© John Sirogiannopoulos
Ας ξεκινήσουμε από το παρελθόν: η μουσική ήταν μέρος της ζωής και της καθημερινότητάς σας μεγαλώνοντας; Τι σας έκανε να ασχοληθείτε εντατικά με αυτή;
Αν και δεν μεγαλώσαμε δίπλα σε κάποιον μουσικό στην οικογένεια, εντούτοις η αγάπη του πατέρα μας για την παραδοσιακή μουσική μάς οδήγησε στο μονοπάτι αυτό. Σε ηλικία 9 και 11 ετών αντίστοιχα, μας αγόρασε μία λύρα (για τον Γιώργο) και ένα μαντολίνο (για τον Νίκο) που αργότερα έγινε λαούτο. Παράλληλα, τα μουσικά ερεθίσματα στο χωριό μας, τη Ροδιά Ηρακλείου, ήταν μέρος της ζωής της μικρής μας κοινωνίας – από τα πανηγύρια που στήνονταν σε κάθε ευκαιρία μέχρι τις παρέες των συγχωριανών μας που πάντα συνοδεύονταν από μουσική και τραγούδι αλλά και τους ντόπιους και ξένους οργανοπαίχτες και τραγουδιστάδες που συνόδευαν με τις μουσικές τους τις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις του χωριού.
Γιώργος: Χάρη σε όλα αυτά, δημιουργήθηκε μέσα μου από παιδί μια έντονη ανάγκη να διασκεδάζω τον κόσμο – ήταν άλλωστε αυτό που εκλάμβανα με ενθουσιασμό όταν συνέβαινε αντίστροφα.
Νίκος: Η απόφαση του πατέρα μας να με αφήσει να μαθητεύσω και να ζήσω δίπλα στον σπουδαίο Ψαραντώνη σε ηλικία 11 ετών μέχρι και την ενηλικίωσή μου, διδασκόμενος μουσικές, κοινωνικές και ηθικές αξίες που με συνοδεύουν ως σήμερα, έπαιξε τον πιο καθοριστικό ρόλο.
Τι διαφορετικό φέρνει ο καθένας σας στο κοινό σας σχήμα;
Στην ουσία, είμαστε δυο πολύ διαφορετικοί χαρακτήρες, τόσο ως άνθρωποι όσο και μουσικά – ο ένας περισσότερο δωρικός και εκφραστικός, ο άλλος περισσότερο λυρικός και ερμηνευτικός. Πέρα από το κοινό μας σχήμα, ανέκαθεν δημιουργούσαμε και δημιουργούμε ο καθένας τις δικές του μουσικές, εκφράζοντας τις προσωπικές μας ανησυχίες, αλλά αυτή την αντίθεση πιστεύουμε ότι έχουμε καταφέρει να τη δαμάσουμε, να την ενώσουμε σε μια κοινή δύναμη και να μπορούμε να την προσφέρουμε απλόχερα στον κόσμο. Δεν είναι κάτι που γίνεται κατόπιν σχεδίου, αντιθέτως πρόκειται για μια διαδικασία που προκύπτει αβίαστα και εντελώς φυσικά, και εντέλει πιστεύουμε ότι αυτό είναι το βασικό συστατικό που συγκινεί τους ανθρώπους που μας ακολουθούν στις συναυλίες μας.
Τι έχει να μας πει σήμερα η παράδοση και μάλιστα η κρητική παράδοση; Υπάρχουν στοιχεία ή αξίες που βρίσκετε διαχρονικά και άλλα που μπορούμε να τα αφήσουμε στο παρελθόν;
Στο νησί μας η παράδοση είναι συνυφασμένη με τον τόπο και λαξευμένη για αιώνες στις καρδιές και την κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Έχει μεταλαμπαδεύσει αξίες και έχει διατηρήσει συνήθειες από γενιά σε γενιά, καταλήγοντας σε αυτό που σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως "κρητικό". Φυσικά, δεν πρόκειται για κάτι στατικό, καθώς βρίσκεται σε μια συνεχή εξέλιξη, αφομοιώνοντας στοιχεία που εισέρχονται από παραδόσεις άλλων περιοχών, είτε εντός είτε εκτός Κρήτης. Συνεχώς αναπροσδιορίζεται καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, διατηρώντας ή μετουσιώνοντας τα καλά της στοιχεία και απορρίπτοντας κάποια που αποδεικνύονται σκάρτα, ή αν θέλετε, αναχρονιστικά. Έτσι πιστεύουμε ότι συμβαίνει και με τη μουσική παράδοση στην Κρήτη, αλλά και παντού. Στην ουσία πρόκειται για ένα ποτάμι γνώσεων, στοιχείων, εκφράσεων που κυλάει ανά τους αιώνες. Όπως κυλά, ενώνεται με νέα ρυάκια που την εμπλουτίζουν με φρέσκο νερό και καινούρια, φερτά υλικά, αλλού χωρίζεται και καταλήγει σε στάσιμα λιμνία, που τελικά θα εξατμιστούν και θα εξαφανιστούν. Αλλοτε, σε περιόδους ξηρασίας, μπορεί το ποτάμι να φαίνεται ισχνό και αδύναμο και άλλοτε, σε ευνοϊκές περιόδους, μπορεί να θεριέψει και να μεγαλουργήσει.
