραμίδη, που απέδωσε δίχως πρόβλημα την παρτιτούρα. Ο εκλεκτός βιολιστής, μέλος της ομάδας των κοντσερτίνων στη Φιλαρμονική του Μονάχου, έκανε επίδειξη υψηλής τεχνικής και ωραίου, καλλιεργημένου ήχου, παρά τις απροσδόκητα χαμηλές δυναμικές στο πρώτο μέρος…
Συνολικά πληρέστερη πρόβαλε μια προγενέστερη συναυλία της Κρατικής (2/12/2022) με έργα της εποχής του -πρώιμου και ύστερου- κλασικισμού υπό τον Έκτορα Ταρτανή. Η επιτυχία της οφείλει πολλά στο ταλέντο και την αίσθηση ύφους του γεννημένου και μεγαλωμένου στη Γερμανία αρχιμουσικού, που συνεργάζεται σταθερά τα τελευταία χρόνια με το σύνολο. Εξίσου καθοριστική αποδείχθηκε και η χρήση ενός ευπρόσδεκτα μεσαίου μεγέθους ορχηστρικού κλιμακίου.
Αν η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται, σπάνια έχει αποδοθεί τόσο άρτια από ελληνική ορχήστρα μια Συμφωνία του Χάϋντν, όπως εν προκειμένω η 95η, τρίτη από τις 12 Συμφωνίες "του Λονδίνου" και η μόνη γραμμένη σε ελάσσονα τονικότητα. Βασισμένη σε μια πρωτόγνωρη ηχητική διαφάνεια και με προσοχή στις λεπτομέρειες, η ερμηνεία ανέδειξε γλαφυρά και ισορροπημένα τόσο τις δραματικές όσο και τις πιο ανάλαφρες πτυχές της παρτιτούρας, ενώ έσφυζε από σφρίγος (θαυμάσιο μενουέττο). Ιδιαίτερα εντυπωσιακό ήχησε το πρωτορομαντικό, πολυφωνικής γραφής φινάλε, αξιόπιστα τα σόλι του βιολοντσελίστα Αστέριου Πούφτη στα δύο κεντρικά μέρη.
Ακολούθησε το 10ο "Κοντσέρτο για δύο πιάνα Κ. 365" του Μότσαρτ, με σολίστ την Αγάπη Τριανταφυλλλίδη και τον -από δεκαετιών εγκατεστημένο στη Γερμανία- Ουκρανό Πάβελ Γκιλίλοφ. Μαθήτρια και δάσκαλος χάρισαν μια μοναδικής καθαρότητας και ακρίβειας εκτέλεση, που κέρδισε πολλά όχι μόνο από τη μουσικότητα, την ισοτιμία διαλόγου και τον έξοχο συντονισμό τους, αλλά και από τις …διακριτές ποιότητες του παιξίματος ενός εκάστου! Στο ρυθμικά αιχμηρότερο και γεμάτο νεανική ζωντάνια παίξιμο της Τριανταφυλλλίδη, ο Γκιλίλοφ ανταποκρινόταν με πιο χαλαρές παρεμβάσεις, μεγαλύτερης κομψότητας και τρυφερότητας. Η αφηγηματικά ενδιαφέρουσα αυτή ώσμωση γεφύρωσε κάπως απροσδόκητα δύο κόσμους, δύο γενιές, δύο σχολές θεώρησης του μοτσάρτιου ρεπερτορίου. Την τόσο εκφραστική μουσική σύμπραξη ολοκλήρωσε μια ανάλαφρη, σπάνιας εγρήγορσης ορχηστρική συνοδεία. Εκτός προγράμματος, οι δύο πιανίστες ερμήνευσαν τον 5ο Ουγγρικό Χορό του Μπραμς στην εκδοχή για πιάνο/4 χέρια.
Τη βραδιά ολοκλήρωσε μία θυελλώδης ερμηνεία της δημοφιλούς 5ης Συμφωνίας του Μπετόβεν, που υπενθύμισε τη μαθητεία του 35χρονου αρχιμουσικού πλάι στον μέντορά του Θεόδωρο Κουρεντζή. Η ιστορικά ενημερωμένη προσέγγιση διέθετε πρωτοφανή δριμύτητα και ωστικό παλμό, αξιοποιώντας αιχμηρή φραστική, σαφείς διαφοροποιήσεις (και διακινδυνεύσεις!) στις δυναμικές και γρήγορες ταχύτητες (ακόμα και στο andante con moto), που διερρήγνυαν ενίοτε τον -εσωτερικό- ειρμό του μουσικού συντακτικού και έφερναν τα έγχορδα της ορχήστρας στα όριά τους! Όμως, ταυτόχρονα, αναδείκνυε διαρκώς, με άκρως πειστικό τρόπο, την τόσο κρίσιμη στο συγκεκριμένο έργο δραματική/ηρωϊκή διάσταση και μεγαλοπρέπεια εις βάρος ίσως της κλασικής ευγένειας και της πνευματικής του διάστασης.
Η διεύθυνση του Ταρτανή διέθετε χαρακτήρα, άποψη, ενδιαφέρουσα προβολή λεπτομερειών της γραφής (π.χ. για τη διαφοροποίηση των αλλεπάλληλων allegro) και σαφέστατη ευφράδεια αφήγησης, την οποία χρωμάτισε κατά τόπους έξοχα η καλλιέπεια των παρεμβάσεων ξύλινων (Μουρίκης) και χάλκινων πνευστών (τα υπό τον Σίσκο κόρνα) αλλά και η ρυθμική ακρίβεια αυτών των τυμπάνων (Λάμπουρας).
Την ευφορία που προκάλεσε μια από τις έως τώρα πιο επιτυχημένες συναυλίες της φετινής σαιζόν άμβλυναν, δυστυχώς, τα ενθουσιώδη πλην άκαιρα χειροκροτήματα μέρους του πολυπληθούς ακροατηρίου, με κυρίαρχη την παρουσία ομάδων παιδιών σχολικής ηλικίας…
Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: Υπό τη συνοδεία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και του αρχιμουσικού Γιώργου Πέτρου, ο βιολιστής Ιάσων Κεραμίδης ερμηνεύει σε α’ παγκόσμια εκτέλεση το "Κοντσέρτο για βιολί" του Δημήτρη Παπαδημητρίου ("Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης" Μεγάρου Μουσικής, 20/1)
