Παλιές καλές μέρες θύμισε πρόσφατα το Μέγαρο Μουσικής, υποδεχόμενο δυο σημαντικές ξένες ορχήστρες. Το παραδοσιακό -αλλά όχι μόνο!- κοινό του έσπευσε να γεμίσει ασφυκτικά την «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης» για τις συναυλίες της Εθνικής Ορχήστρας της Ρωσίας και της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Λονδίνου.
Θεωρούμενη παραδοσιακά ως ένα από τα πιο έγκυρα παγκοσμίως ορχηστρικά σύνολα, η λονδρέζικη Φιλαρμονική, που ιδρύθηκε από τον περίφημο Σερ Τόμας Μπήτσαμ, εμφανίσθηκε στις 13/12 υπό τον προσκεκλημένο Ισπανό αρχιμουσικό Χάϊμε Μαρτίν, που αντικατέστησε τον ασθενούντα, αρχικά ανακοινωθέντα ομόλογό του σερ Ρότζερ Νόρρινγκτον. Το πρόγραμμα περιελάμβανε συνθέσεις των Μπετόβεν και Σαιν-Σανς.
Σολίστ στο παλαιότερα δημοφιλές, αλλά σήμερα μάλλον σπάνια παιζόμενο 2ο Κοντσέρτο για πιάνο του Γάλλου συνθέτη ήταν ο Φάζελ Σάϋ, γνωστός τόσο από παλαιότερες εμφανίσεις του στην Αθήνα όσο και από τους αγώνες του για την ελευθερία του λόγου στη γείτονα χώρα. Ο 48χρονος Τούρκος πιανίστας χάρισε μιαν ερμηνεία λαμπερής δεξιοτεχνίας, γεμάτη φαντασία και πνεύμα, που έρρευσε απνευστί και ανέδειξε επιτυχημένα τις στοχαστικές και τις ανάλαφρες/χορευτικές πτυχές του έργου, καταφέρνοντας να του προσδώσει συνοχή και ν’αποφύγει κάθε μομφή «ακαδημαϊσμού» της γραφής, βοηθούμενος εν προκειμένω και από τη διακριτική αλλά όχι πλαδαρή συνοδεία που διέπλασε ο Μαρτίν. Μοναδική ένσταση αποτέλεσε η όχι πάντοτε απόλυτα κρυστάλλινη άρθρωση, στο μέτρο που οι ταχύτατα εκτελούμενες κλίμακες δεν ηχούσαν με τη δέουσα καθαρότητα. Παραδόξως, την ίδια «θολή» αίσθηση άφησε και η ακρόαση του πρώτου ανκόρ, του ατμοσφαιρικού κομματιού «Μαύρη γη», που συνέθεσε ο ίδιος ο Σάϋ (παντρεύοντας ήχους από μοιρολόγια με τεχνικές προετοιμασμένου πιάνου) και έχει καταστεί ένα είδος «επισκεπτήριας συναυλιακής κάρτας» του. Ανταποκρινόμενος στη θερμή υποδοχή του κοινού, ο πιανίστας προσέφερε ακόμη το «Νυκτερινό αρ. 20» του Σοπέν.
Η βραδιά άνοιξε και έκλεισε με συνθέσεις του Μπετόβεν, την Εισαγωγή «Λεονώρα» αρ. 2 και την εμβληματική 5η Συμφωνία. Η ακύρωση της έλευσης του Νόρρινγκτον θα στενοχώρησε σίγουρα όσους φιλόμουσους ανέμεναν με αγωνία τη συνάντηση στα συγκεκριμένα έργα μιας «παραδοσιακής» ορχήστρας μ’έναν αρχιμουσικό που πρωτοστάτησε στην ιστορικά ενημερωμένη προσέγγιση του συμφωνικού corpus του «Τιτάνα της μουσικής».
Ευτυχώς, όμως, ο 53χρονος -πρώην φλαουτίστας!- Μαρτίν απέδειξε γιατί θεωρείται ένας από τους πλέον αξιολογότερους διεθνώς διευθυντές ορχήστρας. Με μεγάλο σεβασμό στις αγωγικές ενδείξεις του συνθέτη, διαφοροποίησε αβίαστα τέμπι και δυναμικές, αξιοποίησε την ποιότητα και διαφάνεια ήχου των λονδρέζων μουσικών, διατήρησε αμείωτο τον ωστικό ρυθμικό παλμό της μουσικής, δείχνοντας επαρκή βαθμό αφομοίωσης των επιτευγμάτων της ιστορικής ερμηνευτικής.
Βέβαια, η αρκούντως θεατρική ανάγνωση της εκτενούς εισαγωγής «Λεονώρα» αρ. 2 απείχε αρκετά από τις πιο αιχμηρές, θυελλώδεις θεωρήσεις υπό το πρίσμα της αισθητικής του κινήματος «Θύελλα και ορμή».
