Δύο ρεσιτάλ πιάνου έμελλε να σηματοδοτήσουν την έναρξη της καλλιτεχνικής σαιζόν και για το -υπό νέα πλέον διεύθυνση- Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ένας πολύπειρος βετεράνος πιανίστας, ο Ελληνοκύπριος Μαρτίνος Τιρίμος και ένας εκ των κορυφαίων πιανιστών της νεώτερης γενιάς, ο Τίτος Γουβέλης, ερμήνευσαν δυσκολότατα έργα Μπετόβεν, με αφορμή τη φετινή 250ή επέτειο από τη γέννηση του συνθέτη. Οι συγκρίσεις από αυτή τη «φιλική αναμέτρηση» υπήρξαν εξόχως αποκαλυπτικές από πολλές απόψεις, περιλαμβανομένης της δόμησης των προγραμμάτων, στα οποία γειτνίαζαν δείγματα της μεγάλης και της μικρής φόρμας.
Στις 21/10, στην «Αίθουσα Δημ. Μητρόπουλος», ο Γουβέλης ξεκίνησε με τις 7 «Μπαγκατέλλες» (έργο 33). Η διαδοχή αυτή από μινιατούρες αποδόθηκε -ορθά- χωρίς καμία πρόθεση θεώρησής τους ως ένας μίνι-κύκλος. Καθεμιά ήχησε σαν αυτό που είναι: μία μελωδική, πλην σταθερά απρόβλεπτη άσκηση με δεδομένη αρμονική και μορφολογική διαύγεια, στην οποία ενσταλάζονται πινελιές χιούμορ και παραδόξου. Η μοναδική καθαρότητα της ανάγνωσης τις δικαίωσε στο έπακρο.
Ένα διάσημο μπετοβενικό θέμα (το allegretto της 7ης Συμφωνίας) αποτέλεσε την έμπνευση για τη«Φαντασία πάνω σ’ένα θέμα οστινάτο» του σύγχρονου Αμερικανού συνθέτη Τζων Κοριλιάνο, που ακούσθηκε στη συνέχεια. Το ενδιαφέρον έγκειτο εν προκειμένω στη σταδιακή και συχνά ευφάνταστη εμφάνιση του επαναλαμβανόμενου θέματος μέσα σ’ένα έργο με σαφείς αναφορές σε μοντέρνες τεχνικές (μινιμαλισμός, αλεατορισμός), τις οποίες ο σολίστ ανέδειξε χωρίς την παραμικρή δυσκολία. Η ρυθμική σαφήνεια του παιξίματός του συνοδεύθηκε και από τις -εξίσου αναγκαίες- εκφραστικές και δραματικές χειρονομίες, που παρέπεμπαν στον Μπετόβεν.
Όπως ήταν αναμενόμενο, το ενδιαφέρον κέντρισε η αναμέτρηση του Γουβέλη με τις εξαιρετικά απαιτητικές «33 Παραλλαγές πάνω σ’ένα βαλς του Άντον Ντιαμπέλλι». Όποιος διάβασε το κείμενο του σολίστ για το συγκεκριμένο έργο στο ηλεκτρονικά διαθέσιμο προγραμματικό τεύχος θα αντιλήφθηκε αμέσως το βαθμό κατανόησής του για τις διανοητικές και πιανιστικές προκλήσεις που αυτό θέτει σε κάθε ερμηνευτή. Όσοι τυχεροί παρευρέθησαν στην υπόγεια αίθουσα διαπίστωσαν, επί σχεδόν 50 λεπτά, τον υψηλό δείκτη πνευματικής συγκέντρωσης και την πλούσια παλέτα τεχνικών και εκφραστικών μέσων, επί των οποίων βασίσθηκε η προσέγγιση ενός έργου υπερβατικής δεξιοτεχνίας – κορωνίδας της πιανιστικής φιλολογίας.
