«Η Αιχμάλωτος της Ερήμου»
Προτού επιστρέψει επίσημα για 37η φορά (21-27/11), το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου προετοιμάζει το έδαφος με τη διεξαγωγή μιας πλούσιας εβδομάδας γεμάτης αφιέρωματα στο Τριανόν στις 24-30/10.
Όπως σημειώνει σχετικά ο καλλιτεχνικός διευθυντής της διοργάνωσης Νίνος Μικελίδης: "Μιαν άλλη εικόνα της ιστορίας της Αμερικής, μέσα από τα γουέστερν του Τζον Φορντ, ιστορία όχι μόνο εκείνης του θρύλου του Φαρ Ουέστ, με τις ληστείες και τους περιβόητους πιστολάδες, αλλά και της επεκτατικής πολιτικής της μέσα από την 'κατάκτηση' της Δύσης και την εξόντωση των αυτόχθονων, παρουσιάζουμε στην προφεστιβαλική αυτή βδομάδα. Στο πρόγραμμα κι ένα αφιέρωμα στα 'τέρατα της παιδικής μας ηλικίας', αυτά που μας τρόμαζαν και που αγαπήσαμε, καθώς και την "τριλογία της κρίσης", τρεις ταινίες ενός από τους 'μοναχικούς' του ελληνικού σινεμά, του Βασίλη Μαζωμένου. Στο πρόγραμμα ακόμη και 'Το άλλο ντοκιμαντέρ', ένα αφιέρωμα-διαφορετική προσέγγιση του είδους, που ανατρέπει τις συμβάσεις του παραδοσιακού ντοκιμαντέρ και που περιλαμβάνει 4 ταινίες".
Οι ταινίες της προφεστιβαλικής εβδομάδας:
Αφιέρωμα John Ford
Ο ΛΥΤΡΩΤΗΣ / My Darling Clementine, 1946, 103’
Ως νομοθέτης μιας θορυβώδους παραμεθόριας πόλης όπου έχουν καταφύγει οι δολοφόνοι του αδερφού του, ο Γουάιατ Ερπ αφιερώνεται στην προσαγωγή των κακοποιών ενώπιον της δικαιοσύνης. Στην πρώτη τους συνεργασία μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο John Ford και ο Henry Fonda αναβιώνουν τους θρύλους της Άγριας Δύσης, παραδίδοντας ένα κλασικό ασπρόμαυρο γουέστερν που έγραψε τη δική του ιστορία και χαιρετήθηκε από την παγκόσμια κριτική. Μοναδικά σκηνοθετημένο υπό τις οδηγίες του Ford, η ταινία αναπαριστά τη συνάντηση που οδήγησε στη διάσημη μονομαχία στο O.K. Corral, με τους Henry Fonda και Victor Mature να δίνουν καταπληκτικές ερμηνείες ως Γουάιατ Ερπ και Ντοκ Χόλιντεϊ αντίστοιχα. Το 1991 κρίθηκε και επιλέχθηκε για διατήρηση στο National Film Registry της Βιβλιοθήκης του Κονγκρέσου των ΗΠΑ ως "πολιτισμικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική".
ΗΡΩΙΚΗ ΕΠΕΛΑΣΗ / She Wore a Yellow Ribbon, 1949, 104’
Ο Λοχαγός Νέιθαν Μπριτλς, την παραμονή της συνταξιοδότησης του, κάνει μια τελευταία περιπολία για να σταματήσει μια επικείμενη μαζική επίθεση Ινδιάνων. Η αποστολή του βρίσκεται σε κίνδυνο καθώς την ίδια στιγμή πρέπει να γλιτώσει πάση θυσία κάποιες γυναίκες. Δεύτερο μέρος της "Τριλογίας του Ιππικού", το κλασικό αυτό γουέστερν του Ford αποτελεί φόρο τιμής στο αμερικάνικο μυθοποιημένο παρελθόν. Στο ρόλο του Λοχαγού είναι ο John Wayne, σε μια ακόμα ενθουσιώδη ερμηνεία, ο οποίος θεωρεί αυτή την ταινία ως μία από τις αγαπημένες του. Ο Winton C. Hoch κέρδισε για τη συγκεκριμένη ταινία το Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας.
ΤΡΑΓΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΝΙ / Wagon Master, 1950, 86’
Ο Τράβις Μπλου και ο Σάντι Όουενς είναι δύο νεαροί τυχοδιώκτες που οδηγούν ένα τρένο μορμόνων στην κοιλάδα του Σαν Χουάν. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, θα έρθουν αντιμέτωποι με κάθε λογής απατεώνες, Ινδιάνους και πολλές άλλες ηθικές προκλήσεις. "Ως το πιο κοντινό που πάντα ήθελα να καταφέρω" έχει δηλώσει, γι’ αυτήν την ταινία που τη θεωρεί και μια από τις αγαπημένες του, ο John Ford, η οποία διακατέχεται από μια έντονη ποιητική και συγκροτημένη αφήγηση και δραματουργία, έξοχη κινηματογράφηση και ανάδειξη των κεντρικών θεματικών του σκηνοθέτη. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ben Johnson έκανε ο ίδιος όλες τις επικίνδυνες σκηνές του χωρίς τη βοήθεια κασκαντέρ. Αρχικά, δεν αξιολογήθηκε θετικά από τους κριτικούς ωστόσο με τα χρόνια θεωρήθηκε ένα από τα αριστουργήματα του.
Η ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ / The Searchers, 1956, 119’
Μια επική ιστορία για έναν βετεράνο του Εμφυλίου Πολέμου, τον Ίθαν Έντουαρντς, που ξεκινά ένα επικίνδυνο ταξίδι βαθιά σε εδάφη των Ινδιάνων για να βρει την ανιψιά του που αγνοείται, αφού μέλη της οικογένειάς του σκοτώθηκαν ή έπεσαν θύματα απαγωγής από τους Κομάντσι. Ωστόσο, το κίνητρό του και η ανάγκη για εκδίκηση γίνεται όλο και πιο αμφισβητήσιμη όσο φτάνει προς το τέλος του ταξιδιού του. Ο John Wayne, σε έναν από τους καλύτερους ρόλους του, πρωταγωνιστεί στην πιο γνωστή ταινία του John Ford, η οποία αποτελεί ένα αψεγάδιαστο στο χρόνο δείγμα κινηματογραφικής δημιουργίας που συγκαταλέγεται στις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών και θεωρείται, από τους κριτικούς, τους θεσμούς όπως το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Κινηματογράφου και περιοδικά όπως τα Sights & Sounds και Cahiers du Cinéma, ένα από τα κορυφαία γουέστερν που έχουν γίνει ποτέ ενώ σκηνοθέτες όπως οι David Lean, Steven Spielberg, Martin Scorsese, George Lucas, Jean-Luc Godard, John Milius και Paul Schrader τη βάζουν στις δικές τους λίστες.
ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ / Sergeant Rutledge, 1960, 111’
Ο αξιοσέβαστος μαύρος Λοχίας του Ιππικού Μπραξ Ράτλετζ περνάει από στρατοδικείο επειδή βίασε και σκότωσε μια λευκή γυναίκα και δολοφόνησε τον πατέρα της, ανώτερο του αξιωματικό. Με αυτό το ασυνήθιστο γουέστερν, ο John Ford έκανε μια ανανέωση στο αγαπημένο του είδος και ενσωμάτωσε αρκετά στοιχεία του δικαστικού δράματος, παρουσιάζοντας μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και τολμηρές ταινίες του, ενώ έθεσε ζητήματα για την κατασκευή της εικόνας και του ρόλου της γυναίκας όπως και για τον κυρίαρχο ρατσισμό στις ΗΠΑ. Στο ρόλο του τίτλου, ο έξοχος Woody Strode σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, ως ο κατηγορούμενος λοχίας που βρίσκεται ενώπιον της δικαιοσύνης. Η ταινία ήταν υποψήφια για βραβείο καλύτερης ταινίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Σεμπαστιάν.
