© Μαρία Γραμματικού
Μια ιδιαίτερη θέση στη σύγχρονη -τουλάχιστον- ιστορία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών διεκδικεί η δεύτερη τακτική συναυλία της στη φετινή σαιζόν (4/11). Υπό τη διεύθυνση του γνωστού μας από τις συχνές εμφανίσεις του στην Εθνική Λυρική Σκηνή Γάλλου αρχιμουσικού Φιλίπ Ωγκέν, το σύνολο έπιασε αξιοζήλευτα επίπεδα απόδοσης, ενθουσιάζοντας το -από κάθε άποψη υποδειγματικό!- κοινό που κατέκλυσε την "Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης" του Μεγάρου Μουσικής.
Το κάπως απρόσμενο "sold out" οφειλόταν πιθανότατα τόσο στο δημοφιλές πρόγραμμα (που περιελάμβανε τρεις εμβληματικές συνθέσεις του ρομαντισμού) όσο και στην παρουσία του σπουδαίου πιανίστα Ίβο Πογκορέλιτς, ο οποίος, μετά από αρκετό καιρό, ξανασυνεργάσθηκε ως σολίστας με την ΚΟΑ.
Ένα χρόνο μετά το μάλλον αμφιλεγόμενο ρεσιτάλ πιάνου στην ίδια αίθουσα αποκλειστικά με έργα Σοπέν, ο 64χρονος Κροάτης πιανίστας αναμετρήθηκε και πάλι με τον πολυαγαπημένο του Πολωνό συνθέτη, και δη με το 2ο Κοντσέρτο του για πιάνο. Η εντυπωσιακή του εμφάνιση θύμισε τις σπάνιες αρετές που τον έφεραν προ 40 και πλέον ετών στην εμπροσθογραμμή της παγκόσμιας σκηνής της κλασικής μουσικής.
Πεμπτουσιακά σοπενικό πλην αρρενωπό, δίχως ποτέ να καταντά μελίρρυτο ή να εκτρέπεται σε μανιερισμούς που αλλοιώνουν την ευγένεια της μουσικής μορφής, το παίξιμό του συνδύασε απίστευτη (δεξιο)τεχνική άνεση, σπάνια πλαστικότητα διαμόρφωσης των φράσεων και τεράστιο εκφραστικό πλούτο.
Η πολυτελής ποιότητα ήχου (και ένα εξαιρετικά φερέγγυο αριστερό χέρι!), η κρυστάλλινη καθαρότητα της άρθρωσης, το τεράστιο, εκπληκτικά ελεγχόμενο εύρος δυναμικής, η ρευστή, legato εκτύλιξη της μπελκαντίστικης μελωδικής φραστικής σε συνδυασμό με τον ψαγμένο, μουσικά διεγερτικό τονισμό του ρυθμικού στοιχείου συνέθεσαν την ιδανική εκφραστική παλέτα για μια τέτοια σύνθεση, δικαιώνοντας όχι μόνο το ονειρικό, ποιητικό ενδιάμεσο larghetto αλλά και τα ακραία ζωηρά μέρη.
Παρά την καθηλωτική της δύναμη, από την ερμηνεία δεν έλειψαν ούτε η χάρη ούτε οι κομψές εκλεπτύνσεις ούτε η αφηγηματική συνοχή. Η ανεπιτήδευτη ειλικρίνεια και θέρμη του συναισθήματος ουδέποτε συνοδεύθηκε από παλιομοδίτικους γλυκασμούς.
Τέλος, καθώς η ενορχήστρωση των σοπενικών πιανιστικών κοντσέρτων δεν είναι ιδιαίτερα εμπνευσμένη, με αποτέλεσμα η συχνά αμήχανη απόδοσή της να αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα των ερμηνειών, ο αρχιμουσικός διασφάλισε, παρά τις αστάθειες των πρώτων μέτρων, μια στρωτή και ακριβή ορχηστρική συνοδοιπορία, που επέτρεψε την εστίαση στο μαγικό πιάνο!
Ακόμη δυνατότερες εντυπώσεις άφησε η συναρπαστική εκτέλεση του βασικού έργου της συναυλίας. Η "Φανταστική Συμφωνία" του Μπερλιόζ θεωρείται από πολλούς ότι άλλαξε το ρου της μουσικής, προαναγγέλλοντας το ρομαντισμό, με την πρωτόγνωρη για την εποχή της (1830) ενορχήστρωση, την ευφάνταστη χρήση ασυνήθιστων οργάνων αλλά και τις συναισθηματικές διακυμάνσεις ενός ιδιότυπου σύμπαντος που κινείται μεταξύ ρεαλισμού και παραίσθησης.
