© Μαρία Γραμματικού
H Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπήρξε μία από τις πρωταγωνίστριες των μουσικών εκδηλώσεων της πρόσφατης εορταστικής περιόδου, προσφέροντας προγράμματα για όλα τα γούστα (θρησκευτική μουσική, μιούζικαλ, όπερα και οπερέτα), όχι πάντως ίσης ποιότητας.
Δεδομένων των δυνατών προτάσεων όπερας ("Παραμύθια του Χόφμαν") και μπαλέτου (ένας έξοχος "Δον Κιχώτης") της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών κινήθηκε πιο κλασικά. Στο επίκεντρο του κύκλου "Χριστούγεννα στο Μέγαρο" βρέθηκε η φιλοξενία των παραδοσιακών, "βιεννέζικων" αρωμάτων εκδηλώσεων του Συλλόγου "Οι Φίλοι της Μουσικής" (συναυλίες της ad hoc Ορχήστρας "Γιόχαν Στράους" και της Παιδικής Χορωδίας "Μότσαρτ" της Βιέννης) και το καθιερωμένο, οιονεί "πρωτοχρονιάτικο" γκαλά της ΚΟΑ – resident ορχήστρας του.
Το φετινό γκαλά υπό τον αρχιμουσικό Μιχάλη Οικονόμου στην "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" (30/12/2022) κινήθηκε σε αμιγώς αισιόδοξους τόνους και ήταν αφιερωμένο στο μιούζικαλ. Σε αυτό συμμετείχαν η υψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη, η ηθοποιός-μεσόφωνος Νάντια Κοντογεώργη, ο τενόρος Ιωάννης Καλύβας και ο βαθύφωνος Γιώργος Παπαδημητρίου.
Η βραδιά υπήρξε πολύ ευχάριστη, αλλά στιγματίσθηκε από την υπερβολική μικροφωνική υποστήριξη των μονωδών, που τραγούδησαν με "ψείρες". Είναι μεν αλήθεια ότι διεθνώς οι τραγουδιστές των μιούζικαλς χρησιμοποιούν μικρόφωνα, αλλά εν προκειμένω είχαμε να κάνουμε με λυρικούς τραγουδιστές, πλην της εξειδικευμένης στο είδος Κοντογεώργη. Όχι τυχαία, αυτή τραγούδησε με μεγάλη άνεση και θεατρικότητα κομμάτια ρόλων που τής είναι σκηνικά οικείοι, όπως αυτοί από το "Kiss me, Kate" του Πόρτερ και το -υποδεέστερης μουσικής αξίας- "Sound of Music" [Μελωδία της ευτυχίας] του Ρότζερς.
Τις ωραιότερες στιγμές της βραδιάς χάρισαν οι Μαργαρίτη και Καλύβας στα κοσμαγάπητα αποσπάσματα από το "West Side Story" του Μπέρνσταϊν, και δευτερευόντως σε σελίδες από το "My Fair Lady" [Ωραία μου κυρία] του Λόου. Αν η πρώτη πιστοποίησε τις σαφείς μουσικοθεατρικές της χάρες, ο δεύτερος απέδειξε ότι το μιούζικαλ "ταιριάζει γάντι" στη φωνή και το φυζίκ του.
Η ομορφιά του τίμπρου και η ευγένεια της σκηνικής παρουσίας του νεώτερου της παρέας Παπαδημητρίου πιστοποιήθηκε από τις συμμετοχές σε ντουέτα από τα έργα των Λόου και Πόρτερ (μολονότι η σολιστική απόδοση του εξαίσιου "So in love" ήχησε έντονα συγκρατημένη!) και στο γνωστό τραγούδι "I’ll be home for Christmas" του Κεντ.
Εξαιρετικά επιτυχημένη πρόβαλε η επιλογή ανάλαφρων, μελωδικών ορχηστρικών κομματιών του Λήροϋ Άντερσον (όπως το ποτ-πουρρί "A Christmas Festival" και το βαλς "Βelle of the ball"), πολύ λιγότερο η ενορχήστρωση της "Άγιας Νύχτας" από τον Οικονόμου. Παρά κάποιες υπερβολές, η απόδοση του "White Christmas" του Μπέρλιν από όλους τους μονωδούς αποτέλεσε ένα πολύ καταλληλότερο φινάλε του α’ μέρους απ’ό,τι το -αδρομερώς τραγουδισμένο- "Brindisi" από την "Τραβιάτα" του Βέρντι, με το οποίο ολοκληρώθηκε το επίσημο πρόγραμμα.
