Ross Daly: "Πάντα αντιλαμβανόμουν τη μουσική ως κάτι που μαθαίνουμε μαζί με άλλους ανθρώπους"

Το καλοκαίρι γιορτάσατε σαράντα χρόνια του Μουσικού Εργαστηρίου "Λαβύρινθος". Πώς έγινε το Χουδέτσι σημείο συνάντησης καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο;
Ο "Λαβύρινθος" ξεκίνησε το 1982 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Στην πρώτη του μορφή ήμασταν μια παρέα νέων που ψάχναμε καινούργιους ήχους μέσα από παραδόσεις που προέρχονταν από τον ευρύτερο χώρο τροπικών μουσικών ιδιωμάτων. Αυτός ο χώρος είναι πολύ μεγάλος, καθώς εκτείνεται από τη βορειοδυτική Αφρική μέχρι και τις δυτικές επαρχίες της Κίνας. Το 1999, ένας παλιός μου φίλος από τα χρόνια που εμένα στα Χανιά, ο Ρούσος Κυπριωτάκης, είχε εκλεγεί δήμαρχος στην ενδοχώρα του νομού Ηρακλείου. Ο δήμος αυτός ήταν μικρός, αλλά έφερε ένα πολύ βαρύ όνομα, καθώς συμπεριλάμβανε το χωριό του Νίκου Καζαντζάκη. Έτσι, ο δήμαρχος αισθανόταν μια υποχρέωση να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στον πολιτισμό κι εγώ ήθελα να φύγω από την Αθήνα και να επιστρέψω στην Κρήτη. Αυτό που έκανε το Χουδέτσι σημείο συνάντησης ήταν η ίδια η φύση της δουλειάς του "Λαβυρίνθου", καθώς έχει διεθνή και όχι τοπικό χαρακτήρα. Φέραμε κάποιους από τους σημαντικότερους μουσικούς της τροπικής μουσικής, όχι μόνο για να παίξουν μια συναυλία, αλλά για να περάσουν μια ολόκληρη εβδομάδα παρέα με μια ομάδα μαθητών, μοιράζοντας γνώσεις και εμπειρίες. Για πολλούς από τους μαθητές μας ήταν ο μόνος τρόπος που θα μπορούσαν να έχουν μια τέτοια εμπειρία.

Βάσει ποιου οράματος δημιουργήθηκε αυτή η μουσική κοινότητα; 
Πάντα αντιλαμβανόμουν τη μουσική ως κάτι που μαθαίνουμε μαζί με άλλους ανθρώπους που αισθάνονται την ίδια αγάπη γι’ αυτήν που νιώθουμε κι εμείς. Βέβαια διαφορετικοί άνθρωποι έχουν διαφορετικές προτιμήσεις στη μουσική, αλλά στην ουσία όλοι αναγνωρίζουμε ότι η μουσική είναι μια και ότι είναι μεγαλύτερη από τον καθένα μας. Κανένας δεν θα μάθει όλα της τα "μυστικά" και έτσι το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον ώστε να φτάσει όσο πιο μακριά μπορεί. Ο "Λαβύρινθος" είναι ένας χώρος όπου όλοι μοιραζόμαστε τις γνώσεις μας, τα οράματα μας και την αγάπη μας για τη μουσική. Τόσο απλό είναι και όλη η έγνοια όσων διοργανώνουμε όλο αυτό είναι να διατηρήσουμε αυτήν ακριβώς την απλότητα και, πιστέψτε με, αυτό θέλει πολλή δουλειά και σκληρό αγώνα. Συχνά πράγματα τέτοιου τύπου, που αρχίζουν πολύ απλά ως κάτι που ανταποκρίνεται σε μια πραγματική ανάγκη, στην πορεία φορτώνονται με περιττά έως και άσχετα πράγματα και χάνουν το δρόμο τους. Για αυτό το λόγο η διατήρηση της απλότητας είναι ίσως το κορυφαία μας μέλημα. Με τον όρο κοινότητα φυσικά σύμφωνο. Για αυτό ακριβώς το λόγο επιλέξαμε ως έδρα μας ένα χωριό και όχι ένα αστικό κέντρο.

"Τα ίδια τα όργανα συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους μου δασκάλους"

Έχετε αφιερώσει επίσης μεγάλο μέρος του έργου σας στη διάσωση παραδοσιακών μουσικών οργάνων.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου με συνάρπαζαν τα μουσικά όργανα. Είναι ζωντανοί οργανισμοί και στο καθένα από αυτά υπάρχει ένας κόσμος ολόκληρος που με καλεί να το ανακαλύψω. Ως άνθρωπος "οργανοκεντρικός", όποτε ήθελα να ασχοληθώ με μια συγκεκριμένη μουσική παράδοση, μου ήταν απαραίτητο να καταπιαστώ με κάποιο όργανό της, συνήθως έγχορδο. Ποτέ δεν αρκούσε να ασχοληθώ μόνο θεωρητικά με κάποιο μουσικό ιδίωμα. Είχα πάντα ανάγκη από ένα όργανο ως μέσο προκείμενου να μάθω τη μουσική του. Έτσι, ως άνθρωπος "οργανοκεντρικός", περιπλανήθηκα σε αρκετές διαφορετικές παραδόσεις και ασχολήθηκα με πολλά και διαφορετικά όργανα. Μπορώ να πω ότι τα ίδια τα όργανα συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους μου δασκάλους.

