Δημήτρη Βασιλάκη, πώς φτιάξατε ένα ρομπότ που παίζει μουσική, συνθέτει και τραγουδά;

Ποιο είναι το όραμα πίσω από την ανάπτυξη της τεχνολογίας του ρομπότ Shimon;
Η συναυλία-παρουσίαση στο Μέγαρο Μουσικής και τα παράλληλα events με το Shimon Robot θα είναι μια μοναδική ευκαιρία για κοινό, μουσικούς, φοιτητές, μαθητές και ακαδημαϊκούς ερευνητές να έρθουν σε επαφή με την τελευταία λέξη της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής και τον συνδυασμό της με την τέχνη. Η συνομιλία με την τεχνητή νοημοσύνη είναι μια παγκόσμια συζήτηση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς επιστήμονες και ερευνητές αναζητούν μέσω των τεχνών και την ανάλυση της δομής τους να βρουν απαντήσεις. 

Η τζαζ σαν  μια παγκόσμια γλώσσα με μεγάλη πολυπλοκότητα έχει δυνατό αφηγηματικό χαρακτήρα (storytelling), ενώ προσομοιάζει στην φυσική γλώσσα όπως η αυθόρμητη πρόζα, η ποίηση και η δημιουργική γραφή. Μην ξεχνάμε ότι ο Τζακ Κέρουακ- την περίοδο της άνθησης της μοντέρνας τζαζ και της γενιάς των beat ποιητών - ονειρευόταν να γράψει το "Στον Δρόμο" και άλλα έργα του όπως αυτοσχεδιάζει ένας τζαζ σαξοφωνίστας. Η συναυλία αυτή αποτελεί την αρχή του οράματος για την ανάπτυξη πολυεπίπεδων δεξιοτήτων στην τεχνητή νοημοσύνη με πολλαπλές εφαρμογές. Οι θεατές θα έχουν την δυνατότητα να πάρουν μια ιδέα για αυτήν την διάδραση στην συγκεκριμένη συναυλία, να βιώσουν την εξέλιξη και να συμμετάσχουν στα εργαστήρια και στην συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, στην εξέλιξη και τελειοποίηση του διαλόγου με την τεχνητή νοημοσύνη.  

Ο αυτοσχεδιασμός, σαν ένα από τα πιο καθοριστικά στοιχεία του τζαζ, πώς μεταφράζεται σε όρους τεχνητής νοημοσύνης; Είναι κάτι που μπορεί να αναλυθεί σε σημείο να γίνει χαρτογραφήσιμο; 
Η έρευνα "Jazz Mapping” πάνω στην χαρτογράφηση της γλώσσας της τζαζ που κάνουμε στο ΕΚΠΑ στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Τζαζ αυτοσχεδιασμός και νέες τεχνολογίες του Μουσικού Τμήματος, σε συνεργασία με τον Δημόκριτο και το Georgia Tech, όπου αναπτύσσεται το Shimon Robot, έχει στόχο να αναδείξει - πέραν του εκπαιδευτικού χαρακτήρα της και της δημιουργία ενός jazz database - τον αφηγηματικό χαρακτήρα της τζαζ με τρόπο τέτοιο που η τεχνητή νοημοσύνη να μπορέσει να τον αντιληφθεί στην διαδικασία της μηχανικής μάθησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ευρύτερα πεδία της NLP (Natural Language Processing) και στην εν δυνάμει δυνατότητα της τεχνητής νοημοσύνης να εντάσσει την "σημασία" και την "αυτοαναφορά", να έχει αφηγηματικό χαρακτήρα και να μπορεί να παράγει καλλιτεχνικό ή νοητικό έργο πιο κοντά στο ανθρώπινο μοντέλο.  

Πώς αντιλαμβάνεται το ρομπότ αυτό που λέμε "δημιουργική έμπνευση"; Ποια είναι η παραγωγική διαδικασία και τα βήματα που ακολουθεί o Shimon αναφορικά με τη σύνθεση νέας μουσικής;
Βασίζεται στη μηχανική μάθηση με πολλά σχετικά παραδείγματα, τα επεξεργάζεται με νευρωνικά δίκτυα μέσω γενετικού αλγόριθμου, τον οποίο τροφοδοτούμε τώρα με τα νέα δεδομένα που συλλέγουμε και αναλύουμε από το jazz mapping research. Τα δεδομένα αυτά θα δώσουν την δυνατότητα στην τεχνητή νοημοσύνη να φτάσει σε ένα επόμενο επίπεδο αφηγηματικότητας και δημιουργικότητας στον αυτοσχεδιασμό και την διάδραση με μουσικούς. 

"Η γλώσσα της τζαζ μπορεί να περικλείει μέσα σε μια στιγμή όλα τα όνειρα, τις επιθυμίες, τα αισθήματα και τα νοήματα που μπορεί να φανταστεί κανείς"

Πιστεύετε ότι η δημιουργία προϋποθέτει πέρα από διανοητική προσπάθεια και μια ανάγκη εσωτερικής έκφρασης; Είναι κάτι που μπορεί "κληροδοτηθεί" τεχνητά;
Βεβαίως είναι η πιο σημαντική τάση στην δημιουργική διαδικασία. Δεν είναι όμως κάτι που μπορεί να  κληροδοτηθεί τεχνητά, καθώς οι άνθρωποι είμαστε πολυεπίπεδοι, αντιδρούμε σε πραγματικό χρόνο με μια περίπλοκη δαιδαλώδη πραγματικότητα και επεξεργαζόμαστε πληροφορίες μέσω χημείας. 