ΤΟ ΔΕΙΛΙΝΟ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΣΦΑΓΗΣ / Cheyenne Autumn, 1964, 154’
Ενώ η αμερικάνικη κυβέρνηση θέλει να τους εξαφανίσει, αφήνοντάς τους χωρίς φαγητό και διωγμένους από τη γη τους, δυο αρχηγοί των Σεγιέν αποφασίζουν να επιστρέψουν στο πατρικό τους έδαφος στο Γουαϊόμινγκ, κυνηγημένοι από έναν λοχαγό και το ιππικό του που έχει στόχο να αναγκάσει τους 300 Σεγιέν να παραμείνουν στον καταυλισμό τους. Ο Ford, στο τελευταίο αυτό γουέστερν του, δίνει μια πιο αληθινή και όχι σύμφωνα με το μύθο, εικόνα της κατάκτησης της Δύσης, ένα επικό, μελαγχολικό γουέστερν, γυρισμένο, όπως και τα περισσότερα γουέστερν του Ford στη Monument Valley, εξαίρετα φωτογραφημένο από τον William H. Clothier, και με θαυμάσιες ερμηνείες. Στην πραγματικότητα αποτελεί έναν προσωπικό απολογισμό του μεγάλου αυτού δημιουργού για ένα έθνος που οι άποικοι εξολόθρευσαν. Η ταινία ήταν υποψήφια για το Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΣΕ ΤΟΝ ΛΙΜΠΕΡΤΙ ΒΑΛΑΝΣ / The Man who Shot Liberty Valance, 1962, 123’
Ερωτήματα αρχίζουν να εμφανίζονται ξαφνικά όταν ο Γερουσιαστής Ράνσομ Στόνταρντ επιστρέφει σε μια μικρή πόλη της Δύσης για να παραστεί στην κηδεία του Τομ Ντόνιφον, ενός ντόπιου που κάποτε έσωσε από τον διαβόητο παράνομο Λίμπερτι Βάλανς και τη συμμορία του, οι οποίοι σκόρπιζαν τον τρόμο σε όλη την πόλη. Η ένταση αυξάνεται όταν αποφασίζει να αποκαλύψει την αλήθεια πίσω από την "καλή" αυτή του πράξη. Η τελευταία ασπρόμαυρη ταινία, και μια από τις πιο διάσημες, που γύρισε ο John Ford, με τον John Wayne και τον James Stewart στους πρωταγωνιστικούς ρόλους οι οποίοι δίνουν μοναδικές ερμηνείες, καταφέρνει αυτό το ειλικρινές και συγκινητικό γουέστερν να το κατατάξει ανάμεσα στα καλύτερα του είδους. Άρτια σκηνοθεσία του Ford, ο οποίος αναπαριστά με τον δικό του εκπληκτικό και νοσταλγικό τρόπο το τέλος της παλιάς Δύσης. Η Edith Head ήταν υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερου Σχεδιασμού Κοστουμιών. Το 2007 κρίθηκε και επιλέχθηκε για διατήρηση στο National Film Registry της Βιβλιοθήκης του Κονγκρέσου των ΗΠΑ ως "πολιτισμικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική".
Αφιέρωμα "Τα Τέρατα που Αγαπήσαμε": Οι Εφιάλτες της Παιδικής μας Ηλικίας
Γράφει σχετικά ο κ. Μικελίδης: "Υπάρχει μια άποψη πως αν δεις ταινία τρόμου όταν είσαι μικρό παιδί θα έχεις εφιάλτες και ίσως και γενικότερα ψυχολογικά προβλήματα στην κατοπινή σου ηλικία. Για μένα πάντως, και για πολλούς είμαι σίγουρος από σας, οι ταινίες τρόμου, και γενικότερα του φανταστικού, ήταν και παραμένουν πάντα απολαυστικές. Από 9 ετών, όταν άρχισα να πηγαίνω στο σινεμά και έτυχε να δω την πρώτη μου ταινία τρόμου, τον 'Φρανκενστάιν' του Τζέιμς Γουέιλ, με τον Μπόρις Καρλόφ, μου άρεσε τόσο πολύ που με έσπρωξε να αρχίσω να ψάχνω και να βλέπω και άλλες παρόμοιες ταινίες, όποτε προβάλλονταν σε αίθουσες της Λευκωσίας, όπου τότε ζούσα - η διαφήμιση, μάλιστα, της ταινίας 'Φρανκενστάιν' γινόταν με ένα κάρο, που περιφερόταν στα περίχωρα της Λευκωσίας, όπου το τραβούσε ένα γαϊδούρι, ενώ μέσα κουβαλούσε μια τεράστια φιγούρα του Φρανκενστάιν /Καρλόφ, με τον οδηγό να φωνάζει με ντουντούκα, 'απόψε μη χάσετε το τέρας του Φρανκενστάιν, στον κινηματογράφο 'Μαγικό Κήπο' (ήταν ένα από τα θερινά σινεμά της Λευκωσίας). Κι εμείς, πιτσιρίκια τότε, τρέχαμε πίσω του, φωνάζοντας και διασκεδάζοντας'.
