Δύο ακόμη ενδιαφέρουσες βραδιές υπό τη διεύθυνση ξένων μαέστρων χάρισε η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών κατά το τελευταίο δεκαήμερο του Απρίλη στην «Αίθουσα Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής.
Στις 20/4, συνεχίσθηκε η αναμέτρηση του συνόλου με τις συμφωνίες του Μάλερ, στο πλαίσιο ενός άτυπου -σπονδυλωτού- κύκλου που έχει ξεκινήσει εδώ και μερικές σαιζόν υπό τη διεύθυνση διαφόρων αρχιμουσικών. Αυτή τη φορά ο Γερμανός Ματίας Φορέμνυ διηύθυνε την εμβληματική 5η Συμφωνία, μία από τις ομορφότερες και πιο πολυεπίπεδες δημιουργίες του τελευταίου «μεγάλου» των ρομαντικών συνθετών.
Η συγκεκριμένη ερμηνεία, που κράτησε απολύτως προσηλωμένο το πολυπληθές ακροατήριο υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, η πληρέστερη έργου του Μάλερ που έχει δώσει μέχρι σήμερα η ΚΟΑ. Το μυστικό έγκειτο αφενός στη δεδομένη κατανόηση και βαθιά εποπτεία από τον -έμπειρο στην όπερα- αρχιμουσικό της ανήσυχης, έντονα θεατρικής δραματουργίας της συμφωνίας, αφετέρου στον αυξημένο αριθμό δοκιμών -κατά πληροφορίες, πέντε- που του παρεσχέθη.
Ήδη από το πρώτο μέρος και το εναρκτήριο θέμα της τρομπέτας (που απέδωσε άριστα ο Γιάννης Καραμπέτσος), κατέστησαν σαφείς ο υψηλός βαθμός εγρήγορσης και η ηχητική διαύγεια της τεράστιας σε μέγεθος ορχήστρας. Η εκτέλεση υπήρξε ελεύθερη λαθών (κάτι διόλου αυτονόητο!) με φροντισμένη φραστική, τα έγχορδα διατήρησαν εστιασμένο ήχο και καλή συγκέντρωση, τα ξύλινα χάρισαν τις γνωστές ποιητικές συνεισφορές τους (προεξαρχόντων των κλαρινέτων: Μουρίκης, Καραλής), τα πνευστά και δη τα κόρνα (το σόλο του Σίσκου στο scherzo) κρατήθηκαν σταθερά και καλλιεπή.
Ο Φορέμνυ διέπλασε μιαν αναλυτική ερμηνεία που βασίσθηκε σε γενικά αργές ταχύτητες και την ακριβή οργάνωση της παραγραφοποίησης της μουσικής μέσα από τον χειρισμό των λεπτομερειών της πλούσιας γραφής. Ήταν προφανής, βέβαια, η μέριμνα κυρίως για την άρτια απόδοση του περίτεχνου μουσικού συντακτικού, με κατά το δυνατό περιορισμένες διακινδυνεύσεις. Όσο και αν οι λάτρεις του Μάλερ δεν διέκριναν εύκολα συγκεκριμένο ερμηνευτικό στίγμα, απόλαυσαν σίγουρα τη γλαφυρότητα της αφήγησης, που προέκυψε από την επαρκή ανάδειξη των διαφορετικών διαθέσεων των μερών, στα οποία τα θέματα του έρωτα, της ζωής και του θανάτου αποτελούν ευδιάκριτα στοιχεία του μουσικού νοήματος.
Τόσο η ένταση των γρήγορων μερών (δεύτερο, τρίτο, πέμπτο), όσο και η πένθιμη ή λυρική διάσταση των αργών (αντίστοιχα του εναρκτήριου και του περίφημου μελαγχολικού adagietto) αποδόθηκαν με ευπρόσδεκτη συναισθηματική νηφαλιότητα, μακράν εξπρεσιονιστικών εξάρσεων και υπερβολικού πάθους.
Καλό θα ήταν ο 46χρονος αρχιμουσικός, τον οποίο το κοινό (επαν)έφερε τετράκις (!) επί σκηνής, να μετακληθεί εκ νέου: η ΚΟΑ έχει να κερδίσει πολλά, ιδιαίτερα στην αποκωδικοποίηση των θεωρούμενων «δύσκολων» έργων του ρεπερτορίου!
