Για την καλλιτεχνική έκφραση στην Ελλάδα, το 2021 παρέμεινε μια δύσκολη χρονιά μέχρι και το τέλος του και σφραγίστηκε (ως προς τα μουσικά) από τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και από τον απροσδόκητο χαμό του Mad Clip σε τροχαίο. Δισκογραφικά μιλώντας, πάντως, ήταν ένα έτος με αρκετές αξιόλογες κυκλοφορίες.
Όπως συμβαίνει εδώ και αρκετό καιρό, η πλειονότητα των ωραίων δίσκων της εγχώριας παραγωγής ήρθε από τις πιο "υπόγειες" διαδρομές των ανεξάρτητων κυκλοφοριών ή των μικρών labels. Οι μεγάλες εταιρείες, αντιθέτως, παρέμειναν περιφερειακοί παίκτες, μην κατορθώνοντας να βρουν την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της πληθώρας των εκδόσεών τους και της ζητούμενης ποιότητας –τουλάχιστον στο επίπεδο των άλμπουμ, καθώς ως προς τα τραγούδια πάντα κάτι γίνεται. Και ίσως βρισκόμαστε σε μια ιστορική φάση που αυτό τις απασχολεί περισσότερο.
Δέκα δίσκοι στους οποίους ευελπιστούμε να επιστρέφουμε και στο μέλλον ήταν λοιπόν και κάτωθι, τοποθετημένοι σε μη αξιολογική σειρά.
ΜΜΜΔ & Alem: L' Âge De L' Absolutisme [Antifrost]
Η αυστηρή συνθετική πειθαρχία κόντρα στην ελευθερία του αυτοσχεδιασμού. Η μεγαλοσύνη της μπαρόκ παρακαταθήκης κόντρα στη λιτή έκφραση ενός σύγχρονου μουσικού διδύμου. Κόντρα; Οι γνώριμοί μας Mohammad –πίσω από τα αρχικά ΜΜΜΔ βρίσκονται ο Νίκος Βελιώτης και ο ILIOS– μας (προ)καλούν να το ξανασκεφτούμε, συνεργαζόμενοι με τον βιρτουόζο του τσέμπαλου και του κλαβίχορδου Alem (από τους Supersonic Elephant Club). Στα βασικά του, το L' Âge De L' Absolutisme υλοποιεί σε στούντιο περιβάλλον μια δική του πρωτοβουλία. Στα ουσιαστικά του, προσφέρει μια νέα διάσταση στα διασκευαζόμενα κομμάτια του Johann Sebastian Bach, του Georg Friedrich Händel και του Alessandro Marcello. Η οποία χαρακτηρίζεται από τα περιθώρια που αφήνει το εξερευνητικό παίξιμο του Alem στη δοκιμασμένη πειραματική οπτική των Mohammad, ώστε να μπει ιδιοσυγκρασιακά στη μπαρόκ αίγλη και να την ωθήσει σε μια ανορθόδοξη μα θαυμαστή συγκατοίκηση με τα υπόκωφα drones του τσέλο και τους φύσει αποδομητικούς ταλαντωτές.
mi55t: Λέξεις [Innersense Productions]
Το alternative lifestyle τρέχει πίσω από το trap και το drill, αγωνιώντας μη και χάσει την τελευταία τάση ανάμεσα σε μια μερίδα των 20άρηδων, όμως το δίχως auto tune κόλπα ελληνικό χιπ χοπ εξακολουθεί παράλληλα να ζει και να βασιλεύει, βρίσκοντας σιγά-σιγά νέους ήρωες. Στον δεύτερο δίσκο της, η mi55t καταγράφει μια φλογερή ραπ δυναμική που δεν κρύβει τις old school αναφορές της, είτε μιλώντας ευθέως για τον Rakim (των Eric B. & Rakim, φυσικά), είτε παραπέμποντας έξυπνα στους Terror X Crew των εγχώριων 1990s. Δίχως να φοβούνται την πιο πολιτική προσέγγιση, οι σοβαροί και στιβαροί στίχοι θίγουν επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα, ακουμπώντας πάνω σε καλοσχηματισμένα beats. Πάνω απ' όλα, όμως, βρίσκεται εν τέλει η πειθώ και η ορμή της mi55t στο μικρόφωνο: είναι το ραπάρισμά της που θέτει σε κίνηση τον κόσμο που σκιαγραφούν οι Λέξεις.
