Στο Κέντρο Πολιτισμού - Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος τρέχει ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Ennio Morricone που κορυφώνεται μουσικά την Κυριακή 13/9 με μια συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Με αφορμή το γεγονός αυτό, κάνουμε μιαν αναδρομή στη συναυλιακή πορεία του μεγάλου συνθέτη τα 20 τελευταία χρόνια και ανθολογούμε τα best of.
Με το θάνατο του Ennio Morricone στις 6 Ιουλίου 2020 δεν έκλεισε κάποιος κύκλος ούτε νιώσαμε κάποια πολιτισμική «ορφάνια» όπως συνήθως λέμε ότι συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις απώλειας σημαντικών δημιουργών. Απλώς, για μιαν ακόμα φορά κοιτάξαμε πίσω, πήγαμε κάπου στις αρχές των 60s και ξαναμετρήσαμε 60 χρόνια γεμάτα με έργο –μουσικό έργο– που αυτοδικαίως τον τοποθετεί στην κορυφή των σύγχρονων συνθετών. Όχι κινηματογραφικών απλώς, αλλά γενικώς.
Αυτή είναι η βασική μας θέση – και δεν περιμέναμε τον Giuseppe Tornatore (τον αγαπημένο του φίλο Peppuccio των τελευταίων δημιουργικών του χρόνων) να μας το πει. Το ξέραμε καθώς βλέπαμε τις μουσικές του να εκτείνονται και να εντείνονται χρόνο με το χρόνο, να απλώνονται σε όλους τους διαθέσιμους εκφραστικούς τομείς, από την προκλασική μέχρι την ηλεκτρονική μουσική, από τη λαϊκή (σε μια καθαρά νοτιοϊταλική ή σιτσιλιάνικη βάση) μέχρι το ψυχεδελικό ροκ, από καθαρά κλασικές φόρμες μέχρι ελεύθερες αυτοσχεδιαστικές δομές. Και όλες αυτές οι μουσικές να δομούνται και να παίρνουν περιεχόμενο, σε ένα μεγάλο μέρος τους, ως «εφαρμοσμένες», ως σάουντρακ ταινιών που μπορεί να είναι κλασικά αριστουργήματα ή απλώς ξεχασμένες στη σκόνη του χρόνου.
Δεν θα κάτσουμε, μέσα από έναν κατάλογο 500 περίπου τίτλων να φτιάξουμε τα δικά μας best. Φρόντισε να το κάνει ο ίδιος ο Morricone όταν πριν από είκοσι (και βάλε!) χρόνια αποφάσισε να βγει στο συναυλιακό πεδίο και να δείξει στον κόσμο, πρακτικά και εμπράγματα, στη σκηνή και πάνω από το πόντιουμ του κλασικού μαέστρου, ποια είναι η μουσική του. Έτσι, παράλληλα με τη δημιουργική του δουλειά της σύνθεσης («εφαρμοσμένης» ή «απόλυτης») μουσικής, έφτιαξε έναν συναυλιακό «κορμό», τον οποίο παρουσίαζε στις συναυλίες του, με τίτλους όπως «Io, Ennio Morricone», «La mia musica», από το 1999 μέχρι πρόσφατα.
Μια συναυλία του Ennio Morricone με συμφωνική ορχήστρα (τη Roma Sinfonietta συνήθως, αλλά όχι πάντα) ήταν συνήθως μια μικρογραφία του μουσικού του κόσμου. Μέσα σ’ αυτόν είχε εξέχουσα θέση η σύγχρονη μυθολογία που εκπέμπει –και θα εξακολουθήσει να εκπέμπει– το σινεμά του Sergio Leone. Οι ταινίες «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος», «Κάποτε στη Δύση», «Κάτω τα κεφάλια» (ή «Κάποτε η επανάσταση») και «Κάποτε στην Αμερική». [Ο Morricone ήξερε πως έπρεπε ν’ αφήνει έξω τα μανιερίστικα θέματα των ταινιών «Για μια χούφτα δολάρια» και «Μονομαχία στο Ελ Πάσο», όπως ήξερε ότι έπρεπε να αρνείται να παίξει live το άλλο μεγάλο σουξέ του, «Chi mai», γνωστό κυρίως από την ταινία «Ο επαγγελματίας»].