Ο Οικονόμου επέλεξε έξυπνα το "Εμβατήριο Ραντέτσκυ" του Γιόχαν Στράους πατρός ως -εκτός προγράμματος- αφρώδες φινάλε, αλλά κορωνίδα της άψογης μουσικής του διεύθυνσης αποτέλεσε η ερμηνεία ενός άλλου εμβατηρίου, του 1ου από τα πέντε "Pomp and circumstances" του Έλγκαρ, αληθινή επίδειξη τεχνικής και ελέγχου μιας -ούτως ή άλλως, κεφάτης και συγκεντρωμένης- ΚΟΑ!
Την παραδοσιακή "Βραδιά όπερας" έδωσε η ΚΟΑ τις προάλλες (10/1), ως εναρκτήρια συναυλία της νέας χρονιάς, στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, υπό τη μουσική διεύθυνση του πολλά υποσχόμενου αρχιμουσικού Ρωμανού Παπάζογλου. Το πρόγραμμα περιελάμβανε άριες, ντουέτα και ορχηστρικά αποσπάσματα από ποικίλες όπερες και οπερέτες. Χωρίς να είναι όλα τέλεια, η βραδιά παρουσίασε ενδιαφέρον από πολλές πλευρές.
Από φωνητικής, εν πρώτοις, στο βαθμό που σηματοδότησε την πρώτη "μεγάλη" εμφάνιση μιας νεαρής υψιφώνου, της Παναγιώτας Πολυζωίδου, πλάι μάλιστα σε δύο πολύ έμπειρους τενόρους, τους Αντώνη Κορωναίο και Δημήτρη Πακσόγλου. Πέραν του εύλογου τρακ, η υψίφωνος είχε την ατυχία να πρέπει ν’αντιπαλέψει ένα βαρύ κρύωμα της τελευταίας στιγμής.
Η σταδιακή κόπωση ήταν εμφανής, ιδίως στο β’ μισό της απαιτητικής άριας από την Α’ πράξη της όπερας "Λίντα ντι Σαμονί" του Ντονιτζέττι, που είχε τύχει, καταφανώς, ενδελεχούς προετοιμασίας, ενώ εξηγούσε και την έλλειψη μεγαλύτερης δροσιάς στις διάσημες άριες από οπερέτες, όπως αυτήν της Αντέλε από τη "Νυχτερίδα" του Γ. Στράους του νεώτερου και αυτήν της Τζουντίτας από το ομώνυμο έργο του Λέχαρ. Όμως, η Πολυζωίδου -μαθήτρια της Ιουλίας Τρούσσα στην Αθήνα και πλέον της σπουδαίας Κρασιμίρα Στογιάνοβα στη Βιέννη- τις απέδωσε με επαγγελματισμό, μουσικότητα και σαφή προσπάθεια διαφοροποίησης ύφους και έκφρασης, παρά την μια κάποια ακόμα ορατή ομοιομορφία. Το ευχάριστο μεταλλικό ηχόχρωμα λυρικής κολορατούρας, η άνεση στις ψηλές νότες, η καλή άρθρωση και η κομψή παρουσία αφήνουν υποσχέσεις για περαιτέρω εξέλιξη, υπό την προϋπόθεση ακόμη σκληρότερης δουλειάς…
Παρά την έλλειψη σκηνικής εμπειρίας, η σοπράνο στάθηκε αξιοπρεπέστατα και στα ντουέτα από τις όπερες "Ελιξήριο του έρωτα" του Ντονιτζέττι, "Ριγκολέττο" του Βέρντι και "Εύθυμη Χήρα" του Λέχαρ, όπου οι παρτενέρ της -ιδίως ο Πακσόγλου, στα δύο τελευταία- την στήριξαν με προσοχή.