Η ένταση και η ορμητικότητα της μπετοβενικής γραφής αναδείχθηκαν περισσότερο ανάγλυφα στην 5η Συμφωνία μέσα από την αφηγηματική ρευστότητα της διεύθυνσης, την σαφήνεια και ενάργεια του φραζαρίσματος με παράλληλη προβολή πλήθους λεπτομερειών, την ισόρροπη ανάδειξη του νευρώδους ρυθμικού στοιχείου και της γλυκύτητας των μελωδικών σπαραγμάτων, τον σαφώς διακριτό χαρακτήρα κάθε επανάληψης μουσικών θεμάτων. Αποφεύγοντας υπερβολικές δριμύτητες, η ερμηνεία διέθετε «οργανική» συνοχή και εσωτερική λογική (πόσο όμορφα τα υποβλητικά δραματουργικά εφέ της χαμηλόφωνης ονειροπόλησης στο Andante con moto προετοίμασαν την έναρξη του θριαμβικού καταληκτικού Allegro!), ενώ χρωματίσθηκε από τις φερέγγυες συνεισφορές ξύλινων και κυρίως χάλκινων (κόρνα, τρομπόνια) πνευστών…
Ένα μήνα νωρίτερα (18/11), οι Αθηναίοι φιλόμουσοι συνέρρευσαν για ν’απολαύσουν ένα από τα καλύτερα ρωσικά σύνολα, την Εθνική Ορχήστρα της Ρωσίας υπό τον ιδρυτή της αρχιμουσικό Μιχαήλ Πλετνιόφ.
Ο εναρκτήριος «Μακάβριος χορός» του Σαιν-Σανς -μοναδική εξαίρεση σ’ένα πρόγραμμα αποτελούμενο από έργα του εθνικού ρεπερτορίου- κατέδειξε αμέσως το απίστευτα υψηλό επίπεδο της πρώτης ιδιωτικής ορχήστρας που ιδρύθηκε στη Ρωσία λίγο προ της πτώσης του κομμουνισμού. Ανταποκρινόμενοι στο οξύ κάλεσμα του πρώτου βιολιού (θανάτου), οι χρωματιζόμενοι από το ξυλόφωνο σκελετοί των νεκρών εγέρθηκαν από τους τάφους τους και επιδόθηκαν σ’ένα ξέφρενο χορό. Σπάνια, γαλλικής ευαισθησίας ποιότητα και εκλεπτύνσεις ήχου σε συνδυασμό με άριστο συντονισμό υπηρέτησαν μιαν άρτια εκτέλεση από την οποία έλειψε μόνο ίσως περισσότερη ειρωνεία.
Σβέλτα αντανακλαστικά και αίσθηση του διαλόγου υπό το άγρυπνο μάτι του -ας μην ξεχνούμε, και διάσημου πιανίστα- Πλετνιόφ χαρακτήρισαν και την ορχηστρική συνοδεία στο κοσμαγάπητο 3ο Κοντσέρτο για πιάνο του Ραχμάνινωφ, που ακολούθησε. Ο σολίστ Νικολάϊ Λουγκάνσκυ είχε συμπράξει με ορχήστρα και αρχιμουσικό στον ίδιο χώρο και προ …17ετών! Η μακρά συναυλιακή και δισκογραφική εμπειρία του 46χρονου πιανίστα στον Ραχμάνινωφ και η βαθιά κατανόηση της μουσικής του δραματουργίας επέτρεπαν διαρκώς την ανάδειξη του ευγενούς συναισθήματος, της μελαγχολίας και του νοσταλγικού λυρισμού της ρομαντικής γραφής, χωρίς την παραμικρή έκπτωση δεξιοτεχνίας! Μυώδης, πλούσιος ήχος, μοναδική καθαρότητα φραστικής και άρθρωσης, ρυθμική ακρίβεια, καλαίσθητες λεπτομέρειες, επιβλητικοί πιανισμοί αξιοποιήθηκαν ως εκφραστικά εργαλεία μιας υποδειγματικής ισορροπίας και πληρότητας, άκρως ποιητικής ερμηνείας. Εκτός προγράμματος, ο Λουγκάνσκυ απέδωσε -τι άλλο!- ένα Πρελούδιο (το υπ’αρ. 7 του έργου 23) του Ραχμάνινωφ…
Το δεύτερο μέρος άνοιξε με το σπάνια παρουσιαζόμενο πρελούδιο από τη συμφωνική σουίτα του Γκλαζουνώφ «Από τον Μεσαίωνα», ατμοσφαιρικό δείγμα εθνικοσχολικής προγραμματικής μουσικής, στο οποίο εκτιμήθηκε ιδιαίτερα το μελωδικό, διαυγές παίξιμο των εγχόρδων.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε με τη θαυμάσια Σουίτα από το μπαλέτο «Ρωμαίος και Ιουλιέττα» του Προκόφιεφ, που οργάνωσε ο ίδιος ο Πλετνιόφ, επιλέγοντας 7 από τα συνολικά 23 κομμάτια που είχε χρησιμοποιήσει ο Σοβιετικός συνθέτης στις 3 συμφωνικές σουίτες που άντλησε από το δημοφιλές χορόδραμα.
Παρότι διέθετε περισσότερο συμφωνική παρά χορογραφική ροή, η εκτέλεση ανέδειξε έξοχα τον πλούτο της ενορχήστρωσης, υπογραμμίζοντας τις διαφορετικές διαθέσεις της μουσικής, άλλοτε τρυφερή/λυρική, άλλοτε επίσημη, άλλοτε πιο δραματική/αιχμηρή. Πλαστικότητα και γλαφυρότητα αφήγησης, ωραίες διακυμάνσεις ταχυτήτων/δυναμικών, ρυθμομελωδική ενέργεια και εντυπωσιακά σόλι των ξύλινων (αιθέρια πτητικό φλάουτο!) και χάλκινων πνευστών οριοθέτησαν ένα συναρπαστικό ακρόαμα. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η ώσμωση των Ρώσων μουσικών με τον επί 28 έτη αρχιμουσικό τους, ο οποίος διηύθυνε με πρωτοφανή στις μέρες μας λιτότητα εκφραστικών μέσων και χειρονομιών, θυμίζοντας αλλοτινές -χρυσές- εποχές διεύθυνσης ορχήστρας …
