Μια σπάνια ευκαιρία σύγκρισης της απόδοσης αφενός των δύο καλύτερων ελληνικών ορχηστρών, αφετέρου των δύο μετακεκλημένων ξένων σολίστ τους …στο ίδιο έργο χάρισαν πρόσφατες συναυλίες των Κρατικών Ορχηστρών Θεσσαλονίκης και Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής.
Την 1/3 και σε μια κατάμεστη «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης», η ΚΟΑ υποδέχθηκε μετά από καιρό τον πρώην (2011-2014) καλλιτεχνικό της διευθυντή Βασίλη Χριστόπουλο. Ο Έλληνας αρχιμουσικός, καθηγητής πλέον στην Ακαδημία Μουσικής και Παρασταστικών Τεχνών της Φρανκφούρτης, διηύθυνε ένα πρόγραμμα με έντονο ρομαντικό στίγμα.
Αρχικά ακούσθηκε το συμφωνικό ποίημα «Το ταξίδι του Ιωνάθαν» που παρήγγειλε το σύνολο στον γνωστό πιανίστα και συνθέτη Χρίστο Παπαγεωργίου. Εμπνευσμένη από τη νουβέλα του Ρίτσαρντ Μπαχ «Ο Γλάρος Ιωνάθαν», η καλογραμμένη αυτή σπονδυλωτή σουίτα σε 10 μέρη κατέδειξε αξιοσημείωτες συνθετικές αρετές, που αξιοποίησαν γόνιμα σωρεία επιρροών, πρωτίστως από τον ύστερο ρομαντισμό (κεντροευρωπαϊκό και βρετανικό) αλλά και τη μουσική για τον κινηματογράφο (Μπ. Χέρμανν, Τζων Ουίλλιαμς). Η ακριβής και αφηγηματικά ρευστή εκτέλεση ανέδειξε υποδειγματικά τον ηχοχρωματικό πλούτο και την ευρηματικότητα της ενορχήστρωσης, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον των ακροατών.
Στη συνέχεια, ο 28χρονος Τσέχος βιολιστής Γιαν Μράτσεκ αναμετρήθηκε με το αριστουργηματικό «Κοντσέρτο για βιολί» του Μπραμς. Με μυώδη ήχο και αιχμηρή φραστική, η εκφραστικά ισορροπημένη, γεμάτη αυτοπεποίθηση ερμηνεία του έσφυζε από νεανική ενέργεια και παλμό, χωρίς πάντως να υπολείπεται, όπου έπρεπε (πχ. στο μελωδικό ενδιάμεσο adagio) σε ευαισθησία. Διατηρώντας άρτια συνολική εποπτεία του έργου, ο ταλαντούχος σολίστ διαφοροποίησε ευπρόσδεκτα ταχύτητες και δυναμικές και ανέδειξε αρκετές λεπτομέρειες της γραφής κάθε μέρους (περιλαμβανομένων των αρκετών αναφορών στην τσιγγάνικη μουσική). Διαλέχθηκε δε αβίαστα με μιαν ΚΟΑ σε απόλυτη εγρήγορση: καιρό είχαμε ν’ακούσουμε σε συνοδεία κοντσέρτου με τέτοιαν ευκρίνεια τη συμφωνική γραφή, πολλώ δε μάλλον αυτήν -πάντοτε απαιτητική- του Μπραμς.
Ο Μράτσεκ, που ενθουσίασε το κοινό, προσέφερε εκτός προγράμματος το σπάνια παιζόμενο «Ρετσιτατίβο και Σκέρτσο-Καπρίτσιο για σόλο βιολί» του Κράϊσλερ.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με το συμφωνικό ποίημα του Ρίχαρντ Στράους «Τάδε έφη Ζαρατούστρα». Η ικανότητα του Χριστόπουλου ν’αποκωδικοποιεί την πηχτή ορχηστρική γραφή του εμβληματικού υστερορομαντικού συνθέτη είναι αδιαμφισβήτητη και έχει αποδειχθεί πολλάκις (μεταξύ άλλων και στην «Ηλέκτρα» της ΕΛΣ). Η επίτευξη της δέουσας ηχητικής διαφάνειας μέσω του σφιχτού, εστιασμένου παιξίματος των εγχόρδων (παρά τα κάποια αισθητά τονικά ολισθήματα των κορυφαίων τους) στάθηκε και πάλι καθοριστική στο να φωτισθεί με επάρκεια η δομή και ο λυρισμός της μεγαλόστομης ρητορικής παρτιτούρας.
Τα σβέλτα τέμπι και η πλαστικότητα διαδοχής των επεισοδίων μετρίασαν αρκετά τον πομπώδη χαρακτήρα του έργου, διασφαλίζοντας πάντως τη γλαφυρή ανάδειξη της μεταφυσικής διάστασης ή της ιδιότυπης ποιητικής του. Μετά το πέρας της συναυλίας, οι έντονες επιδοκιμασίες των μουσικών της ορχήστρας προς έναν αρχιμουσικό που συνέβαλε ουσιαστικά στην πρόοδό της ευχαρίστησαν όσους έχουν ακόμη στη μνήμη το όχι πάντοτε ανέφελο των σχέσεων τους κατά το παρελθόν...