Καθένας από τους τενόρους ερμήνευσε τρεις άριες, δύο από όπερες, μία από οπερέτα. Με προσεγμένο, καλλιεπές τραγούδι ο Κορωναίος θύμισε, ιδίως στις βασικές άριες από τον "Ρωμαίο και Ιουλιέτα" του Γκουνό και τους "Αλιείς μαργαριταριών" του Μπιζέ, γιατί υπήρξε ο πιο φερέγγυος λυρικός τενόρος της γενιάς του. Η φωνή έχει πάντως, αναπόφευκτα, βαρύνει και καταστεί λιγότερο ευέλικτη και σταθερή στην υψηλή περιοχή.
Προορισμένος για λυρικοδραματικό ρεπερτόριο αλλά έτοιμος πλέον και για βαρύτερες αναθέσεις, ο Πακσόγλου βρίσκεται σήμερα στην απόλυτη ακμή του, όπως πιστοποίησαν οι από κάθε άποψη (φωνητική, φραστική, εκφραστική) υποδειγματικές ερμηνείες του σε δημοφιλείς άριες από τον "Χορό μεταμφιεσμένων" του Βέρντι, την "Κάρμεν" του Μπιζέ και τη "Χώρα του μειδιάματος" του Λέχαρ. Δυστυχώς, μετά από μια δεκαετία, ο ικανότατος τενόρος δεν θα συνεργάζεται εφεξής με την Εθνική Λυρική Σκηνή…
Η βραδιά υπήρξε, όμως, αξιομνημόνευτη και για την απόδοση της ΚΟΑ, που βρέθηκε σε μεγάλη φόρμα (έξοχα ξύλινα!) υπό την δυναμική, γεμάτη αυτοπεποίθηση καθοδήγηση της νέας κορυφαίας στα α’ βιολιά Κατερίνας Χατζηνικολάου. Διαπλάθοντας ιδιαίτερα προσεκτική συνοδεία των μονωδών, ο Παπάζογλου εντυπωσίασε με την ακρίβεια και τον παλμό της ερμηνείας στις αμιγώς ορχηστρικές σελίδες: την άκρως μελωδική, πλαστικότατη απόδοση της εισαγωγής στο σπάνια ακουόμενο νεανικό έργο του φον Ζουππέ "Ένα πρωινό, ένα μεσημέρι και ένα βράδυ στη Βιέννη" (ωραίο σόλο τσέλου του Πούφτη), κυρίως όμως την γεμάτη ρυθμική ζωντάνια αποχρώσεις και αφηγηματική ευφράδεια εκτέλεση της εισαγωγής στην "Ιταλίδα στο Αλγέρι" του Ροσσίνι!
Και μια αναγκαία τελευταία επισήμανση: όσο είναι πολύτιμο να διοργανώνονται συναυλίες κλασικής μουσικής στο πανέμορφο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, όσο είναι ευχάριστο να διαπιστώνει κανείς την αθρόα προσέλευση του τοπικού κοινού, άλλο τόσο είναι αναγκαίο να αποκατασταθούν άμεσα τα όποια τεχνικής φύσεως προβλήματα. Καθ’όλη τη διάρκεια του γκαλά, οι μουσικοί καλούνταν να παίζουν/τραγουδούν συνοδεία φωτορυθμικών επιπέδου ντισκοτέκ…
Για την πρώτη εορταστική του συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής (16/12/2022) το πρώτο συμφωνικό σύνολο της χώρας είχε επιλέξει ένα διάσημο ορατόριο, τον "Μεσσία" του Χαίντελ. Μια τέτοια, ασφαλούς αξίας επιλογή (όπως και αυτή, εξίσου προφανής, του "Ορατορίου των Χριστουγέννων" του Γ.Σ. Μπαχ) γέμισε δίχως πρόβλημα τη μεγάλη "Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης".
Το ενδιαφέρον της βραδιάς δεν απομείωσε η αντικατάσταση του -αρχικά ανακοινωθέντος- διακεκριμένου αρχιμουσικού Χάρρυ Μπίκετ από τον Σκωτσέζο Κρίστιαν Κέρνιν, αφού και αυτός είναι εξίσου γνωστός -συναυλιακά και δισκογραφικά- στο χώρο της μπαρόκ μουσικής, και μάλιστα ειδικεύεται στον Χαίντελ και τις όπερές του.
