Δύο έξοχα προγράμματα έργων κορυφαίων συνθετών του μπαρόκ (Γ.Σ. Μπαχ και Βιβάλντι) χάρισαν μέσα σε λίγες μέρες οι Μουσικοί της Καμεράτας υπό τον Μάρκελλο Χρυσικόπουλο, έστω και αν οι συνολικές εντυπώσεις ήσαν άνισες.
Στις 22/2, πλήθος φιλόμουσων συνέρρευσαν σε συναυλία του πολύπαθου συνόλου οργάνων εποχής στην «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής με κοντσέρτα για πληκτροφόρα του Γ.Σ. Μπαχ.
Ως γνωστόν, το είδος του κοντσέρτου για τσέμπαλο υπήρξε μια καινοτομία για το ύστερο μπαρόκ, που πιθανότατα δημιουργήθηκε από την ανάγκη του Μπαχ να προσφέρει έργα προς εκτέλεση αφενός στους γιούς του, οι οποίοι καταγίνονταν -μεταξύ άλλων- με την μελέτη των πληκτροφόρων οργάνων, και αφετέρου στο οργανικό σύνολο Collegium Musicum του Πανεπιστημίου της Λειψίας, το οποίο ο κάντορας του Αγίου Θωμά διηύθυνε επί σειρά ετών. Τα έργα γράφτηκαν είτε για τη διασκέδαση της οικογένειάς του είτε για εβδομαδιαίες συναυλίες στο ιστορικό «Καφέ Τσίμερμαν» της Λειψίας, την κάπως χαλαρή ατμόσφαιρα του οποίου επεδίωξε να αναπλάσει η συγκεκριμένη συναυλία, όπως επισήμανε ο αρχιμουσικός στην εναρκτήρια ομιλία του.
Η βραδιά αποτέλεσε ιδανική ευκαιρία ν’απολαύσουμε την dream team των Ελλήνων τσεμπαλιστών, από τους εμπειρότερους Γεράσιμο Χοϊδά και Πάνο Ηλιόπουλο (αλλά και τον ίδιο τον Χρυσικόπουλο!) μέχρι τους νεώτερους Ιάσονα Μαρμαρά και Αλέξη Μαστιχιάδη. Σ’ένα κοντσέρτο συμμετείχε η Ολλανδή σολίστ Έλκε Ρόμπερσώυτεν.
Από τα οκτώ κοντσέρτα για ένα τσέμπαλο και ορχήστρα προσφέρθηκαν τα υπ’αρ. 3 BWV 1054 και 7 BWV 1058 με σολίστ τους Μαρμαρά και Χοϊδά αντίστοιχα. Στο Κοντσέρτο για δύο τσέμπαλα BWV 1062 συνέπραξαν οι Ηλιόπουλος και Μαστιχιάδης, σε αυτό για τρία τσέμπαλα BWV 1063 οι Χοϊδάς, Ρόμπερσώυτεν και Χρυσικόπουλος, ενώ σε αυτό για τέσσερα τσέμπαλα BWV 1064 οι Μαρμαράς, Χοϊδάς, Ηλιόπουλος και Μαστιχιάδης.
Από μουσική άποψη, οι εκτελέσεις ήσαν συνολικά καλαίσθητες και συνεπείς, (δεξιο)τεχνικά ανεπίληπτες και υφολογικά ενήµερες της ιστορικής ερµηνευτικής. Σβέλτες ταχύτητες, κοµψή άρθρωση, διακριτικά χορευτικός βηµατισµός και εστιασµένος, διάφανος ήχος ανέδειξαν ιδανικά την μαθηματική δοµή αλλά και τα τρυφερά ξέφωτα κάθε σύνθεσης. Μεγαλύτερη φαντασία φραστικής διέθετε το παίξιμο του Χοϊδά, ενώ γλαφυρότερη αίσθηση του διαλόγου έγινε αντιληπτή στο Κοντσέρτο για τέσσερα τσέμπαλα.
Ιδιαίτερα ευχαρίστησε η διεύθυνση του Χρυσικόπουλου που διέθετε μουσικότητα και σφρίγος. Ενεργοποιώντας συνεχώς τον απαραίτητο παλμό ώστε οι φράσεις να κυλούν με φυσικότητα, χωρίς περιττές τραχύτητες, άντλησε από τα έγχορδα της Καμεράτας παίξιμο διαυγές και συναισθηματικά νηφάλιο. Όλως ευπρόσδεκτα, ο Μπαχ του ουδέποτε ήχησε βαρύς, υπερβολικά εγκεφαλικός ή αυστηρός.
Μοναδική -μικρή- ένσταση: η απουσία ανακλαστικών του ήχου επιφανειών τόσο στη μεγάλη (και ακατάλληλη για μπαρόκ) αίθουσα όσο και στα τσέμπαλα (από τα οποία είχαν αφαιρεθεί τα καπάκια) άμβλυνε λίγο την απόλαυση του ασημένιου, αισθαντικού ήχου των πληκτροφόρων εποχής...
Τέτοια ζητήματα δεν προέκυψαν λίγες μέρες νωρίτερα (10/2) στο «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», όπου σύνολο και αρχιμουσικός προσέφεραν μία συναυλία αποκλειστικά αφιερωμένη στον Βιβάλντι. Ως γνωστόν, η εξίσου μεγάλη «Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος» μπορεί, από πλευράς ακουστικής, να αναδείξει ιδανικά προγράμματα (και παραστάσεις) έργων μπαρόκ.