Η σπονδυλωτή σύνθεση αποκωδικοποιήθηκε κατ’αρχάς άριστα σε τεχνικό επίπεδο: κρυστάλλινη άρθρωση, ηχοχρωματικός πλούτος, πλαστικότητα μελωδικής γραμμής και φραστικής, αβίαστες εναλλαγές ταχυτήτων και δυναμικών, εύγλωττη χρήση στίξεων και τονισμών αξιοποιήθηκαν για να αντιδιαστείλουν και φωτίσουν -μελωδικά, αρμονικά, ρυθμικά- κάθε παραλλαγή. Η σε βάθος λεπτομέρειας επεξεργασία τους συνδυάσθηκε όμως και με την -διόλου αυτονόητη!- προβολή του ιδιαίτερου χαρακτήρα και διάθεσης καθεμιάς, διασφαλίζοντας μεγάλη εκφραστικότητα στην όλη ερμηνεία. Εξίσου κρίσιμη ήταν η διαφύλαξη του ειρμού και της συνοχής της, αφού στιγμές μεγάλης έντασης (η μεγάλη φούγκα!) διαδέχονταν πιο λυρικά ή στοχαστικά ξέφωτα, επέχοντας θέση ψηφίδων ενός μοναδικού έργου τέχνης…
Η ξεχωριστή θέση του Γουβέλη στο εγχώριο πιανιστικό στερέωμα και η συνεχής εξέλιξή του (μέσα από τον διαρκή εμπλουτισμό του ρεπερτορίου του) επιβεβαιώθηκε για μια ακόμη φορά μ’αυτό το ρεσιτάλ που επέβαλε τον θαυμασμό και τον σεβασμό για την αρτιότητα των ερμηνειών…
Περισσότερο άνισο πρόβαλε το πρώτο από τα δύο φετινά ρεσιτάλ του Τιρίμου για την ίδια επέτειο. Ο 78χρονος πιανίστας είχε προγραμματίσει ήδη από την περασμένη σαιζόν έναν τετραμερή μπετοβενικό κύκλο, από τον οποίο -λόγω κορωνοϊού- δόθηκε μόνο το εναρκτήριο ρεσιτάλ (5/12/2019). Σε όλα τα προγράμματα συνυπάρχουν λιγότερο γνωστά/σπάνια με διάσημα/μεγάλα έργα.
Η βραδιά της 14/10 άνοιξε με μιαν ακριβή προβολή της «εύθυμης και θλιμμένης» διάθεσης του συντομότατου ομώνυμου κομματιού υπ’αρ WoO 54. Ακολούθησε η περίφημη «Φαντασία», ένα από τα αριστουργήματα του Μπετόβεν, στο οποίο αναδεικνύεται σε 10 περίπου λεπτά η τέχνη των αυτοσχεδιασμών του. Η ευφάνταστη ακολουθία ιδεών, πέρα από κάθε περιορισμό φόρμας, τονικότητας ή διάθεσης, αποδόθηκε μεν με καθαρότητα (τουλάχιστον στα πιο αργά εδάφιά της), χωρίς όμως να φωτίζονται πάντοτε οι διακριτές εδώ οφειλές στη μουσική του Γ.Σ. Μπαχ.
Εύλογα μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε η αντιπαράθεση με δύο από τις σημαντικότερες ύστερες Σονάτες για πιάνο, την 31η και την δυσκολότατη 29η («Xάμμερκλαβίρ»), που πρόδιδε σαφέστερη εξοικείωση με και κατανόηση της κάθε παρτιτούρας. Σε αμφότερες ευχαρίστησε η συναισθηματική και εκφραστική γλαφυρότητα των αργών μερών, αλλά και η καταφανώς οριακή πλέον ανταπόκριση στις δεξιοτεχνικές προκλήσεις της γραφής.
Η ερμηνεία της στοχαστικής 31ης υπήρξε από κάθε άποψη επιτυχέστερη, ιδίως λόγω της συγκινητικής απόδοσης του κατανυκτικού ρετσιτατίβο του adagio, ma non troppo και του θρηνητικού arioso dolente του τρίτου μέρους. Κάποιες αστάθειες στο ενδιάμεσο allegro και στην τελική φούγκα δεν μπόρεσαν να σκιάσουν τις θετικές εντυπώσεις από την ευπρόσδεκτη συναισθηματική αμεσότητα της προσέγγισης.
Αντίθετα, λιγότερο εντελής ήχησε η ερμηνεία της εκτενέστατης 29ης Σονάτας. Παρότι το παίξιμο του Τιρίμου διέθετε αδιαμφισβήτητα ολοκληρωμένη εποπτεία του μουσικού συντακτικού και αφηγηματική ευφράδεια (σε μια περισσότερο λυρική/ισορροπημένη παρά δραματική/τεταμένη οπτική), ο μουσικός ειρμός χανόταν συχνά στα πιο γρήγορα μέρη, λόγω των αρκετών μικροολισθημάτων και αβεβαιοτήτων. Την εκφραστική απόδοση του αργού μέρους (adagio sostenuto) διέρρηξε -ευτυχώς προσωρινά- η αδόκητη ολιγόλεπτη διακοπή, ενώ η φούγκα του καταληκτικού allegro risoluto αποδόθηκε κάπως νευρικά, χωρίς τη δέουσα διαύγεια. Ως γνωστόν, σε τέτοια έργα οποιαδήποτε απομείωση συγκέντρωσης ή έκπτωση σε τεχνική ή έκφραση στοιχίζουν υπερβολικά…
Επτά μήνες μετά την τελευταία συναυλία κλασικής μουσικής σε κλειστό χώρο του Μεγάρου, τούτο το πρώτο ρεσιτάλ για τη νέα σαιζόν δόθηκε σε μια αίθουσα γεμάτη κατά 30% και με υποδειγματική τήρηση των υγειονομικών κανόνων ασφαλείας, έστω και αν κάποιοι από τους θεατές (των επωνύμων συμπεριλαμβανομένων!) φορούσαν τις μάσκες επιδεικτικά κάτω από τη μύτη…
