Αποτελώντας όαση στην παραδοσιακή μουσική ξηρασία ενός μήνα όπως ο Σεπτέμβρης, οι «Νύχτες κλασικής μουσικής στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη» και το «Athens Baroque Festival» σηματοδοτούν τα τελευταία χρόνια την έναρξη κάθε νέας καλλιτεχνικής περιόδου. Η ποιότητα των φετινών εκδηλώσεων πυροδότησε γόνιμους προβληματισμούς για την έννοια της αριστείας στην κλασική μουσική.
Η αριστεία αποτελεί, ως γνωστόν, τον μοναδικό γνώμονα της υψηλού επιπέδου μουσικής εκπαίδευσης που παρέχει το περίφημο Ινστιτούτο Κέρτις. Για πέμπτη συνεχή χρονιά, μαθητές, απόφοιτοι και καθηγητές του εμφανίσθηκαν στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, στο πλαίσιο του προγράμματος «Curtis on tour».
Πρόσθετο δέλεαρ της φετινής περιοδείας -που πραγματοποιήθηκε με την σταθερή υποστήριξη της φιλόμουσης βαρώνης Νίνας φον Μάλτζαν και του Γερμανοελληνικού Πολιτιστικού Κοινωφελούς Ιδρύματος Schwarz- αποτελούσε η συμμετοχή σε δύο προγράμματα της Πάμελας Φρανκ. Η διάσημη Αμερικανίδα βιολίστρια δεν ήλθε, όμως, τελικά στην Αθήνα, αντικατασταθείσα από την Ελίσσα Λη Κόλτζονεν.
Στην τρίτη συναυλία με έργα μουσικής δωματίου, που παρακολουθήσαμε στην άριστης ακουστικής «Αίθουσα Cotsen» (20/9), έλαμψε το ταλέντο του 21χρονου Αμερικανού τσελίστα Τσέϊς Παρκ. Συνοδευόμενος από την Ινδονήσια πιανίστα -επίσης μαθήτρια- Τζάνις Καρίσσα, απέδωσε με μεστό, ορθοτονικά αψεγάδιαστο ήχο, συναίσθηση του ύφους και παίξιμο με ποιότητες φωνητικού τραγουδιού τις «Παραλλαγές πάνω σ’ένα θέμα από τον ‘Μαγικό Αυλό’ του Μότσαρτ» [έργο άνευ αριθμού καταλόγου 46] του Μπετόβεν. Ευγένεια συναισθήματος και ευπρόσδεκτα μελαγχολική διάθεση χαρακτήρισαν την «Ελεγεία» του Φωρέ και το 3ο μέρος (Largo) από τη μοναδική Σονάτα για βιολοντσέλο του Σοπέν.
Ενδιάμεσα, η Λη Κόλτζονεν είχε αποδώσει με ακρίβεια αλλά και εκφραστική εγκράτεια δύο συνθέσεις γαλλικής μουσικής, το τραγούδι «Beau soir» του Ντεμπυσσύ (στη βιολιστική μεταγραφή του από τον Χάϊφετς) και το «Κομμάτι σε μορφή Χαμπανέρας» του Ραβέλ. Σε αμφότερα, κάπως θαμπός συνοδοιπόρος από το πιάνο υπήρξε ο Μίκαελ Ελίασεν, καταξιωμένος διευθυντής μέχρι πρότινος του Τμήματος Σπουδών Φωνητικής του Ινστιτούτου.
Η Αμερικανίδα βιολίστρια ζεστάθηκε όμως σταδιακά, δικαιολογώντας γιατί αποτελούσε την αγαπημένη μαθήτρια -και διάδοχο στο Curtis- ενός σπουδαίου βιολιστή, του άρτι εκλιπόντος Άαρον Ροσάντ. Υπό τη συνοδεία του Παρκ, χάρισε μιαν σβέλτης φραστικής και δεξιοτεχνικής ευελιξίας εκτέλεση της δημοφιλούς «Πασσακάλιας» του Χαίντελ στη βιολιστική μεταγραφή του Νορβηγού συνθέτη Χάλφορσεν, ενώ ηγήθηκε με κύρος και σιγουριά της ερμηνείας του βασικού έργου της βραδιάς, του «Τρίο αρ. 2 για βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο» του Μέντελσον.
Η χαρακτηριστικά ρομαντική σύνθεση δεν είναι διόλου απλή από τεχνικής και εκφραστικής πλευράς. Το απαιτητικό μουσικό συντακτικό αποκωδικοποίησαν με άνεση οι 3 μουσικοί (Λη Κόλτζονεν – Παρκ – Καρίσσα), ανταποκρινόμενοι με φροντισμένη άρθρωση και σβέλτα τέμπι στον μπετοβενικό ωστικό παλμό της παρτιτούρας. Αν βιολί και τσέλο ανέδειξαν γλαφυρά τα μελωδικά στοιχεία και το λυρισμό της γραφής, το κάπως αδρομερές πιάνο μεριμνούσε πρωτίστως για τη διατήρηση του ρυθμικού υποβάθρου, αδυνατώντας να εκμεταλλευθεί τον δραματουργικά κομβικό ρόλο του που του επιφυλάσσει ο συνθέτης π.χ. στο αργό andante espressivo ή στο κοράλ του φινάλε. Μοιραία, αμβλύνθηκε η συνοχή και ο ειρμός της αφήγησης, ενώ και το συναίσθημα, η συγκίνηση έμειναν σε δεύτερο πλάνο. Με την αριστεία τους να περιορίζεται προς το παρόν μόνο στο (δεξιο)τεχνικό επίπεδο του παιξίματός τους, οι μαθητές του Curtis έχουν να διανύσουν ακόμη ικανή διαδρομή για την κατάκτηση της εξίσου αναγκαίας εκφραστικής δικαίωσης των έργων...