Η τόσο αναμενόμενη και πολλά υποσχόμενη ακρόαση στην κόκκινη αίθουσα ενός προγράμματος με ενόργανα και φωνητικά κομμάτια του Βενετού «κόκκινου παππά» δεν στέφθηκε -δυστυχώς!- με την εξίσου αναμενόμενη επιτυχία, παρά τη συμμετοχή συντελεστών που έχουν επανειλημμένα αποδείξει πόσο καλά κατανοούν το έργο του Βιβάλντι.
Ένα μέρος της ευθύνης ανήκει στον Χρυσικόπουλο, που επέλεξε σταθερά ακραία τέμπι και διατάρασσε τις ισορροπίες της μουσικής, δίνοντας έμφαση στην προβολή του ρυθμικού στοιχείου σε βάρος της εξίσου καίριας στον Βιβάλντι μελωδικότητας. Η εναρκτήρια «La Follia RV 63» άντεξε μεν σε μια τέτοια ερμηνευτική προσέγγιση, αλλά δεν διέθετε την γλαφυρότητα της ανάγνωσης του Πέτρου (τον περασμένο Δεκέμβρη, όταν παίχθηκε ως εισαγωγή στον «Μαινόμενο Ορλάνδο»).
Αλλού, ο υπερτονισμός των αιχμών χωρίς τους απαραίτητους γλυκασμούς συνέβαλε στην ατελώς ρευστή ανάδειξη των αντιθέσεων της γραφής: τούτο έγινε ορατό π.χ. στη «Συμφωνία για έγχορδα RV 127» αλλά και στο «Κοντσέρτο για δύο βιολιά RV 522», καθώς το τραχύ ορχηστρικό παίξιμο δυσκόλεψε τον διάλογο των Σέρτζιου Ναστάζα και Οτίλιας Αλιτέϊ. Mόνο στο «Κοντσέρτο για μαντολίνο RV 425», που απέδωσε έξοχα ο Θοδωρής Κίτσος, κυριάρχησε μια απέριττη τρυφερότητα και γλυκύτητα.
Από την άλλη, η θεατρική διάσταση της μουσικής διεύθυνσης εκτιμήθηκε περισσότερο στις 6 άριες από όπερες και ορατόρια του Βιβάλντι, που ερμήνευσε η Ρομίνα Μπάσσο, μία από τις ελάχιστες λυρικές τραγουδίστριες που έχουν συνδέσει το όνομά τους με το έργο του. Η υποδειγματική στήριξη της εκλεκτής Ιταλίδας μεσοφώνου από τον Χρυσικόπουλο ώφειλε σίγουρα πολλά στη μακρόχρονη συναυλιακή και δισκογραφική της ώσμωση με τον Έλληνα τσεμπαλίστα και αρχιμουσικό.
Αντιμέτωπη με μια σειρά σαγηνευτικών πορτρέτων νεαρών ανδρών (ακούσθηκαν άριες των Φαρνάκη και Άργιππου από τις ομώνυμες όπερες, των Ορλάνδου και Μεντόρο από την όπερα «Μαινόμενος Ορλάνδος» και του Περσέα από τo παστίτσιο-σερενάτα «Απελευθερωμένη Ανδρομέδα») αλλά και της Ιουδήθ (από το ορατόριο «Θριαμβεύουσα Ιουδήθ»), η Μπάσσο επιβεβαίωσε το αλάθητο δραματικό της ένστικτο και την ικανότητα λαγαρής νοηματοδότησης του αδόμενου λόγου, παρά την υπερβολικά εξεζητημένη προβολή συναισθημάτων και παθών των χαρακτήρων. Η -οπωσδήποτε εγγεγραμμένη στα γονίδια του μπαρόκ- υπερβολή συνοδεύθηκε εν προκειμένω από μια κάποια ανομοιογένεια των ρετζίστρων (ιδίως στη χαμηλή φωνητική περιοχή) και απουσία αποχρώσεων, που απομείωνε την εκφραστική απήχηση ενός δεξιοτεχνικά ακόμη στέρεου και ενίοτε ευρηματικού σε διανθίσεις τραγουδιού.
Ενώ η ατμοσφαιρική -και λόγω βιντεοπροβολών χρωμάτων και αφηρημένων σχεδίων- βραδιά θα μπορούσε να κλείσει ιδανικά με την σπουδαία άρια «Se lento ancora in fulmine» (από τον «Άργιππο») που πρώτη ηχογράφησε και ερμήνευσε εξαιρετικά, η Μπάσσο προτίμησε να δώσει εκτός προγράμματος την απαιτητικότατη άρια «Venti turbini» από τον «Ρινάλντο» του Χαίντελ, από την οποία αξιομνημόνευτη στάθηκε μόνο η συμβολή του φαγκοτίστα Αλέξανδρου Οικονόμου.
Παρά τα μάλλον ανάμικτα συναισθήματα από τη συγκεκριμένη συναυλία, κρατά κανείς την προσφορά ενός ακόμη πολύτιμου από πλευράς ρεπερτορίου και στυλιστικά ενημερωμένων ερμηνειών προγράμματος του ανεξάντλητα μαγευτικού μπαρόκ…