Rosey Blue: Swans [Inner Ear]
H Δώρα Τσίγκα αφήνει για λίγο τους Belleville και συστήνεται ως τραγουδοποιός, με τη Rosey Blue περσόνα να μας ξεναγεί σε έναν μελωδικό κόσμο βγαλμένο από τα σπλάχνα των αγγλοσαξονικών 1960s και 1970s. Ηλεκτρική folk αισθητική, κάρτες Ταρώ, ψήγματα αμερικάνικης ψυχεδέλειας, αστερισμοί, Stevie Nicks απόηχοι, αλλά και μια αναπάντεχη δόση μελαγχολικής εντοπιότητας (στο "Swans"), συνθέτουν το πληθωρικό μωσαϊκό ενός βιντάζ οράματος που εκφράζεται με καθαρές συνθετικές γραμμές και με ωραίες, προσεγμένες ενορχηστρώσεις. Είναι όμως τα χαρισματικά φωνητικά της Rosey Blue που απογειώνουν αυτό το καλοβαλμένο σύνολο, βοηθώντας το να αποτινάξει το βάρος του δανεισμένου παρελθόντος και να αποκτήσει μια αυτόνομη θέση στην εγχώρια τραγουδοποιία των ημερών μας. Είναι παλιός ο ήχος του Swans, πράγματι. Όχι όμως και η διαπραγμάτευσή του.
ATC Nico: Gango [ATC Family]
Όσο συζητήσιμη κι αν παραμένει η trap αισθητική για την ποιότητα των στίχων της και για τα όσα αποπνέει, δεν παύει να αντανακλά υπαρκτές κοινωνικές πραγματικότητες, καταγεγραμμένες από ένα νεανικό και σαφώς μη προνομιούχο μετερίζι. Αυτή η δυναμική, ωστόσο, τείνει να ξοδεύεται σε μεμονωμένα τραγούδια. Κι εδώ είναι που κάνει τη διαφορά ο ATC Nico, ο οποίος κατορθώνει και στήνει ένα οικονομημένο σύνολο 28 λεπτών, που αποστασιοποιείται επαρκώς από τα όσα ακούμε συνήθως στον χώρο. Το Gango δεν μυθοποιεί τους δρόμους και τη ζωή που περιστρέφεται γύρω τους, ενώ χρησιμοποιεί τη ναρκοληπτική "σκοτεινιά" των trap beats με καλλιτεχνικό τρόπο, καθώς πάνω τους πατάει ένα αρκούντως μελωδικό (τ)ραπάρισμα, αντλώντας στιχουργικά από καθημερινές εμπειρίες.
Χρήστος Νικολόπουλος: Τα Απρόοπτα [Ogdoo Music Group]
Είναι βαθιά και διαρκής η δημιουργική κρίση στο λαϊκό και στο έντεχνο τραγούδι, δύο συγκοινωνούντα δοχεία με τεράστιας σημασίας παρελθόν, που όμως ασθμαίνουν όλο και περισσότερο όσο προχωράμε στον 21ο αιώνα. Κόντρα σε αυτό το ρεύμα, ο Χρήστος Νικολόπουλος –πολύ απλά ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες μας– επιμένει να παλεύει καταθέτοντας τραγούδια που ναι μεν απηχούν τα δοξασμένα, δίχως όμως να ξεχνούν να είναι και ωραία. Εδώ φτιάχνει έναν πολυσυλλεκτικό δίσκο μεταξύ ατόφιας λαϊκότητας και πιο λόγιων αναζητήσεων, που κερδίζει σε σημασία χάρη στις ευφάνταστες ενορχηστρώσεις του Φώτη Σιώτα, αλλά και στους γενικώς καλούς στίχους του Νίκου Αναγνωστάκη. Πέραν τούτων, όμως, υπάρχουν και οι εκπλήξεις (άλλωστε ο τίτλος του άλμπουμ είναι Τα Απρόοπτα), όπως π.χ. ο αφοπλιστικός Σταμάτης Κραουνάκης στο "Άσε Με Να Σε Σκέφτομαι".
Vergessenheit: Silence [Outlandish Recordings]
Το αθηναϊκό δίδυμο με το γερμανικό-φιλοσοφικό όνομα έχει πίσω του έναν από τους καλύτερους εγχώριους δίσκους των τελευταίων χρόνων (Songbook, 2019), οπότε το Silence είχε εξαρχής μια πολύ δύσκολη αποστολή, αφού σε τέτοιες περιπτώσεις η σύγκριση τείνει να γίνεται αναπόφευκτη. Εντούτοις, αν και δεν νικάει σε αυτή την άτυπη διελκυστίνδα, το Silence διατηρεί επαρκή αυτονομία, βρίσκοντας τον Κώστα Κακούρη και τον Αναστάση Γρίβα να χρησιμοποιούν τον John Cage ως "μίτο" καθώς περιπλανούνται σε έναν ηχητικό λαβύρινθο ικανό να πάρει διάφορες μορφές. Καθοριστικές οι φωνητικές συμμετοχές του Blaine R. Reininger (των Tuxedomoon) και της Λητώς Μεσσήνη.