Μιαν εβδομάδα αργότερα (27/9), μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του τι συνιστά αριστεία στην κλασική μουσική χάρισε η συναυλία που έδωσε το «Artemandoline Baroque Ensemble» στον κήπο του Μουσείου Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (27/9) στα Αναφιώτικα της Πλάκας. Με αυτήν εγκαινιάσθηκε το φετινό, τρίτο κατά σειρά, «Athens Baroque Festival», το οποίο διοργανώθηκε υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Αναστασίας Μηλιώρη, με τη σύμπραξη εκλεκτών μουσικών από πολλές χώρες και τη στήριξη ξένων πρεσβειών (εν προκειμένω, αυτών του Λουξεμβούργου και του Ισραήλ) και χορηγών.
Το πολυεθνικής σύνθεσης εξαμελές σύνολο με έδρα το Λουξεμβούργο φημίζεται για την ερευνητική του δουλειά για την ανάδειξη του ξεχασμένου ρεπερτορίου για το μπαρόκ μαντολίνο, για τη συστηματική ενασχόληση με την ιστορικά και υφολογικά ενημερωμένη ερμηνεία έργων της μπαρόκ εποχής, αλλά και για την πλούσια και πολυβραβευμένη δισκογραφία του.
Στην Αθήνα πρότεινε ένα έξοχο (σε σύλληψη, περιεχόμενο και διάρκεια) πρόγραμμα κομματιών που Ιταλοί και Ισπανοί συνθέτες του 17ου και 18ου αιώνα έγραψαν για το τρυφερό νυκτό όργανο. Ο αδύναμος ήχος -ιδίως σε ανοιχτό χώρο- των οργάνων εποχής έτυχε ευπρόσδεκτα διακριτικής μικροφωνικής ενίσχυσης. Αυτή επέτρεπε να εκτιμήσει κανείς την ιδιαίτερη χροιά και τις σαγηνευτικές ηχητικές αποχρώσεις κάθε οργάνου, τις λεπταίσθητες διακυμάνσεις ταχυτήτων και δυναμικών, τη φαντασία διανθίσεων και ποικιλμάτων στις επαναλήψεις.
Από την αρχή εντυπωσίασαν το υψηλότατο επίπεδο δεξιοτεχνίας, η μουσικότητα και η εκφραστικότητα του παιξίματος των έμπειρων μελών του «Artemandolino», τόσο των Ισπανών σολίστ μπαρόκ μαντολίνου (και καλλιτεχνικών διευθυντών) Χουάν Κάρλος Μουνιόθ και Μαρί Φε Παβόν, όσο και του συμπατριώτη τους Μανουέλ Μουνιόθ (μπαρόκ κιθάρα), της Ρωσίδας Άλλας Τολκάτσεβα (μπαρόκ μάντολα), αλλά και της ομάδας του σταθερού βασίμου, που απαρτίζουν οι Γάλλοι Ζαν-Ντανιέλ Αρό (βιόλα ντα γκάμπα) και Ζαν-Κριστόφ Λεκλέρ (τσέμπαλο).
Η ώσμωση μεταξύ των μουσικών, η ισοτιμία και η σπάνια ηχοχρωματική διαύγεια του διαλόγου τους επέτρεπαν διαρκώς την ανάδειξη της μεγάλης ποικιλίας διαθέσεων των έργων: την αισιοδοξία του «Κοντσέρτου για περισσότερα όργανα (έργο 6)» του Νταλλ’Άμπακο, τη στοχαστικότητα της (μεταγραφείσης για μαντολίνο) Σονάτας Κ.89 για τσέμπαλο του Ντομένικο Σκαρλάττι, την κομψότητα και το στυλιζαρισμένο συναίσθημα της «Τσακόννας» του Ματτέϊς.
Η ευρηματικότητα και η φαντασία της γραφής του κοσμαγάπητου Κοντσέρτου RV 532 του Βιβάλντι απογειώθηκε μέσα από την ομορφιά της συνομιλίας των οργάνων και την πλαστικότητα με την οποία περνούσε η μελωδία από το ένα στο άλλο (π.χ. στο μαγικό Andante!). Στη «Σουίτα Ισπανικών Χορών» του Ρουίθ ντε Ριμπαγιάθ ευχαρίστησαν η ευγένεια και η ρυθμική ζωντάνια του λικνιστικού βηματισμού, οι καλόγουστες σολιστικές συνεισφορές, οι ονειρικές συνηχήσεις στα ντουέτα. Συναρπαστικά βιρτουοζίστικες, ήχησαν, τέλος, οι ευρέως αυτοσχεδιαστικές «Folias» ανώνυμου μέχρι σήμερα συνθέτη.
Με δύο εκτός προγράμματος κομμάτια των Μποκκερίνι και Μερούλα ολοκληρώθηκε μία ευφρόσυνη, θαυμάσια -και από πλευράς τοποθεσίας, ατμόσφαιρας και κοινού!- βραδιά…