Θεωρείτε ότι υπάρχει μια στροφή από τη νέα γενιά προς πιο παραδοσιακά ακούσματα σε σχέση με το παρελθόν; Αν ναι, πού οφείλεται;
Είναι εξαιρετικά ευχάριστο το γεγονός ότι ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας και ειδικά της νεολαίας έχει στραφεί προς την παραδοσιακή μουσική, είτε αυτή είναι αυτούσια είτε διασκευασμένη ή "πειραγμένη" – όλες οι μορφές της έχουν την αξία τους. Το παρατηρούμε στους αριθμούς των σχολών παραδοσιακών χορών, εκμάθησης μουσικής αλλά και κατασκευής παραδοσιακών οργάνων, που βρίθουν στην Κρήτη αλλά και σε όλη την επικράτεια. Σημαντικός είναι και ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των παραδοσιακών μουσικών αλλά και των χώρων που τους φιλοξενούν. Ίσως πρόκειται για μια ανάγκη της κοινωνίας για κάτι πιο ουσιαστικό, ειδικά μετά τις εξαντλητικές διαδικασίες που έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια. Ίσως γιατί οι μουσικοί τού σήμερα έχουν καταφέρει να πιάσουν τον παλμό της εποχής και να αφουγκραστούν τις ανησυχίες του κοινού τους. Πολλούς ακόμα λόγους μπορούμε να αναφέρουμε, αλλά το αποτέλεσμα είναι σίγουρα ενθαρρυντικό.
πλαισιώνουν τον συνθέτη Λουκά Θάνο στο πιάνο
Κυκλοφορήσατε πρόσφατα τον νέο σας δίσκο "Κόρη Αδάμαστη" σε μουσική του Λουκά Θάνου και ποίηση του Πάνου Δημητρόπουλου. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία; Γιώργο, αν δεν κάνω λάθος είχες ξανατραγουδήσει στίχους του τελευταίου στον δίσκο "Απανεμίστας".
Πράγματι, μαζί με τον Πάνο Δημητρόπουλο έχουμε συνεργαστεί στο "Θλιμμένος εραστής" του δίσκου "Απανεμίστας". Με τον Πάνο μας συνδέει από χρόνια μια ουσιαστική φιλία και αλληλοεκτίμηση, από τις πρώτες κιόλας στιγμές που ανεβήκαμε να παίξουμε στην Αθήνα. Και δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε κάνει μουσικές βραδιές και έχουμε διασκεδάσει παρέα στην "Απανεμιά". Εκείνος ήταν στην ουσία ο συνδετικός κρίκος με τον Λουκά Θάνο και ακόμα πιο συγκεκριμένα η ιστορική μπουάτ "Απανεμιά", όπου μας άκουσε ο σπουδαίος αυτός συνθέτης και κάπως έτσι ξεκίνησε το μαγευτικό ταξίδι στην ποίηση. Μιλάμε για έναν συνθέτη που έχει αγγίζει τις ψυχές τις δικές μας αλλά και όλων των Ελλήνων μέσα από το εμβληματικό έργο του – από τη συνεργασία του με τον θρυλικό Νίκο Ξυλούρη ως τη μελοποίηση άλλων μεγάλων ποιητών αλλά και τη σημαντική του εισφορά στο θέατρο.
Τι σας συγκίνησε στη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή;
Πρωτοδιαβάζοντας την ποιητική συλλογή "Κόρη Αδάμαστη" του Πάνου Δημητρόπουλου, στην οποία συμπεριλαμβάνονται όλα τα ποιήματα που μελοποιήθηκαν για τη δισκογραφική δουλειά, μας συνεπήρε ένας δυνατός καθαρός αέρας που μας οδήγησε σε αλλοτινούς τόπους και χρόνους. Ταξιδέψαμε στο παρελθόν μέσα σε μια παλιά Ελλάδα, όταν τα συναισθήματα υπερέβαιναν την πεζή καθημερινότητα, όταν τα λόγια περιέγραφαν με καθάριο τρόπο, σχεδόν ρομαντικά, τις αξίες της ψυχής. Σε τόπους όμορφους, κατακλυσμένους με εικόνες από τη φύση να πλαισιώνουν τις ψυχικές διεργασίες και τις ανησυχίες μας. Στην ποίηση του Πάνου Δημητρόπουλου με έναν μαγικό τρόπο όλες αυτές οι εικόνες ταξιδεύουν στον χρόνο και αγγίζουν τη σημερινή κοινωνία, σαν να ψάχνουν να βρουν τη σύνδεση εκείνη που θα μας επαναφέρει στη ρομαντική μας κατάσταση, αλλά με τρόπο δυναμικό και επαναστατικό.