Πύργος Αθηνών: 210 [ανεξάρτητη έκδοση]
Το ΕΡ αυτό βγήκε αθόρυβα στις αρχές του 2021 και πέτυχε να διατηρήσει όλο το μυστήριο γύρω από τον δημιουργό του: κανείς, επί του παρόντος, δεν δείχνει να ξέρει ποιος είναι αυτός ο Πύργος Αθηνών· και κανείς δεν έχει δει κάποια φωτογραφία του. Ωστόσο μπήκε στη δισκογραφία με το δεξί, παντρεύοντας εξαιρετικά την πρόσφατη μανία του εγχώριου underground για τα ρετρό synths με ηλεκτρονικά κύματα, με ποίηση πόλης και με σκέψεις για τη φθορά.
Monsieur Doumani: Πισσούριν [Glitterbeat]
Μέσα στο 2021 ο Αντώνης Αντωνίου κατέθεσε έναν ωραίο σόλο δίσκο (Κκισμέττιν), περίσσεψε όμως αρκετή έμπνευση ώστε να επιστρέψει στο δισκογραφικό προσκήνιο και με τους Monsieur Doumani. Οι οποίοι, αν και συμπλήρωσαν μια δεκαετία δράσης, δεν δείχνουν σημάδια δημιουργικής κόπωσης: ίσα-ίσα, το Πισσούριν τους βρίσκει να διευρύνουν τον πλούσιο ήχο που έχουν πλάσει στον άξονα της κυπριακής παράδοσης, ξανοίγοντάς τον στην Ανατολική Μεσόγειο. Η σύμπραξη με τη Μάρθα Φριντζήλα ("Θάματα") ήταν πετυχημένη, όπως ήταν και το κλείσιμο του ματιού προς τον μουσικό κόσμο της Δυτικής Αφρικής ("Αλαβροστοισειώτης"). Δύο παραδείγματα που διατηρούν την εξωστρεφή τους διάθεση και ίσως αποτελέσουν πυξίδες για τα μελλούμενα.
Duso & Κωστής Δρυγιανάκης: Dog House On A Tree [Ήχοι Κάτω Από Το Σπίτι]
Ελεύθερος αυτοσχεδιασμός ελληνο-ρωσικής κοπής, ζωντανά ηχογραφημένος στο βιβλιοπωλείο Petrovsky του Βορόνεζ, από όπου κατάγεται το συγκρότημα Duso. Ο δίσκος κινείται εγγύτερα στο πεδίο τους, αλλά ο Κωστής Δρυγιανάκης τον τραβάει και προς τα δικά του μέρη, αναλαμβάνοντας ταινίες, κύμβαλα και διάφορα παιχνίδια. Παρά τις εξερευνητικές του διαθέσεις, το Dog House On A Tree μένει χαλαρό και δεν διακυβεύει την αμεσότητα της ροής του. Φανερώνει έτσι μια εις βάθος κατανόηση των μηχανισμών που κινούν τέτοιες μουσικές, μένοντας μακριά από πειραματικές ευκολίες και πληκτικές εγκεφαλικότητες.
Bloody Hawk: Τίμημα [Minos-EMI]
Ο Νίκος Κίτσος δεν έχει ακόμα βρει όλα όσα ψάχνει στην καλλιτεχνική του έκφραση ως Bloody Hawk, αλλά πραγματοποιεί μικρά, διαρκή βήματα προς τα μπροστά. Κι αυτή η βαθμιαία εξέλιξη "ακούγεται", διατηρώντας τον ως έναν από τους καλύτερους εκφραστές του νεότερου ελληνικού χιπ χοπ. Το Τίμημα, ας πούμε, παραμένει αρκετά κοντά στο επίπεδο του 1 Ευρώ (2019), αλλά στις μικρές του λεπτομέρειες αναδεικνύεται καλύτερο, με τον Ξανθιώτη ράπερ να σαμπλάρει Ζαφείρη Μελά και να δίνει ρέστα ακόμα και όταν αυτοκριτικάρεται για τις θεματικές του επαναλήψεις: "Η κοπελιά μου θέλει πιο καλοστημένες μπάρες/Η μάνα θέλει νέα flows, πιο καλές ατάκες" λέει χαρακτηριστικά στο "Daewoo 3", με το οποίο καταφέρνει και διατηρεί το ενδιαφέρον μας για τούτο το (περίφημο, πλέον) αμάξι, για τρίτη σερί φορά.
