Πολλοί είναι οι λόγοι που επιβάλλουν τον σχολιασμό της διαδικτυακώς μεταδοθείσας (9/10) εναρκτήριας συναυλίας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στην «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής, η οποία σηματοδότησε το ανορθόδοξο ξεκίνημα της νέας καλλιτεχνικής περιόδου στο χώρο της κλασικής μουσικής.
Είναι πεποίθησή μας ότι, παρά την αδιαμφισβήτητη χρησιμότητα και σημασία τους, οι τηλεοπτικά ή/και διαδικτυακά μεταδιδόμενες «ζωντανά» παραστάσεις/συναυλίες δεν πρέπει να τυγχάνουν κριτικής αποτίμησης. Η απόσταση τόσο από τη φυσική συντέλεση της μουσικής «πράξης», ως γεγονότος που απαιτεί συνύπαρξη και ώσμωση (σε επίπεδο χώρου, χρόνου, αισθήσεων) μεταξύ μουσικών και ακροατών, όσο και από τη φυσική διαμόρφωση του ήχου (καθώς έχει «διαμεσολαβήσει» η τεχνολογία) εξηγούν εν ολίγοις μια τέτοια επιλογή.
Βέβαια, η επέλαση της πανδημίας του κορωνοϊού και το καθοριστικό χτύπημα που αυτή επέφερε παγκοσμίως (και) στο ευρύτερο μουσικό τοπίο άλλαξε κάπως -και ελπίζουμε, προσωρινά- τα δεδομένα. Οι λιγοστές συναυλίες που έλαβαν χώρα το καλοκαίρι συνοδεύθηκαν συστηματικά από -περισσότερο ή λιγότερο διακριτική- μικροφωνική ενίσχυση του ήχου, ίσως γιατί η εστίασή του αμβλύνθηκε καίρια, λόγω και των υγειονομικά αναγκαίων αποστάσεων μεταξύ των μουσικών.
Καθώς η παρουσίαση του νέου επιδημιολογικού χάρτη ασφάλειας και προστασίας (που καλύπτει και τους χώρους του θεάματος) έγινε γνωστή μόλις την 10η Οκτωβρίου, η από καιρού ανακοινωθείσα εναρκτήρια συναυλία της ΚΟΑ ή θα έπρεπε να ακυρωθεί ή να πραγματοποιηθεί χωρίς κοινό και να παρουσιασθεί με άλλο τρόπο, όπως έγινε εν προκειμένω. Η συναυλία μαγνητοσκοπήθηκε σε κενή αίθουσα και μεταδόθηκε, δωρεάν, μέσω διαδικτύου στο κανάλι της ορχήστρας στο YouTube και στη σελίδα της στο Facebook.
Η ορθότητα της επιλογής δικαιολογείτο και από ένα ακόμη γεγονός: η συναυλία σηματοδότησε κατά κάποιο τρόπο και το …αντίο του μέχρι πρότινος καλλιτεχνικού διευθυντή του συνόλου Στέφανου Τσιαλή, η θητεία του οποίου έληξε λίγες μέρες νωρίτερα (30/9). Ανεξαρτήτως της αποχώρησής του (κοι-νού μυστικού για τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ), ο 56χρονος αρχιμουσικός ανακοίνωσε έγκαιρα τον προγραμμα-τισμό και της τρέχουσας περιόδου, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η θεματική ιδέα «Ήρωες (Χθες, σήμερα, αύριο…)», που συνδέεται με τον εορτασμό 200 χρόνων Ελευθερίας και Ανεξαρτησίας το 2021. Ο διάδοχός του Λουκάς Καρυτινός ανακοίνωσε ήδη ότι θα τον τηρήσει (κορωνοϊού επιτρέποντος…).
Στο πλαίσιο του φετινού εορτασμού 250 χρόνων από τη γέννηση του Μπετόβεν, το πρόγραμμα επρόκειτο να περιλαμβάνει δύο έργα του, από τα οποία -μυστηριωδώς- παραλείφθηκε η ορμητική Εισαγωγή «Για την Ονομαστική Εορτή». Τη βραδιά άνοιξε το κοσμαγάπητο «Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 1» του Τσαϊκόφσκυ, με σολίστ τον Τριαντάφυλλο Λιώτη, ο οποίος διαγράφει με συνέπεια μια αξιοπρόσεκτη διεθνή πορεία.