Η αναλυτική, στιβαρή διεύθυνση του Ωγκέν κατάφερε να αναδείξει έξοχα, και σε βάθος λεπτομέρειας, την ανήσυχη δραματουργία του πενταμερούς έργου (υποδείγματος της λεγόμενης "προγραμματικής μουσικής") με φωνητικούς όρους, καθώς ανέδειξε τον ιδιαίτερο "θεατρικό" ρόλο -και τις ποιότητες- κάθε ορχηστρικού υποσυνόλου (ξύλινα και χάλκινα πνευστά, άρπες, κρουστά). Η ΚΟΑ τον ακολούθησε με σβελτάδα, εγρήγορση και πρωτίστως συγκέντρωση - αυτό ίσχυσε λιγότερο, βέβαια, για τα έγχορδα, ο σφιχτοδεμένος, εστιασμένος ήχος των οποίων παραμένει ακόμη το …μεγάλο ζητούμενο.
Η ρευστότητα της φραστικής, ο πρωτοφανής έλεγχος δυναμικών και ταχυτήτων εξασφάλισαν μιαν αφήγηση αέναης κίνησης και μεγάλης πλαστικότητας, που χρωματίσθηκε από τις ποιητικές παρεμβάσεις των ξύλινων (Πιλαφτσή, Μουρίκης, Γιάρκε - που εξέθεσαν άρτια την έμμονη θεματική ιδέα του έργου, Γιάννης και Αλέξανδρος Οικονόμου) και τις εύηχες συνεισφορές των χάλκινων πνευστών (ιδιαιτέρως τα τρομπόνια υπό τον Αυγερινό και οι τρομπέτες υπό τον Καραμπέτσο).
Οι ατμόσφαιρες των τριών πρώτων ταμπλώ ζωντάνεψαν με μεγάλη γλαφυρότητα (θαυμάσιος ο διάλογος, στην αρχή της "Σκηνής στους αγρούς", των δύο βοσκών με τους αυλούς του Πανός – εν προκειμένω του όμποε του Γιάννη Οικονόμου και του αγγλικού κόρνου της Στέλλας Νικολαΐδη), τα ατμοσφαιρικά εφέ δόθηκαν με επιτυχία (π.χ. οι εκτός σκηνής καμπάνες στο φινάλε), η εμβατηριακή "πορεία στο ικρίωμα" απέφυγε οποιαδήποτε υπόνοια μιλιταριστικού βηματισμού, ενώ η αφηγηματική ένταση παρέμεινε αμείωτη μέχρι το καταληκτικό, δαιμονικό/απειλητικό "Όνειρο οργιαστικής νύχτας". Δίκαιη η αποθέωση όλων από το κοινό!
Κάπως λιγότερο ικανοποίησε η ανάγνωση του εναρκτήριου έργου του προγράμματος, της πανέμορφης εισαγωγής "Εβρίδες" του Μέντελσον, στην οποία ο συνθέτης μεταφέρει συναισθήματα και εντυπώσεις από ταξίδι του στην Στάφφα, ένα από τα μικρότερα ακατοίκητα νησιά του ομώνυμου σκωτικού συμπλέγματος, όπου βρίσκεται η περίφημη "Σπηλιά του Φίνγκαλ". Μολονότι η προσεκτική διεύθυνση και τα σχετικά αργά τέμπι του Ωγκέν εξασφάλισαν μια όμορφη μουσική απόδοση των εικόνων αυτού του τόσο ατμοσφαιρικού οιονεί συμφωνικού ποιήματος και παρά κάποιες σημειακές ωραίες συνεισφορές των πνευστών (το κλαρινέτο του Μουρίκη, οι τρομπέτες υπό τον Μπαλαμό), η μέτρια ποιότητα του σώματος των εγχόρδων και οι θορυβώδεις κορυφώσεις στα tutti δεν μπόρεσαν να διαμορφώσουν την τόσο καθοριστική εδώ αέρινη διαφάνεια και ευγένεια ήχου, διασαλεύοντας αναπόδραστα και την περιγραφική δύναμη της αφήγησης.
Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: Ο διάσημος πιανίστας Ίβο Πογκορέλιτς ερμηνεύει το "Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2" του Σοπέν, συνοδευόμενος από την ΚΟΑ υπό τον Γάλλο αρχιμουσικό Φιλίπ Ωγκέν ("Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης" Μεγάρου Μουσικής, 4/11)