Ποια βρίσκετε ότι είναι η ουσία του κρητικού μουσικού ιδιώματος;
Κάθε μουσική παράδοση συσχετίζεται άμεσα με τα φυσικά στοιχεία του χώρου από το οποίο προέρχεται. Η Κρητική μουσική είναι επί το πλείστον μια μουσική που πηγάζει από την Κρητική ύπαιθρο και έτσι, στην αρχική της μορφή, αντανακλά την ίδια τη φύση αυτού του χώρου. Η Κρητική μουσική σήμερα όμως έχει αστικοποιηθεί με ένα κάπως άτσαλο τρόπο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ότι έχει παραμορφωθεί και, δυστυχώς σε αρκετά μεγάλο βαθμό, ότι έχει χάσει κάπως το δρόμο της. Εγώ αισθάνομαι ιδιαίτερα τυχερός που πρόλαβα έστω την "ουρά" μιας άλλης πολύ πιο ουσιαστικής εποχής της Κρητικής μουσικής στη οποία η μουσική με το φυσικό περιβάλλον και με τον τρόπο ζωής των ανθρώπων ταίριαζαν απόλυτα. Σήμερα δυστυχώς δεν μπορώ να πω ότι ισχύει το ίδιο. Τόσο και το ίδιο το φυσικό περιβάλλον όσο και η μουσική αλλοιώνονται με ένα άσχημο τρόπο που απορρέει κυρίως από ένα "μοντέρνο" και πολύ επιφανειακό τρόπο ζωής που έχει υιοθετηθεί πλέον από όλο τον κόσμο ως το θεμιτό πρότυπο.

Απ' όλες τις συνεργασίες σας αυτά τα χρόνια, ποια υπήρξε η πιο καθοριστική;
Η κάθε μια από αυτές τις συνεργασίες ήταν (και είναι) μια εμπειρία μοναδική και αξέχαστη και, ειλικρινά, δεν μου είναι δυνατόν να τις βάλω σε μια ζυγαριά και να τις αξιολογήσω συγκριτικά. Υπήρξα παρά πολύ τυχερός που μου δοθήκαν πολλές ευκαιρίες να συνεργαστώ με πολλούς πολύ σπάνιους και ιδιαίτερους μουσικούς. Από το καθένα από αυτούς έμαθα πολύτιμα πράγματα που καθόρισαν τη δική μου πορεία στη μουσική και στη ζωή γενικότερα. Μόνο τεράστια ευγνωμοσύνη μπορώ να αισθανθώ απέναντι σε όλους τους.

Πώς γράφετε μουσική σήμερα; Είναι μοναχική διαδικασία ή κάτι που μοιράζεστε με τους συνεργάτες σας;
Η σύνθεση δεν είναι κάτι που γίνεται μονάχα σε έναν συγκεκριμένο χρόνο. Είναι μάλλον μια διαδικασία ανοιχτής διαρκείας που έχει διαφορά στάδια. Μπορεί να γράψω ένα κομμάτι αρκετά συγκεκριμένο και φαινομενικά ολοκληρωμένο. Όταν όμως το δουλέψουμε μαζί με τους συνεργάτες μου, πάντα προκύπτουν ιδέες που συνήθως το εμπλουτίζουν σημαντικά και κάποιες φορές το αλλάζουν ριζικά. Θα ήταν εντελώς ανόητο εκ μέρος μου να επιμείνω στην αρχική μορφή του κομματιού όπως ακριβώς το πρωτοσκέφτηκα εγώ και να μην είμαι ανοικτός στις ιδέες και στις προτάσεις των συνεργατών μου. Το κάθε κομμάτι της μουσικής είναι κάτι το ζωντανό που έχει τη δική του πορεία στη ζωή. Μπορεί να ξεκινάει από κάποιο συγκεκριμένο άτομο αλλά η εξέλιξή του σίγουρα δεν σταματάει εκεί. Στην περίπτωση των δικών μου συνθέσεων, πέρα από εμένα και τους άμεσους συνεργάτες μου, έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς άλλοι μουσικοί που κάποιες φορές δεν τους γνωρίζω καν. Συχνά έχουν πολύ ωραίες ιδέες που δεν έχω σκεφτεί εγώ και που γίνονται ένα σημαντικό κομμάτι της διαχρονικής ιστορίας του κομματιού.