Τι σημαίνει η δημιουργία του Shimon για το μέλλον της τζαζ αλλά και της μουσικής εν γένει;
Θα αποτελεί έναν ενδιαφέροντα συνομιλητή, συνεργάτη και εργαλείο στην σκηνή σε πραγματικό χρόνο και σε πολλών ειδών multi performances.

Η ανάπτυξη εργαλείων μηχανικής μάθησης είναι κάτι που μπορεί να συνεισφέρει στην εξέλιξη της μουσικής διαπαιδαγώγησης γενικά;
Σίγουρα μπορεί και ειδικά με αυτή την βάση δεδομένων που φτιάχνουμε μπορεί να κάνουμε το έργο ενός δασκάλου ευκολότερο, ώστε να αναδείξει όλες τις ποιότητες και τα νοήματα των μουσικών αυτοσχεδιασμών και την χρησιμότητά τους για έναν μουσικό που μαθαίνει, συνειδητοποιεί και εξελίσσει την γλώσσα της τζαζ. 

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια σχετικά με την έννοια της "Τζαζ Δημοκρατίας" που παρουσιάσατε στον ΟΗΕ;
Πάνω στην σκηνή, ανεξάρτητα από το οτιδήποτε, ο μουσικός της τζαζ κερδίζει την θέση του μόνο σε σχέση με τον βαθμό που έχει αφομοιώσει την γλώσσα αυτής της τέχνης. Αυτό γίνεται σε ένα jazz jam session και είναι η επιτομή της δημοκρατίας καθώς δεν φτάνει μόνο να ξέρεις καλά αυτό που λες χρειάζεται να συνεργάζεσαι αρμονικά και με τους όποιους άλλους μπορεί να είναι μαζί σου πάνω στην σκηνή και όλα αυτά σε πραγματικό χρόνο. Προσπαθήσαμε να αναδείξουμε αυτές τις ιδέες στο jazz democracy forum στον ΟΗΕ για την διεθνή μέρα της τζαζ στις 30 Απρίλη του 2018 με μεγάλους μουσικούς της τζαζ, συγγραφείς, ερευνητές, επιστήμονες.

Θεωρείτε ότι η χαρτογράφηση της γλώσσας της τζαζ είναι μια έκφανση ή ένα ακόμα βήμα προς την επίτευξη της "Τζαζ Δημοκρατίας";
Σίγουρα, γιατί αν κάποιος ξέρει σε βάθος τι είναι αυτό για το οποίο μιλάει τότε μπορεί να συνομιλήσει ισότιμα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Η γλώσσα της τζαζ είναι πλούσια, έχει μεγάλη παράδοση και συνεχώς εξελίσσεται σε πραγματικό χρόνο όταν αυτοσχεδιάζει ο μουσικός. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να περικλείει μέσα σε μια στιγμή όλα τα όνειρα, τις επιθυμίες, τα αισθήματα, τα νοήματα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς.

Τι ακριβώς θα παρακολουθήσει το κοινό στην συναυλία σας στο Μέγαρο Μουσικής;
Το ρομπότ Shimon να τραγουδά σε στίχους και μουσική που έχει συνθέσει το ίδιο, μέσω μηχανικής μάθησης, και επίσης τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούμε στο ΕΚΠΑ από το ερευνητικό κέντρο IRCAM στο Παρίσι. Όλα αυτά σε διάδραση με το αθηναϊκό κουαρτέτο μου, τον Gil Weinberg, δημιουργό και προγραμματιστή του ρομπότ, και 3 ακόμη μουσικούς ερευνητές από το Georgia Tech. Σημαντική υποστήριξη θα έχουμε από τον Δημόκριτο για τις εκδηλώσεις καθώς, επίσης, και συμμετοχή ερευνητικής ομάδας του στην επεξεργασία των δεδομένων του jazz mapping research.

Παράλληλα με τη συναυλία στο Μέγαρο, θα πραγματοποιηθεί ανοιχτή πρόβα την Κυριακή (6-7 μ.μ.) και η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, την Τρίτη (3-5 μ.μ.), με συμμετοχή ερευνητών και καθηγητών από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τον Δημόκριτο, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Ερευνητικό κέντρο "Αθηνά" και το Georgia Tech.

Θα ερμηνεύσετε επίσης, τον "Χορό της Πασιφάης" από το εμβληματικό "Labyrinth". Πώς θα συμβάλει ο Shimon; 
Το Shimon robot έχει εκπαιδευτεί με τα δεδομένα που του έχουμε στείλει από το jazz mapping research, τα οποία έχουν επιπλέον semantic & syntax information, ώστε να μπορέσει να αυτοσχεδιάσει και να συνομιλήσει με τους μουσικούς επί σκηνής, αναδεικνύοντας έναν αφηγηματικό χαρακτήρα με εξελιγμένη δημιουργικότητα και κατάλληλη χρήση της γλώσσας της τζαζ για πρώτη φορά από τότε που άρχισε η τεχνητή νοημοσύνη να μπαίνει στην τέχνη.

Πώς νιώθετε που η επετειακή επανακυκλοφορία συμπίπτει με την πρώτη διεθνή επίδειξη των δυνατοτήτων του Shimon;
Ο "Λαβύρινθος" επανακυκλοφορεί από την Candid Records με bonus tracks από την live παρουσίαση στο Birdland στην Νέα Υόρκη, αλλά δεν το περίμενα ότι 20 χρόνια μετά θα έπαιζα κομμάτια από τον "Λαβύρινθο" με ένα ρομπότ…