Ο συνδυασμός της επί σκηνής παρουσίας του πιάνου με την ανάγκη τήρησης αποστάσεων μεταξύ των μουσικών (κάποιοι εκ των οποίων φορούσαν μάσκες ή έπαιζαν -αυτοί των χάλκινων πνευστών- πίσω από διάφανα πλαίσια) είχε σαν αποτέλεσμα την αξιοποίηση ενός σχετικά μικρού αριθμού εγχόρδων, αναλόγου αυτών ενός συνόλου δωματίου. Η επιλογή δεν ήταν άμοιρη συνεπειών για ένα έργο στο οποίο η ορχήστρα διεκδικεί τουλάχιστον ισάξιο ρόλο με τον πιανίστα, λόγω και της πλούσιας ρομαντικής ενορχήστρωσης: η ένταση του διαλόγου μεταξύ των συντελεστών (ιδίως στο εναρκτήριο, άκρως συγκρουσιακό Allegro non troppo e molto maestoso) αμβλύνθηκε δραματικά, διαταράσσοντας ισορροπίες, διαθέσεις και …τον συνεκτικό ειρμό της εκτέλεσης. Ελάχιστα βοήθησε εδώ και η ποιότητα ήχου του ακροάματος, όπως αυτός παραγόταν από τις τεχνολογικές συσκευές που χρησιμοποιήθηκαν για την παρακολούθηση της συναυλίας.
Σε κάθε περίπτωση, και παρά κάποιους τοπικούς αποσυντονισμούς, το επίπεδο συμπόρευσης σολίστα-ορχήστρας παρέμεινε αρκετά υψηλό, ενώ το εκφραστικά ψαγμένο, γεμάτο ευγενές συναίσθημα παίξιμο του Λιώτη εντυπωσίασε στο ενδιάμεσο αργό μέρος και τα αρκετά σολιστικά ξέφωτα του έργου, δικαιώνοντας το μελωδικό λυρισμό του. Στις πιο γρήγορες παραγράφους, το ενδιαφέρον κέντρισε κυρίως η (δεξιο)τεχνική ασφάλεια του Θεσσαλονικιού πιανίστα, ο οποίος φρόντισε να αποδοθεί με μεγάλη καθαρότητα το διόλου απλό μουσικό συντακτικό, έστω και με τίμημα μερικές μικροαστάθειες…
Η συναυλία ολοκληρώθηκε με ένα ακόμη εμβληματικό έργο, την 5η Συμφωνία του Μπετόβεν. Ακριβώς δύο μήνες μετά την -αλλοιωμένη από τα μεγάφωνα- ερμηνεία τους της 7ης Συμφωνίας στο Ηρώδειο, ΚΟΑ (σε πλήρως ανεπτυγμένη σύνθεση!) και Τσιαλής χάρισαν μιαν ακόμη εκτέλεση παραδοσιακής/«ρομαντικής» οπτικής, που έσφυζε από παλμό. Υψηλός δείκτης ενέργειας και σβέλτες ταχύτητες ανέδειξαν επαρκέστερα την ωστική δύναμη και την εκφραστική αμεσότητα απ’ότι την κλασική ευγένεια και την πνευματική διάσταση της μουσικής, για τις οποίες απαιτούνταν εντελέστερες διαβαθμίσεις δυναμικής, κυρίως δε πλαστικότερη φραστική και προβολή των λεπτομερειών της γραφής.
Η σε γενικές γραμμές ρευστή αφήγηση χρωματίσθηκε έτσι περισσότερο από την καλλιέπεια των παρεμβάσεων ξύλινων και χάλκινων πνευστών (με κορυφαία αυτήν του κορνίστα Κώστα Σίσκου) αλλά και τη ρυθμική ακρίβεια αυτών του Σπύρου Λάμπουρα στα τύμπανα. Τέλος, για όσους κρατούν στη μνήμη τη συχνή παρουσία Συμφωνιών του Μπετόβεν στα προγράμματα των πρώτων μετακλήσεων του Τσιαλή στην ΚΟΑ (προ της ανάληψης των ηνίων της το 2014), η «αποχαιρετιστήρια» αυτή εκτέλεση της 5ης υπενθύμισε το ότι η ζωή κάνει κύκλους…
