© Γιάννα Φώτου
Αφηγήτρια ιστοριών. Έτσι προτιμά να προσδιορίζεται η Laurie Anderson στις συνεντεύξεις που δίνει κατά την τελευταία δεκαετία, παρότι πρόκειται –ως γνωστόν– για μία από τις σημαντικότερες Αμερικανίδες δημιουργούς, με έργο πλούσιο και πολυσχιδές. Είναι κάτι που δεν μπορούσα να βγάλω από το μυαλό μου καθώς την παρακολουθούσα να ξετυλίγει την Τέχνη του να Πέφτεις (The Art of Falling). Σκεπτόμενος ότι, πράγματι, έχει πετύχει να συμπυκνώσει τις παραστάσεις της σε μια τέτοια απλή φόρμα έκφρασης. Έστω κι αν οι ιστορίες της μόνο απλές δεν είναι, τελικά.
Με μικρή (ανακοινωμένη) καθυστέρηση λόγω της μπόρας της προηγούμενης ημέρας, η Anderson βγήκε στο Ηρώδειο με ηλεκτρικό βιολί, λάπτοπ και ηλεκτρονικά. Έχοντας ως μόνο συνοδοιπόρο τον Rubin Kodheli στο ηλεκτρικό τσέλο, αλλά και μια σειρά προβολών, οι οποίες έπεφταν στα τοιχώματα του αρχαίου ωδείου "ντύνοντας" ποικιλοτρόπως τις ιστορίες που θα ακούγαμε. Με ή μετά μουσικής, δεν είχε μεγάλη σημασία: αυτό που δέσποσε ήταν η βαθιά της φωνή με τις γλυκιές αποχρώσεις, την τέλεια άρθρωση και την εκλεπτυσμένη ειρωνεία κάτω από τη γαλήνια επιφάνεια.
Η βραδιά ντρόπιασε όλα τα εγχώρια δημοσιεύματα περί "ιέρειας της ηλεκτρονικής πρωτοπορίας", αφήνοντας όρθια μόνο εκείνη την παλιά ρήση του Iggy Pop για μια "πολυμεσική επίθεση από λούπες, κείμενα, φωνές και εικόνες". Κυρίαρχο στοιχείο ήταν ο αυτοσχεδιασμός, με την επί σκηνής επικοινωνία μεταξύ Anderson και Kodheli να αναδεικνύεται έξοχη. Επιπλέον, παρότι υπήρχε δομή, κυριάρχησε μια αίσθηση ρευστότητας. Η οποία επέτρεψε ακόμα και στο λάπτοπ που χάλασε εν μέσω της όλης δράσης να ενσωματωθεί στην παράσταση, αρχικά με ψύχραιμο χιούμορ, έπειτα ως λαβή για μια συζήτηση περί της πίστης του σύγχρονου πολιτισμού στην τεχνολογία, που κατέληξε βέβαια να τη θρυμματίσει: αν περιμένεις από την τεχνολογία να λύσει τα προβλήματά σου, έλεγε το ρεζουμέ, τότε δεν κατανοείς ούτε την τεχνολογία, ούτε και τα προβλήματά σου.
Ενώνοντας Δυτικές και Ανατολικές αναφορές, η Laurie Anderson επικαλέστηκε τις "Όρνιθες" του Αριστοφάνη για να θίξει τις οριοθετήσεις του κόσμου μας, έκανε επίδειξη τάι τσι κινήσεων θυμίζοντάς μας ότι πρόκειται για πολεμική τέχνη, αναφέρθηκε στο κενό που άφησε στη ζωή της ο θάνατος του Lou Reed –περιγράφοντας τη σχέση τους ως 21 χρόνια μιας διαρκούς συνομιλίας– εστίασε σε μια γερμανική λέξη για τη μοναξιά στο δάσος ώστε να τονίσει πόσο χαρούμενος μπορείς να είσαι όντας μόνος στο δάσος.
Αναμενόμενα μίλησε και για την Αμερική της, αναφέροντας ότι βαδίζει πια σε ερεβώδη και παράξενα μονοπάτια, πριν διηγηθεί για την ενός λεπτού κραυγή που ηχογράφησε η Yoko Ono εκείνο το ήσυχο πρωινό του Νοέμβρη που εκλέχτηκε πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ –ζητώντας έπειτα να ηχογραφήσει εμάς για 10 δευτερόλεπτα, να κραυγάζουμε ενάντια στα δικά μας σκοτάδια. Αναφέρθηκε βέβαια και στην πανδημία καθώς και στον πόλεμο στην Ουκρανία, έθιξε την κλιματική αλλαγή, απήγγειλε αποσπάσματα από τη Θιβετιανή Βίβλο των Νεκρών (παίζοντας το "Awakened One" από τον δίσκο με τον Tenzin Choegyal), σατίρισε τα χούγια της μουσικής βιομηχανίας (γίνεται πιο εύκολη η καριέρα, αν είσαι νεκρός), αναφέρθηκε στους ήρωές της (τον Philip Glass και τον John Cage), ενώ μέσα στο αυτοσχεδιαστικό συνεχές της συναυλίας διασκεύασε B.B. King και James Brown.
