Στη βωβή γερμανική ταινία "Ο Φοιτητής της Πράγας" του Πάουλ Βένεγκερ (1913), ένας φαουστικός μύθος παίρνει σάρκα και οστά μέσα από την ιστορία ενός νεαρού, ο οποίος πουλάει τη σκιά του στον Διάβολο με αντάλλαγμα ό,τι επιθυμήσει. Γίνεται πλούσιος, κερδίζει το κορίτσι που ποθεί, αλλά η σκιά του έχει πλέον τη δική της, άστατη και εγκληματική ζωή. Ο ίδιος ενοχοποιείται για αδικήματα τα οποία δεν διέπραξε κι ανίκανος να αποδείξει την αθωότητά του, αυτοκτονεί.
Το σίκουελ του "Joker" ξεκινάει με ένα μικρού μήκους animation αλά "Looney Tunes", δια χειρός Σιλβέν Σομέ ("Το Τρίο της Μπελβίλ"), στο οποίο η σκιά του Τζόκερ αποσπάται από τον κάτοχό της και αποκτά τη δική της, φυσικά σκανταλιάρικα εγκληματική, ανεξαρτησία. Εκείνος αδυνατεί να την ελέγξει, σε μια ευφυέστατη, ευθέως αλληγορική προσαρμογή της διαχρονικής ιδέας του Γκαίτε στη σημερινή πραγματικότητα, στην οποία η δημόσια εικόνα μας έχει γίνει πολύ πιο ενδιαφέρουσα και συναρπαστική από εμάς τους ίδιους. Από την τηλεοπτική πραγματικότητα ως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ζει τη δική της, ανεξάρτητη ζωή και εμείς είμαστε πια καταδικασμένοι να προσπαθούμε διαρκώς, και ματαίως, να της μοιάσουμε.
Μέσα από μια σκορσεζική κατάδυση στην κόλαση, ο Τοντ Φίλιπς (συνσεναριογράφος του "Borat" και σκηνοθέτης της τριλογίας "The Hangover") υπέγραψε το 2019 μια εντελώς πρωτότυπη, αποδομητική και καθαρά πολιτική κινηματογραφική ανάγνωση του γνωστότερου villain των κόμικς, η οποία κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι του φεστιβάλ Βενετίας, έφτασε τις έντεκα οσκαρικές υποψηφιότητες (χρυσά αγαλματάκια για τον Γιόακιν Φίνιξ και τη μουσικό Χίλντουρ Γκουδναντότιρ) και ξεπέρασε το ένα δισεκατομμύριο δολάρια σε παγκόσμιες εισπράξεις. Πραγματικός άθλος για μια "ακατάλληλη για ανηλίκους" χολιγουντιανή παραγωγή, που αψηφά τα υπερηρωικά σινε-στερεότυπα και επιχειρεί ένα θαρραλέο ψυχογράφημα της σύγχρονης αντρικής ταυτότητας, βραχυκυκλωμένης ανάμεσα σε αταβιστικά καταπιεστικές συμπεριφορές και πολιτικά ορθές απαγορεύσεις, βίαιες παρορμήσεις και πολλαπλούς ψυχολογικούς ευνουχισμούς. Όλα αυτά ευθυγραμμισμένα με μια χαοτική Αμερική (του 1981; ενός άμεσου μέλλοντος; του εμφυλιοπολεμικού παρόντος;) όπου τα mass media ορίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού.