Το επί σκηνής αυτό πρόγραμμα κορυφωνόταν με ό,τι τραγικό, λυρικό ή επικό μας έδινε η μουσική για την ταινία «Η Αποστολή» του Roland Joffe, με την οποία ο Ennio θεωρούσε πως είχε φτάσει σε ένα πολύ ψηλό σημείο την τέχνη του. Συνήθως την προσέγγιζε μέσα από άλλα μουσικά του κομψοτεχνήματα όπως «Η έρημος των Ταρτάρων» του Valerio Zurlini ή οι «Απώλειες πολέμου» του Brian De Palma, «Canone inverso» ή «Queimada», που έρχονταν κατευθείαν μέσα από μια πορεία του στο «στρατευμένο» σινεμά του «Πολίτη υπεράνω πάσης υποψίας» και του «Η εργατική τάξη πάει στον παράδεισο» του Elio Petri ή του πασίγνωστου «Σάκο και Βαντσέτι» του Giuliano Montaldo.
Σε όλες τις περιπτώσεις η εισαγωγή ήταν από τους «Αδιάφθορους» του De Palma και συνέχιζε βάζοντας μια επικαιρική προτεραιότητα όπως «Ο θρύλος του 1900» ή «Απλή διατύπωση» του Tornatore (το «Σινεμά ο Παράδεισος» ήταν πάντα encore!). Οι «Σκόρπιες σελίδες» που ακολουθούσαν ήταν πάντα οι ίδιες: η «Συμμορία των Σικελών» του Henri Verneuil, το «H2S» της άγνωστης ομώνυμης ψυχεδελικής ταινίας του Roberto Faenza, δύο κομμάτια από το «Metti, una sera a cena» του Giuseppe Patroni Griffi και το «Come Maddalena» από την άγνωστη «Μανταλένα» του Jerzy Kawalerovicz (όπου και πρωτακούστηκε το «Chi mai»).
Φυσικά, το πρόγραμμα ήταν ευπροσάρμοστο ανάλογα με την περίπτωση. Τις δύο φορές που μας επισκέφθηκε ο Ennio Morricone και έπαιξε στο Ηρώδειο, τον Ιούλιο του 2005 ακούσαμε το «Μάρκο Πόλο» και τον Σεπτέμβριο του 2008 την ειδικά γραμμένη για εμάς (τους Έλληνες) σύνθεση «Sicilo ed altri frammenti», ένα συμφωνικό ποίημα βασισμένο στην επιτύμβια μουσική εγγραφή του Σείκιλου.
Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών παίζει Morricone
Η συναυλία είναι την Κυριακή 13/9, 8.30 μ.μ. και γίνεται από την ΚΟΑ σε συνεργασία με το European Film Philharmonic Institute. Το πρόγραμμα είναι θαυμάσιο και προέρχεται από ταινίες όπως «Οι αδιάφθοροι», «The Big Gundown», «The Hateful Eight», «Κάποτε στην Αμερική», «Η συμμορία των Σικελών», «Σινεμά ο Παράδεισος», «Μαλένα», «Ο επαγγελματίας», «Η Αποστολή», «Μονομαχία στο Ελ Πάσο», «Κάποτε στη Δύση», «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος» ενώ για encore θα ακούσουμε μάλλον κάτι από την ταινία «Metti, una sera a cena». Διευθύνει ο μαέστρος Adrian Prabava και θα μεταδοθεί απευθείας στην οθόνη στο Ξέφωτο του ΚΠΙΣΝ καθώς και διαδικτυακά. Τις προηγούμενες ημέρες θα προβληθούν στο Ξέφωτο (8.30 μ.μ.) οι ταινίες «Η συμμορία των Σικελών» (10/9), «Ντιαμπολίκ» (11/9) και «Κάποτε στη Δύση» (12/9).