Υπάρχουν δισκογραφικά πλάνα για το μέλλον; 
Η δισκογραφία όπως την ξέραμε δεν υφίσταται πια, και δεν έχει κανένα νόημα να κοροϊδευόμαστε επαναλαμβάνοντας πρακτικές προηγούμενων δεκαετιών. Καταρχάς η ηχογραφημένη μουσική, δεν είναι πλέον εμπορεύσιμο προϊόν. Βέβαια αν θελουμε να είμαστε ειλικρινείς θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι ποτέ δεν είχε κανένα ιδιαίτερο οικονομικό αποτέλεσμα παρά μόνο για αυτούς που τους λέμε "εμπορικούς καλλιτέχνες". Έχω αποδεσμεύσει την έννοια του ηχογραφημένου έργου από οποιοδήποτε οικονομικό σκεπτικό. Το θεωρώ δεδομένο ότι θα μου στοιχίσει να το υλοποιήσω, παρά ότι θα έχω κάποιο κέρδος χρηματικό. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό, μου αρέσει γιατί σημαίνει ότι αυτό που ηχογραφώ θα έχει σχέση μονάχα με τα αφτιά και την καρδιά των ακροατών μου και όχι με την τσέπη τους. Εδώ και καιρό ετοιμάζω παρά πολλές ηχογραφήσεις, οι οποίες θα συμπεριλαμβάνονται σε ένα βιβλίο που θα εκδοθεί μέσα στο 2023.

Ποιο είναι το κουαρτέτο με το οποίο θα παίξετε στο "Half Note";
Μαζί μου σε αυτές τις εμφανίσεις θα είναι η Κέλυ Θωμά (λύρα), ο Παύλος Σπυρόπουλος (κοντραμπάσο), και ο Bijan Chemirani (κρουστά). Και οι τρεις είναι συνεργάτες μου εδώ και πολλά χρόνια και σε πολλά επίπεδα. Η Κέλυ Θωμά, εκτός από γυναίκα μου, είναι και ο άνθρωπος που ξέρει όλο το δικό μου ρεπερτόριο αρκετά καλύτερα από ότι το ξέρω εγώ. Παίζουμε καθημερινά μαζί εδώ και πάνω από 20 χρόνια και συμμετέχει σε όλα μου τα σχήματα. Έχει δημιουργήσει η ίδια ένα εντελώς δικό της ήχο και συνθετικό έργο και, πέρα από την προσωπική αδυναμία που όντως της έχω, είναι πιστεύω από τους καλύτερους μουσικούς που γνωρίζω. Ο Παύλος Σπυρόπουλος συνεργάζεται μαζί μου επίσης πολλά χρόνια και είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός μας συνεργάτης στο Μουσικό Εργαστήρι "Λαβύρινθος" καθώς είναι ο μαέστρος της Ορχήστρας Μίτος του εδρεύει στο Λαβύρινθο. Ο Bijan Chemirani είναι ο γιος του Djamchid Chemirani από το Ιράν ο οποίος, εκτός από το ότι είναι ένας από τους κορυφαίους μουσικούς της χώρας του, είναι ένας ιδιαίτερα πολύτιμος συνεργάτης και προσωπικός μου φίλος εδώ και πάνω από 30 χρόνια. Τον Bijan τον γνώρισα ως έφηβος στα πρώτα του βήματα και τον έχω δει να εξελιχθεί σε έναν κορυφαίο μουσικό με τεράστιο ταλέντο και εύρος. Και με τον Bijan μετράμε 25 χρόνια συνεργασίας.

Ποιοι θα είναι οι καλεσμένοι μουσικοί που θα παίξετε μαζί αυτές τις βραδιές;
Το Σάββατο Βράδυ (21/1) θα είναι μαζί μας ο Βασίλης Ρακόπουλος με την κιθάρα του. Ο Βασίλης δεν μπορεί εύκολα να καταταχθεί σε κάποιο συγκεκριμένο είδος μουσικής. Έχει βέβαια καταβολές και σπουδές από το χώρο της τζαζ αλλά ο ίδιος έχει πολύ μεγαλύτερο εύρος καθώς είναι ένα ελεύθερο και ανήσυχο πνεύμα που βλέπει τη μουσική με μια πολύ ανοικτή διάθεση και με έντονο ενδιαφέρον για καινούριες εμπειρίας
Στο πρόγραμμα της Κυριακής (22/1) θα είναι μαζί μας ο Ταξιάρχης Γεωργούλης στο ούτι. Ο Ταξιάρχης, αν και πολύ νέος, έχει εξελιχθεί σε έναν από τους καλύτερους δεξιοτέχνες του ουτιού που έχω ακούσει. Παίζουμε αρκετά χρόνια μαζί και διδάσκει εδώ και αρκετά χρόνια στο Μουσικό Εργαστήρι "Λαβύρινθος".
Την Δευτέρα (23/1) μαζί μας θα είναι ο Γιώργος και ο Νίκος Παπαϊωάννου με βιολί και βιολοντσέλο. Ο Γιώργος και ο Νίκος είναι αδέλφια και είναι από τους στενότερους και πιο αγαπημένους μας συνεργάτες και φίλους. Και οι δυο έχουν ένα πολύ μεγάλο μουσικό εύρος και όπου συμμετέχουν δίνουν ένα πολύ ξεχωριστό χρώμα και άκουσμα. Και οι δυο, εκτός από κορυφαίοι οργανοπαίχτες είναι εξαιρετικοί συνθέτες.