Τι νέο φέρνει αυτός ο δίσκος σε σχέση με τους προηγούμενούς σας;
Για εμάς αυτή η δουλειά ήταν κάτι διαφορετικό και πρωτόγνωρο σε σχέση με τις μέχρι σήμερα δισκογραφικές μας παραγωγές και είναι απόλυτα λογικό αυτό, μιας και οι συνθέσεις είναι του Λουκά Θάνου, πλαισιωμένες από την ποίηση του Πάνου Δημητρόπουλου, ενώ παράλληλα, επειδή μας εκφράζει απόλυτα, μας έδωσε και μια ελευθερία έκφρασης που φυλάγαμε μέσα μας και καταφέραμε να εξωτερικεύσουμε. Από τη μια ο ποιητικός λόγος κι από την άλλη η μουσική σύνθεση, έβγαλαν νέα κομμάτια της ψυχής μας στην επιφάνεια και δημιουργήσαμε ένα αποτέλεσμα που θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα φτάσει να αγγίζει τις καρδιές των ανθρώπων διαχρονικά, όσο υπερβολικό κι αν ακούγεται αυτό.
Νίκος: Προσωπικά είχα την τύχη να αγγίξω το σπουδαίο αυτό έργο και ενορχηστρωτικά, οπότε είναι μεγάλη και η χαρά μου που με εμπιστεύτηκαν γι’ αυτό.
Θα σας ενδιέφερε να δοκιμάσετε εσείς να μελοποιήσετε κάποιον ποιητή; Η ποίηση είναι μέρος της ζωής και των αναγνωσμάτων σας;
Στην έως τώρα πορεία μας έχουμε συνεργαστεί και μελοποιήσει και άλλους ποιητές, ίσως λιγότερο γνωστούς, αλλά επίσης σημαντικούς. Σε γενικές γραμμές, όταν ο λόγος μάς συγκινεί, καταπιανόμαστε με αυτόν και προσπαθούμε να τον πλαισιώσουμε με μουσική. Μελετάμε ποίηση από μικρή ηλικία, τόσο των μεγάλων εθνικών μας ποιητών όσο και την παραδοσιακή ποίηση σπουδαίων δημιουργών την Κρήτης που έχουν καταφέρει, πολλές φορές μάλιστα χρησιμοποιώντας το κρητικό ιδίωμα, να αποδώσουν στο χαρτί την ψυχή του τόπου μας.
Εμφανίζεστε όλο τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο στον Σταυρό του Νότου –μάλιστα αυτή την Παρασκευή η αποχαιρετιστήρια εμφάνισή σας θα γίνει στην Κεντρική Σκηνή λόγω της μεγάλης ζήτησης– όπου δημιουργείτε μια μοναδική σχέση με το κοινό. Πώς βιώνετε εσείς τα live σας; Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας κάτι που ξεχωρίζετε ή κάποια στιγμή που δεν ξεχνάτε;
Το έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν: η διεργασία των ζωντανών μας εμφανίσεων είναι μια διαρκής ανταλλαγή συναισθημάτων μεταξύ των δύο μας, των συνεργατών μας και του εκάστοτε κοινού, που μας τροφοδοτεί με πρωτόγνωρη δύναμη κάθε, μα κάθε φορά. Σαν να ενώνεται η αύρα όλων των συμμετεχόντων πάνω στο πάλκο και είναι εκείνη η κοινή αύρα που θα οδηγήσει όλα τα κομμάτια που συνδέουν το παζλ μιας ζωντανής εμφάνισης, από την ερμηνεία μας, τον τρόπο διασκέδασης, τις μουσικές επιλογές ως την ανάταση ψυχής όλων των εμπλεκόμενων. Είναι άπειρες οι αξέχαστες στιγμές και οι πιο ουσιαστικές δεν είναι καν περίπλοκες. Όπως ένα βλέμμα στα μάτια ενός θεατή που σου δείχνει την εκτίμηση και την αγάπη του, ένα νεύμα με το χέρι που μοιάζει σαν να ελευθερώνει την ψυχή του ή να διασκεδάζει με την καρδιά του, μια κουβέντα που θα σου πουν στη λήξη του προγράμματος για να σου δείξουν τι προκάλεσες στην ψυχή τους. Η ομορφιά βρίσκεται πάντα στα πιο απλά πράγματα.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας για το 2023; Έχετε μια ευχή για τη νέα χρονιά;
Οι προσωπικοί στόχοι μας είναι πολλοί και δεν συνηθίζουμε να τους αποκαλύπτουμε μέχρι να πραγματοποιηθούν, ίσως έτσι χάνουν την αξία τους. Μουσικά ετοιμάζουμε την έκδοση νέων δισκογραφικών άλμπουμ, τόσο προσωπικών ο καθένας μας αλλά και μίας ακόμα ομαδικής δουλειάς, και φυσικά οργανώνουμε ήδη νέες συναυλίες και εμφανίσεις σε όλη την Ελλάδα. Ευχόμαστε ένα και μόνο πράγμα: αγάπη στις καρδιές των ανθρώπων, στις καρδιές όλων μας. Η αγάπη είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από κάθε καλό που συμβαίνει σε τούτον τον κόσμο και σε αυτήν και μόνο πρέπει συνεχώς να επενδύουμε.
