Η Ελευθερία Αρβανιτάκη σε δύο στιγμές που γίνονται αιώνιες

0ι «Δύο σταθμοί» (στιγμές) του τίτλου αντιστοιχούν, φυσικά, σε δύο άλμπουμ που έχουν ξεχωρίσει τόσο στην προσωπική δισκογραφία της Ελευθερίας Αρβανιτάκη όσο και στην ευρύτερη ελληνική των τελευταίων δεκαετιών. Μιλάμε για τα «Τραγούδια για τους μήνες», που υπογράφει μουσικά ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, και το «Γρήγορα η ώρα πέρασε», με τον Νίκο Ξυδάκη στη σύνθεση και την ερμηνεία. Οι δύο αυτοί δίσκοι έχουν ξεχωρίσει και ανέβει πολύ ψηλά στις προτιμήσεις του κοινού, καθώς, πέρα από τις υπέροχες μουσικές που έχουν γράψει οι δύο συνθέτες και από την εκπληκτική ερμηνεία της Αρβανιτάκη, στηρίζονται στη δύναμη του ποιητικού λόγου από τις αρχαίες πηγές ως τις μέρες μας, επαναφέροντας, με τον τρόπο τους, το θέμα της «μελοποιημένης ποίησης» σε μιαν εποχή (90's) που φαίνεται να απορρίπτει κοινωνικοαισθητικά μια τέτοια τάση. Επίσης, και τα δύο άλμπουμ, παρότι τα τραγούδια τους ξεχώρισαν, δεν φαίνεται να έχουν παιχτεί στο παρελθόν ως ολοκληρωμένα έργα – με μια-δυο εξαιρέσεις, ίσως. Έτσι, η παρουσία­σή τους στο Ηρώδειο (29/6), σε ημισυμφωνική μορφή και με ανανεω­μένη ενορχήστρωση, είναι μια σπουδαία ευκαιρία για αισθητική απόλαυση.

Το ρίσκο ανταμείβεται

Το 1996 που κυκλοφόρησαν τα «Τραγούδια για τους μήνες», το ελληνικό τραγούδι –και η αντίστοιχη δισκογραφία– ήταν πολύ ψηλά (όχι σε επίπεδο ποιότητας, απαραιτήτως). Μπορεί να πουλούσαν τα πάντα, όμως αυτό που πραγματικά άξιζε απλώς έλαμπε! Η Ελευθερία Αρβανιτάκη είχε ενισχύσει το καλλιτεχνικό της εκτόπισμα με τα άλμπουμ «Μένω εκτός» (1991) και «Τα κορμιά και τα μαχαίρια» (1994), έτσι οι «Μήνες» ήρθαν, όχι στον απόηχό τους, αλλά ως πανάξια συνέχειά τους. Μπορεί ο Δημήτρης Παπαδημητρίου να λέει σήμερα ότι ένα «ποιητικό» άλμπουμ ήταν παρακινδυνευμένο εγχείρημα για την εποχή, ωστόσο η συνθετική του δεξιότητα ήταν τέτοια που μπορούσε να βρει για κάθε ποιητική φόρμα την αντίστοιχη μουσική – σε πολλές περιπτώσεις λαϊκότροπη ή δημώδη, αλλά πάντα με τη σφραγίδα του connoisseur. Οδυσσέας Ελύτης, Σαπφώ, Μαρία Πολυδούρη, Κώστας Καρυωτάκης, Μιχάλης Γκανάς σε αριστουργηματική ανάγνωση και ερμηνεία – και πείτε μου εσείς ένα τραγούδι του άλμπουμ που, σήμερα, 25 χρόνια μετά, μπορεί να περισσεύει. Το άλμπουμ «Τραγούδια για τους μήνες» κυκλοφόρησε σε σπέσιαλ έκδοση, όχι ως ένα απλό CD αλλά με σπιράλ δέσιμο, σαν αρτίστικο μπλοκάκι όπου όλα τα ποιήματα συνοδεύονται από ζωγραφικά έργα του Γιώργου Χατζημιχάλη. Και, επιπλέον, σε έκδοση box βινυλίου για λίγους και εκλεκτούς! (Η Universal Music Greece εκείνη την εποχή δεν λογάριαζε έξοδα για ένα έργο τέχνης, που προοριζόταν για να μείνει).