Μια εβδομάδα αργότερα (27/4), επικεφαλής του συνόλου τέθηκε ένας παλιός γνώριμος του, ο Ισραηλινός αρχιμουσικός Γιόαβ Τάλμι. Η εν μέρει αφιερωμένη στα 70 χρόνια από την ίδρυση του εβραϊκού κράτους συναυλία περιελάμβανε ένα κλασικό, ένα ρομαντικό και ένα σύγχρονο έργο.
Αυτό το τελευταίο ήταν το «Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι – Σουίτα-Κοντσέρτο για κιθάρα και ορχήστρα» του Δημήτρη Μαραγκόπουλου. Στην αξιόλογη, μορφολογικά υβριδική σύνθεση 4 θραύσματα από -περισσότερο ή λιγότερο γνωστές- «τονικές» μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι φιλτράρονται μέσα σ’έναν ηχητικό καμβά, στον οποίο δεσπόζουν αφαιρετικά, σχεδόν ατονικά στοιχεία. Η -διακριτικά ενισχυμένη ηχητικά- κιθάρα του Γιώργου Μπεχλιβάνογλου προσέθεσε τη λυρική, ευαίσθητη φωνή της στην ατμοσφαιρικά διάφανη ενορχήστρωση, η οποία αποδόθηκε δίχως πρόβλημα από ορχήστρα και αρχιμουσικό.
Τη βραδιά είχε εγκαινιάσει, νωρίτερα, μια επιτυχημένη ερμηνεία της «Συμφωνίας αρ. 49 – Το Πάθος» του Χάϋντν, έργου στενά εγγεγραμμένου στην -προδρομικά ρομαντική- αισθητική του κινήματος «Θύελλα και Ορμή» του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα. Καθοδηγώντας ένα μεσαίο ορχηστρικό κλιμάκιο, ο Τάλμι πέτυχε, πάντως, πρωτίστως -ανεξαρτήτως προθέσεων!- την ανάδειξη των κλασικών ποιοτήτων της γραφής. Αποφεύγοντας τόσο την πυρετώδη ένταση στα γρήγορα μέρη όσο και την μεγαλόπρεπη επισημότητα στα αργά, και αξιοποιώντας μάλλον χαλαρές -αλλά όχι πλαδαρές- εναλλαγές ταχυτήτων και δυναμικής, η εκφραστικότητα και φυσικότητα της αφήγησης δικαίωσε τη σκοτεινή, στοχαστική διάθεση της ελάσσονος τονικότητας συμφωνίας. Τα σβέλτα αντανακλαστικά των μουσικών και η λεπτότητα ήχου συνέβαλαν εξίσου στις όμορφες εντυπώσεις.
Εξίσου σκοτεινή και ανήσυχη ήχησε και -η γενικά θεωρούμενη ως …μάλλον φωτεινή- 2η Συμφωνία του Σούμαν, με την οποία ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα. Ο 75χρονος Τάλμι επιμελήθηκε μιας συχνά ερεθιστικής, πλην ατελούς εκτέλεσης της ρομαντικής σύνθεσης, που ακούσθηκε πιθανότατα στην αρχική της εκδοχή. Η προσεγμένη απόδοση της πλούσιας αντιστικτικής γραφής, η ρυθμική ζωντάνια και ο παλμός της διεύθυνσής του, η πλαστικότητα των τέμπι διασφάλισαν την καλή εκτύλιξη του αφηγηματικού ειρμού, αν και όχι πάντα τη συνοχή της. Χωρίς να είναι ανεπίληπτο (λόγω τοπικών αποσυντονισμών ιδίως στις πολυφωνικές συνυπάρξεις διαφόρων μοτίβων), το ορχηστρικό παίξιμο διατηρήθηκε σε υψηλό επίπεδο: τα έγχορδα είχαν ψυχή στο πανέμορφο adagio espressivo, ενώ οι κορυφαίοι των ξύλινων (Καραπάνος, Γιάννης Οικονόμου, Μουρίκης, Λιοδάκης) χρωμάτισαν αρκετά σημεία του scherzo. Σε κάθε περίπτωση, εντυπωσίασε η πίστη ενός έμπειρου μαέστρου στην αξία των έργων που διευθύνει…