Περισσότερο άνισες εντυπώσεις άφησε η εμφάνιση (1η/2) στην ίδια αίθουσα της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης υπό την αρχιμουσικό Ζωή Τσόκανου, επί τη ευκαιρία της φετινής 60ής επετείου από την ίδρυση του συνόλου. Παρότι η συναυλία επιβεβαίωσε την καλή χημεία του με τη -νέα- διευθύντριά του όπως και την εξαιρετική ποιότητα του σώματος των εγχόρδων (που παραμένουν τα κορυφαία της χώρας), προβλημάτισαν και πάλι οι ατελέστερες επιδόσεις των χάλκινων πνευστών, κυρίως δε αυτές των κόρνων.
Επιλέγοντας -ορθά- να τιμήσει τον ιδρυτή της, Κύπριο συνθέτη και αρχιμουσικό Σόλωνα Μιχαηλίδη, η συναυλία άνοιξε με την «Αυγή στον Παρθενώνα», την πρώτη από τις ελληνικής έμπνευσης «Δύο συμφωνικές εικόνες» που αυτός έγραψε το 1936. Η δεδομένων περιγραφικών αρετών διεύθυνση της Τσόκανου ανέδειξε άρτια την λιτή πλην ατμοσφαιρική σύνθεση, με τις επιρροές από το γαλλικό ιμπρεσιονισμό, που χρωμάτισαν -ιδίως στα υποβλητικά πρώτα θέματα- οι παρεμβάσεις των ξύλινων πνευστών. Θα ήταν, πάντως, ευκταίο να είχε προσφερθεί και το έτερο μέρος του διπτύχου, «Το πανηγύρι της Κακάβας».
Ακολούθως, ο -εγκατεστημένος στη Γερμανία- Ουκρανός βιολιστής Βαλέρυ Σοκολώφ χάρισε μιαν εντελώς διαφορετική (από αυτήν του Μράτσεκ) ερμηνεία του «Κοντσέρτου για βιολί» του Μπραμς, ενός από τα πιο δύσκολα του όλου ρεπερτορίου. Παρότι και εν προκειμένω το παίξιμο του 32χρονου σολίστ διέθετε σαφή (δεξιο)τεχνική ασφάλεια, ο στρογγυλός, γεμάτος, φωτεινός, ορθοτονικά αψεγάδιαστος ήχος και το μεγάλης κομψότητας και ευγένειας φραζάρισμα υπηρέτησαν μια περισσότερο ραψωδική, στοχαστική προσέγγιση του έργου. Αναπόφευκτα, αυτά αξιοποιήθηκαν άριστα στις λυρικές παραγράφους, αναδεικνύοντας τη θέρμη της γραφής, αλλά άμβλυναν καπως το εκφραστικό βάρος των δύο ακραίων μερών, που απαιτούν άλλης κλίμακας ρομαντικό πάθος και εξάρσεις. Εξίσου κομβική στάθηκε η έλλειψη έντασης και στην ορχηστρική συνοδεία: αν τα έγχορδα δικαίωναν συνεχώς τη μελωδικότητα της παρτιτούρας, τα ολισθήματα των χαλκίνων πνευστών (κυρίως των κόρνων) σκίαζαν συχνά τις εντυπώσεις…
Στο θερμό χειροκρότημα του κοινού ο Σοκολώφ αντιχάρισε την καντέντσα από το γ’ μέρος («Πασσακάλια») του 1ου Κοντσέρτου για βιολί του Σοστακόβιτς.
Μια οπωσδήποτε επαρκής, αλλά κάπως αδιάφορη εκτέλεση της περίφημης 6ης Συμφωνίας («Παθητική») του Τσαϊκόφσκι έκλεισε τη βραδιά. Η Τσόκανου φρόντισε για την ρυθμικά ακριβή απόδοση του περίτεχνου μουσικού συντακτικού με τις συνεχείς εναλλαγές ταχυτήτων, διαθέσεων και τονικοτήτων. Δεν συνέβη, όμως, το ίδιο με την εξαιρετικά φορτισμένη συναισθηματικά δραματουργία. Μολονότι τα πανέμορφα μελωδικά θέματα αναδείχθηκαν επιτυχημένα μέσω του ομοιογενούς, καλλιεργημένου, θερμού ήχου των εγχόρδων, οι υπαρξιακές αναζητήσεις και τα τραγικά αδιέξοδα του έργου σκιαγραφήθηκαν αδρομερώς. Σίγουρα δεν βοήθησαν και πάλι οι αστοχίες των κόρνων σε ουκ ολίγα σημεία, στο βαθμό που ανέτρεπαν διαρκώς την ρευστότητα αλλά και -κυρίως- την εκφραστικότητα της αφήγησης…