Match made in heaven

Ο Παπαδημητρίου και η Αρβανιτάκη είχαν μια σχετικά μικρή κοινή προϋπηρεσία – η Ελευθερία ερμήνευσε τα τραγούδια της τηλεοπτικής «Αναστασίας» και ο Δημήτρης είχε ενορχηστρώσει και επιμεληθεί μουσικά «Τα κορμιά και τα μαχαίρια». Με τα «Τραγούδια για τους μήνες» έδωσαν, τελικά, κάτι κλασικό. Με τον Νίκο Ξυδάκη, όμως, η σχέση της Ελευθερίας Αρβανιτάκη ήταν και μεγαλύτερη και ευρύτερη. Ξεκινάει με το σάουντρακ της ταινίας «Μανία» του Γιώργου Πανουσόπουλου το 1985 και συνεχίζεται με το κορυφαίο και βασικό άλμπουμ «Κοντά στη δόξα μια στιγμή», δύο χρόνια αργότερα. Το «Ερωτικό» και ο «Νείλος» αρκούν για να χρίσουν (σε ό,τι με αφορά, τουλάχιστον) την Ελευθερία ιδανική ερμηνεύτρια του Ξυδάκη – κάτι που αποδεικνύεται περίτρανα στα επόμενα: «Τένεδος», «Το μέλι των γκρεμών», «Ακρωτήριον Ταίναρον»…

Έτσι, το 2006, ο Νίκος Ξυδάκης και η Ελευθερία Αρβανιτάκη γεννούν ένα ακόμα αριστούργημα. Όσο ντεμοντέ κι αν ακούγεται η φράση «μελοποιημένη ποίηση» στον κοινό νου, στο «Γρήγορα η ώρα πέρασε» ο Ξυδάκης κάνει να ακούγονται ultra-modern όλα όσα μπορεί να φέρει το παρελθόν μας: από την αρχαία ποίηση της Σαπφούς ως τις ελαφρές τζαζ ορχήστρες του Σταύρου Ρουχωτά! Η Σαπφώ, μέσα από την απόδοση του Οδυσσέα Ελύτη, συνδυάζεται εδώ με την ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη, του Κ.Χ. Μύρη και του Διονύση Καψάλη και τα τραγούδια είναι πραγματικά λουλούδια που πετούν – όπως πετάει και σύμπας ο ορχηστρικός ήχος που ντύνει το έργο. Τραγούδια γραμμένα ίσως σε διαφορετικές εποχές και σίγουρα με διαφορετικές υφές έρχονται να ενοποιηθούν σαν μια σύγχρονη urban λειτουργία που λειτουργεί σαν αντίδοτο σε κάθε θλίψη και μελαγχολία που μπορεί να φέρνει ο νέος αιώνας (για να το θέσουμε κάπως αγγελοπουλικά!). Οι ερμηνείες του Νίκου Ξυδάκη και της Ελευθερίας Αρβανιτάκη είναι μοναδικές – πράγμα που θα δούμε και επί σκηνής στο Ηρώδειο, καθώς θα τραγουδούν «Όσ’ άστρα γύρω βρίσκονται...».

Το «Γρήγορα η ώρα πέρασε» και τα «Τραγούδια για τους μήνες», με αυτήν τη σειρά, παίζονται από την καλύτερη συμφωνιέτα της χώρας, την Καμεράτα, και το μαέστρο της Γιώργο Πέτρου. Την ενορχήστρωση του «Γρήγορα η ώρα πέρασε» έχει κάνει ο Νίκος Πλατύραχος, ο οποίος διηύθυνε και την ορχήστρα στις ηχογραφήσεις του δίσκου, ενώ ο Δημήτρης Παπαδημητρίου έχει ενορχηστρώσει σχεδόν από την αρχή τα «Τραγούδια για τους μήνες». Εμείς, αρκεί να βρεθούμε εκεί για μια πραγματική απόλαυση!