Από κει και πέρα, καθώς ο "Μεσσίας" έχει γραφεί για περιορισμένες μουσικές και χορωδιακές δυνάμεις και έχει δοθεί στο Μέγαρο συχνότατα κατά την τελευταία δεκαετία, πρωτίστως από την Καμεράτα σε όργανα εποχής, η προσέγγιση της ΚΟΑ αναμενόταν με περιέργεια λόγω της ανεπαρκούς εξοικείωσης του συνόλου (πλην κάποιων εκλεκτών σολίστ των πνευστών) με τα διδάγματα και τη συναυλιακή πρακτική της ιστορικής ερμηνευτικής σε έργα του μπαρόκ.
Εύλογα, μια μοναδική συναυλία με τα δεδομένα χρονικά περιθώρια προετοιμασίας της δεν αρκεί για την πλήρωση κενών δεκαετιών. Παρά την ορθή επιλογή ενός μεσαίου ορχηστρικού κλιμακίου (με ομάδα σταθερού βασίμου τους Πάνο Ηλιόπουλο στο τσέμπαλο και Θάνο Μαργέτη στο φορητό εκκλησιαστικό όργανο), παρά την ευπρόσδεκτη προσπάθεια επίτευξης διαφάνειας ήχου, παρά κάποιες ωραίες σημειακές συνεισφορές (όπως των τρομπετών με επικεφαλής τον Καραμπέτσο στο "The trumpet shall sound"), το αποτέλεσμα παρέμεινε απλά ευπρεπές, στα όρια του αδιάφορου.
Μακράν κατεστημένων -και παρωχημένων, πλέον- αντιλήψεων στατικής μεγαλοπρέπειας, οι ερμηνευτικές επιλογές (;) του 51χρονου Κέρνυν (αρκετά μετρημένα τέμπι, ελάχιστες διαφοροποιήσεις δυναμικής, πλαδαρή φραστική, απουσία αιχμών και προβολής λεπτομερειών της γραφής) έδειχναν να έχουν ως πρώτη έγνοια μια ελεύθερη λαθών μουσική εκτέλεση, παρά την εκφραστική ανάδειξη του πυρήνα του έργου (μια λυρικοεπική απεικόνιση της ιδέας της λύτρωσης) ή της -συχνά θεατρικής- δραματουργίας του.
Δυστυχώς, δεν βοήθησε και η ποιότητα του τραγουδιού, τόσο αυτού του -ισορροπημένου πλην ανομοιογενούς- κουαρτέτου μονωδών, όσο και των δύο χορωδιακών συνόλων (ΕΡΤ, Δήμου Αθηναίων). Από πλευράς μονωδών ουδείς ξεχώρισε πραγματικά. Ο Άγγλος μπασοβαρύτονος Σάιμον Ρόμπινσον προσέφερε το υφολογικά πιο ενημερωμένο τραγούδι, η υψίφωνος Νίνα Κουφοχρήστου το πιο φωτεινό, καλλιεργημένο και ευαίσθητο (κυρίως, όμως, στις άριες της Β’ και Γ’ πράξης), ο τενόρος Αλέξανδρος Τσιλογιάννης απέδωσε εκφραστικά τα ρετσιτατίβι, ενώ, παρά το ωραίο τίμπρο, η μεσόφωνος Χρυσάνθη Σπιτάδη ήχησε υποτονική. Και την απόδοση των δύο χορωδιών, όμως, σκίασαν η γενικά θολή άρθρωση, ο ατελώς εστιασμένος ήχος και ο συχνά προβληματικός συντονισμός με την ορχήστρα (πχ. καθυστερημένες είσοδοι!) ιδίως στα γρήγορα μέρη...
Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: Το φινάλε από το αφιερωμένο στο μιούζικαλ πρόσφατο εορταστικό γκαλά της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών ("Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης" Μεγάρου Μουσικής, 30/12/2022): εκατέρωθεν του αρχιμουσικού Μιχάλη Οικονόμου διακρίνονται (από τα αριστερά προς τα δεξιά) η ηθοποιός-μεσόφωνος Νάντια Κοντογεώργη, η υψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη, ο τενόρος Ιωάννης Καλύβας και ο βαθύφωνος Γιώργος Παπαδημητρίου