Της συναυλίας; Δεν ξέρω αν είναι η κατάλληλη λέξη για την παράσταση την οποία είδαμε, αν και σίγουρα ήταν (και) συναυλία. Παράλληλα, όμως, έμοιαζε και σαν εισαγωγή στον διαλογισμό. Ή σαν έναν θεατρικό μονόλογο γύρω από την πολυπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου, που εστίαζε στα πιο ακανθώδη ερωτήματα τα οποία γεννούν οι εξελίξεις, αλλά και στον ρόλο που παίζουν οι προσωπικές και κοινωνικές μας αποφάσεις.
Επρόκειτο για μια συνολική εμπειρία, διαφορετική σε ένταση από την καταιγιστική εμφάνιση του 2007 στο Ηρώδειο (τότε που παρουσίασε το "Homeland") και πιο συγγενής σε όσα είδαμε στο Badminton το 2011 ή στο Κέντρο Επισκεπτών του Νιάρχος το 2016 –για να αναφερθούμε στις ελληνικές της παραστάσεις των τελευταίων 15 ετών. Με την όλη σύγκριση, βέβαια, να θέτει επί τάπητος και τις κάμποσες άδειες θέσεις στα διαζώματα, αλλά και τις μεγάλες ηλικίες που παραβρέθηκαν κατά πλειονότητα στο Ηρώδειο, τιμώντας τη με παρατεταμένο χειροκρότημα. Το οποίο την έφερε στη σκηνή για τρεις υποκλίσεις, πριν ανάψουν τα φώτα του χώρου.
Φαινομενικά, ίσως η προσέλευση να εξηγείται στη βάση ενός πολύ "θερμού" συναυλιακού καλοκαιριού. Φοβάμαι όμως ότι αναδεικνύει κι ένα βαθύτερο ζήτημα, το οποίο έχει να κάνει με την απώλεια της πνευματικής βάσης που ένωνε την παλιότερη εναλλακτική κουλτούρα –όπως το έχει θέσει πολύ ωραία ο Γιώργος Στόγιας, σε ανύποπτο χρόνο. Η Laurie Anderson εκπροσωπεί δηλαδή έναν μουσικό κόσμο που εφάπτεται διαρκώς με τις υπόλοιπες τέχνες. Το καλλιτεχνικό της όραμα είναι ολιστικό, σαν κι αυτό π.χ. του Ιάννη Ξενάκη, για να χρησιμοποιήσουμε ένα ακόμα παράδειγμα από τη μεταπολεμική πρωτοπορία. Μήπως λοιπόν φαντάζει ως "μη σχετικό" σε όσους νέους ζουν με ατομικές ταχύτητες σκρολαρίσματος, μη σκοτιζόμενοι για κοινές λογοτεχνικές, θεατρικές ή κινηματογραφικές αναφορές –πόσο μάλλον για τις "Όρνιθες" ή για τη Θιβετιανή Βίβλο των Νεκρών; Τι περιθώρια ανανέωσης κοινού μπορεί να έχει μια τέτοια δημιουργός, εν έτει 2022;
Δεν λέω βέβαια ότι δεν χωράει και κριτική σε όσα πράττει η Anderson. Προσωπικά, λ.χ., σκέφτηκα πως οι αυτοσχεδιασμοί που ακούσαμε υπήρξαν καλαίσθητα υποτυπώδεις, πως η μουσική υπεράσπιση των ειδών ζωής που εξαφανίζονται λόγω της αλόγιστης επέλασης του ανθρώπου στο περιβάλλον φαντάζει πιο περιπετειώδης στα χέρια του Brian Landrus, πως τα σχόλια για το πού πάει η Αμερική έχουν κι έναν αντίλογο που ίσως να μη βολεύει πάντα το αφήγημα της Anderson· πως μερικές φορές το όλο πλαίσιο έρρεπε επικίνδυνα προς τις new age αφέλειες που γοητεύουν σταθερά την προνομιούχα Δύση, όταν προσπαθεί να επικοινωνήσει με την Άπω Ανατολή.
Όμως, τέτοιες θεάσεις έβρισκαν σταθερά στο γεγονός ότι η Anderson άρθρωσε επί σκηνής μια συνολική και όχι αποσπασματική εμπειρία. Στην οποία πετύχαινε να σαγηνεύσει ακόμα κι όταν διατηρούσες τις ενστάσεις σου, ακριβώς διότι το όλον εμπεριείχε την αλήθεια και τη συνέπειά της –και τη σοφία της, θα πρόσθετα– με έναν τρόπο που δεν χώραγε αμφισβήτησης. Διότι αυτή ήταν και είναι η Laurie Anderson. Και συνεχίζει στα 75 να δημιουργεί ένα σύμπαν με πολλές γωνιές, φιλικό σε πολλαπλές θεάσεις, μη διστάζοντας να πει όσα (καλώς ή κακώς) πιστεύει ή να ξανοιχτεί σε μια γνήσια οικουμενικότητα, που αποφεύγει επιμελώς την άκριτη πολιτισμική οικειοποίηση της Ανατολής.
Διαβάστε Επίσης
