Το παθιασμένο "Emilia Pérez" δεν είναι το μιούζικαλ που έχεις συνηθίσει

Σε λίγα χρόνια συμπληρώνεται, χονδρικά, μια δεκαετία που τα μιούζικαλ έχουν επιστρέψει δυναμικά στο εμπορικό και arthouse προσκήνιο. Αρχής γενομένης από την καλλιτεχνική και οσκαρική επιτυχία του "La La Land" (Ντάμιεν Σαζέλ, 2016), έχουμε δει ένα σημαντικό σώμα ταινιών που υιοθετούν το κινηματογραφικό συντακτικό του εν λόγω είδους. Από απολαυστικές ("West Side Story", Στίβεν Σπίλμπεργκ) και εκτροχιασμένες ("Cats", Τομ Χούπερ) μεταφορές κλασικών έργων, μέχρι ιδιοσυγκρασιακές απόπειρες ("Annette", Λεός Καράξ) και πρόσφατα υπερηρωικές ("Joker: Τρέλα για Δύο", Τοντ Φίλιπς), η ανανεωμένη δημοφιλία των μιούζικαλ είναι αδιαμφισβήτητη. Τελευταίος μεταξύ των σκηνοθετών που εμπνέονται από εκείνα είναι, παραδόξως, ο Γάλλος auteur Ζακ Οντιάρ, ένας δημιουργός φημισμένος για την ικανότητά του να παραδίδει φιλμ γεμάτα ένταση, βία και υπαρξιακό άλγος ("Σώμα με Σώμα", "Προφήτης"). Κάτοχος Χρυσού Φοίνικα χάρη σε ένα κοινωνικό θρίλερ ("Dheepan: Ο Άνθρωπος Χωρίς Πατρίδα"), υπογράφει τώρα την πιο απρόβλεπτη όσο και τολμηρή ταινία της καριέρας του.

Το φτιαγμένο για να προξενήσει συζητήσεις "Emilia Pérez", φτάνει στους κινηματογράφους έχοντας αποσπάσει δύο σημαντικές δάφνες στις Κάννες, το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής και το βραβείο γυναικείας ερμηνείας το οποίο μοιράστηκαν οι, όντως άψογες, πρωταγωνίστριες Ζόι Σαλντάνα, Κάρλα Σοφία Γκασκόν, Σελένα Γκόμεζ και Αντριάνα Παζ, που ενσαρκώνουν ηρωίδες σε ξεχωριστά πλην όμως αλληλένδετα μονοπάτια χειραφέτησης. Όλα ξεκινούν όταν μια απογοητευμένη από την καριέρα της δικηγόρος (Σαλντάνα) προσεγγίζεται από τον βλοσυρό αρχηγό ενός αιμοσταγούς καρτέλ, τον Μανίτας, ο οποίος έχει μια απροσδόκητη επιθυμία. Αναθέτει στη συνήγορο την εύρεση ενός χειρουργού ικανού να ολοκληρώσει υπό άκρα μυστικότητα τη φυλομετάβασή της ώστε να ζήσει ως Εμίλια (Γκασκόν), εν αγνοία της μητέρας των παιδιών της (Γκόμεζ). Όσα ακολουθούν δεν χωρούν στα στενά όρια ενός κειμένου, απόδειξη της πληθωρικότητας του "Emilia Pérez", το οποίο μοιάζει βγαλμένο από το σύμπαν του Πέδρο Αλμοδόβαρ.

Ένα ξεσηκωτικό τραγούδι

Το όνομα του Ισπανού σκηνοθέτη χρησιμοποιείται κατά κόρον για να περιγραφεί το μιούζικαλ του Οντιάρ όχι τόσο επειδή είναι εύκολο, όσο επειδή δεν γίνεται αλλιώς. Η γλώσσα του φιλμ αποτελείται από όλα τα χαρακτηριστικά αλμοδοβαρικά στοιχεία, τα οποία ο Γάλλος οικειοποιείται, ως επί το πλείστον, ψυχαγωγικά. Για παράδειγμα, το ύφος του συντονίζεται με τον αδάμαστο παλμό της μεξικανικής κουλτούρας, χτίζοντας μια ορμητική αφήγηση γεμάτη πάθη, τα οποία εκφέρονται με τον γνήσιο μελοδραματισμό των δημοφιλών telenovelas. Όπως όταν η αχαλίνωτη ερωτική έλξη μάχεται ενάντια στην ψυχρή λογική των "πρέπει", πάλη που φλερτάρει με την αυτοκαταστροφή και φαίνεται στις ριψοκίνδυνες επιλογές του χαρακτήρα της Γκόμες, μεταξύ άλλων. Παράλληλα, το "Emilia Pérez" προκρίνει την αποθεωτική ανατροπή των επιβεβλημένων ρόλων, άλλη μία σταθερή αλμοδοβαρική θεματική, είτε αυτοί αφορούν το χώρο εργασίας (αίθουσες δικαστηρίων και καρτέλ, αντίστοιχα) είτε την ταυτότητα φύλου. Οι παραπάνω συναισθηματικές διακυμάνσεις συνοδεύονται από το μεταμοντέρνο σάουντρακ των Κλεμάν Ντικόλ και Καμίλ, το οποίο τιμά τη σύγχρονη μεξικανική μουσική με μια γκάμα διαφορετικών ειδών, από το reggaeton του δρόμου μέχρι τα λαϊκά corridos tumbados.

Ένα φάλτσο τραγούδι

Την ίδια στιγμή που ο Οντιάρ προσεγγίζει με ειλικρινές νοιάξιμο την κατασκευή του κινηματογραφικού κόσμου του, θέλοντας να τιμήσει αυθεντικά τη μεξικανική πολιτισμική παράδοση και να απεικονίσει σαν έκπτωτη αγία την Εμίλια, η ταινία δεν παύει να αποπνέει κάτι το εξωτικό και το υπερβολικά τεχνητό – κι όχι μόνο επειδή είναι γυρισμένη σε στούντιο. Ας πούμε, το οργανωμένο έγκλημα αντιμετωπίζεται με μια αφέλεια που συνοψίζεται σε μια καταγγελία επιπέδου "we are the world", την ώρα που στην πραγματικότητα αποτελεί ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, ανοιχτή πληγή στη μεξικανική κοινωνία. Έπειτα, ο χειρισμός της τρανς ηρωίδας συνοδεύεται από εμφανή ελαττώματα, όντας αναπόφευκτα φορτισμένος από το ετεροκανονικό βλέμμα του σκηνοθέτη. Γεγονός που αποδεικνύεται σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις: αφενός στη σκηνή με το γιατρό που υπαινίσσεται πως η Εμίλια παραμένει "άντρας", αφετέρου από το ότι η μετάβασή της συντελείται δίχως την αποδοχή του παρελθόντος και άρα των αντιφάσεών της, οι οποίες ορίζουν ακριβώς την ουσία της. Αυτό, αν μη τι άλλο, δεν θα το έκανε ποτέ ο Αλμοδόβαρ…