Ο Τοντ Φίλιπς τα κατάφερε άπαξ, δεν επαναπαύτηκε όμως στις ευκολίες ενός, έστω και λοξού, μπλοκμπάστερ, στήνοντας ένα pret-a-porter σίκουελ πάνω στα πιασάρικα τικ της γραφικής βίας, του σαρκαστικού χιούμορ και ενός εκκεντρικού χαρακτήρα. Θέλησε να δοκιμάσει ξανά τα όρια ενός υπερκορεσμένου από σωτήρες του σύμπαντος κινηματογραφικού είδους, συνεχίζοντας την ιστορία του Άρθουρ Φλεκ προς μια εντελώς αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτήν που θα περίμεναν όλοι. Στο "Τρέλα για Δύο", ο Τζόκερ δεν έχει γίνει ο λαοφιλής άρχων του εγκλήματος που μονομαχεί με τον προστάτη της Γκόθαμ Σίτι Μπάτμαν, αλλά μια περσόνα την οποία ο Άρθουρ θέλει πλέον να αποποιηθεί. Φυλακισμένος στο σωφρονιστικό ίδρυμα του Άρκαμ και κλεισμένος στον εαυτό του, περιμένει στωικά τη δίκη του, στην οποία θα είναι αντιμέτωπος με την εσχάτη των ποινών. Όταν, όμως, συναντήσει στο μάθημα μουσικής την Χάρλεϊ "Λι" Κουίν, μια εξωστρεφή, δυναμική τρόφιμο, η οποία δηλώνει θαυμάστριά του, ο έρωτας θα του δώσει κίνητρο να αναζητήσει ένα καλύτερο κι ευτυχισμένο αύριο, το οποίο είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένο με το βίαιο, αντισυστημικό και "φανταχτερό" alter ego του.
Ο Τζόκερ δεν είναι παρά η "σκιά" του Άρθουρ Φλεκ (το απόλυτο κακό ως το "άλλο πρόσωπο" του μέσου Αμερικανού), η οποία στην πρώτη ταινία ανεξαρτητοποιήθηκε από τον ιδιοκτήτη της και έγινε ερήμην του το λαϊκίστικο σύμβολο μιας τυφλής, αναποτελεσματικής εξέγερσης. Ο ακούσιος εμπνευστής της, ένας καθαρά σκορσεζικός ήρωας σε τροχιά πτώσης, έχει ξεμείνει στη φυλακή με τον πραγματικό εαυτό του. Προσπαθεί να λυτρωθεί αναγνωρίζοντάς τον, αλλά η δημόσια, σαγηνευτική εικόνα του δεν τον αφήνει. Η Λι τού ανοίγει τις πόρτες ενός θαυμαστού καινούριου κόσμου (ιδιοφυής η σύνδεση της ευτυχισμένης ψευδαίσθησης με το μιούζικαλ), ζητάει, όμως, το υψηλότερο τίμημα. Εκείνη, όπως κι όλη η Αμερική, η οποία κατασκευάζει μεσσίες και φαντασιώνεται απελευθερωτικές επαναστάσεις από τον καναπέ της, είναι ερωτευμένη με τον Τζόκερ, όχι με τον Άρθουρ (ο οποίος τραγουδάει ρομαντικές μπαλάντες, ενώ η Λι στίχους εξουσίας και κυριαρχίας). Ο τελευταίος, λοιπόν, δεν έχει άλλη επιλογή από το να βγει απ’ αυτή τη φυλακή για να μπει σε μια άλλη, περιτριγυρισμένος από μια διπολική, βαθιά νευρωτική κοινωνία η οποία προσκυνάει εικόνες και μετατρέπει τα πάντα σε θέαμα. Εξ ου και το "folie à deux - το σύνδρομο Shared Delusional Disorder του πρωτότυπου τίτλου, στο οποίο περισσότεροι από ένας άνθρωποι βιώνουν τις ίδιες παραισθήσεις. Ο Φίλιπς τις τυλίγει σε μια δυσοίωνη, μελαγχολική και κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, κάτι που σε συνδυασμό με την αφηγηματική κόπωση του δεύτερου μέρους και τη χαμένη ευκαιρία να δοθεί ακόμα περισσότερος χώρος και χρόνος στην εκρηκτική Λέιντι Γκάγκα θα αφήσει μετέωρους πολλούς από τους ορκισμένους φαν της πρώτης ταινίας. Θα ικανοποιήσει όμως βαθιά όλους τους υπόλοιπους.
ΗΠΑ. 2024. Διάρκεια: 138΄. Διανομή: TANWEER
Περισσότερες πληροφορίες
Joker: Τρέλα για Δύο
Έγκλειστος στο Άρκαμ, ο Άρθουρ Φλεκ περιμένει τη δίκη του για τα εγκλήματα που διέπραξε ως Τζόκερ. Ενώ προσπαθεί να αποποιηθεί τη διπλή περσόνα του, θα γνωρίσει την επίσης φυλακισμένη Χάρλεϊ Κουίν, η οποία θα του ξυπνήσει ξανά τον βίαιο εαυτό του.