Ταινίες όπως 'Η μνηστή του Φράνκενστάιν', 'Δράκουλας', 'Ο λυκάνθρωπος', 'Ο αόρατος άνθρωπος', 'Η μούμια', και ο ανεπανάληπτος 'Κινγκ Κονγκ', από τις κλασικές της περιόδου του ‘30 και ‘40, τις οποίες οι αίθουσες συχνά επαναλάμβαναν στα τέλη της δεκαετίας του ‘40 και αρχές της δεκαετίας του ‘50, με πρωταγωνιστές αγαπητά τέρατα όπως οι Μπόρις Καρλόφ, Μπέλα Λουγκόζι, Λον Τσάνεϊ Τζούνιορ, μας γοήτευαν. Με την παιδική ηλικία να συνδέεται άρρηκτα με ό,τι καλύτερο είχε να προσφέρει το ξεχωριστό αυτό, παραμελημένο για δεκαετίες από την επίσημη κριτική, είδος. Ταινίες που οδήγησαν, στη δεκαετία του ‘70, σε ευπρόσδεκτα ριμέικ (συχνά πολύ καλά) με επικεφαλής τον σκηνοθέτη Τέρενς Φίσερ και πρωταγωνιστή τον Κρίστοφερ Λι, καθώς και ριμέικ του Κινγκ Κονγκ, τόσο από την Αμερική όσο και από την Ιαπωνία που μας έδωσε τον δικό της Γκοτζίλα. Ριμέικ που οδήγησαν σε νέους φαν, οι οποίοι εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να τις αναζητούν και να τις απολαμβάνουν. Ταινίες που προσωπικά με οδήγησαν, στην εφηβική μου ηλικία, να αναζητήσω και να διαβάσω τα βιβλία που αφορούσαν τα διάφορα αυτά τέρατα και γενικότερα τα έργα φαντασίας, το 'Δράκουλα' του Μπραμ Στόκερ, το 'Φρανκενστάιν' της Μέρι Σέλεϊ και τα εξαίρετα διηγήματα του Έντγκαρ Άλαν Πόε".
ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ, ΜΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΡΟΜΟΥ / Nosferatu, eine Symphonie des Grauens Friedrich Wilhelm MURNAU, 1922, 94’
ΔΡΑΚΟΥΛΑΣ / Dracula Tod BROWNING, 1931, 75’
ΚΙΝΓΚ ΚΟΝΓΚ / King Kong Merian C. COOPER & Ernest B. SCHOEDSACK, 1933, 104’
Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ / The Invisible Man James WHALE, 1933, 71’
Η ΜΝΗΣΤΗ ΤΟΥ ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΪΝ / The Bride of Frankenstein James WHALE, 1935, 75’
Ο ΤΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΛΙΜΝΗΣ / Creature from the Black Lagoon Jack ARNOLD, 1954, 79’
Η ΜΥΓΑ / The Fly Kurt NEUMANN, 1958, 94’
Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ ΛΥΚΑΝΘΡΩΠΟΥ / The Curse of the Werewolf Terence FISHER, 1961, 93’
Αφιέρωμα "Η Τριλογία της Κρίσης" του Βασίλη Μαζωμένου
ΓΡΑΜΜΕΣ / Lines, 2016, 88’ (Horme Pictures / Ε.Κ.Κ. / Ε.Ρ.Τ.)
Προλογίζει ο κριτικός κινηματογράφου Άκης Καπράνος
Ένας τηλεφωνητής προσπαθεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να συνεχίσουν να ζουν και να ελπίζουν.
ΕΞΟΡΙΑ (DIRECTOR’S CUT) / Exile (Director’s Cut), 2024, 90’ (Horme Pictures / Alatas Films)
Προλογίζει ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Μικελίδης.
Ο Άρης, ένας Έλληνας, καταντά "ο κανένας" στην ίδια του τη χώρα και παλεύει να ανακτήσει τον εαυτό του, ζώντας ως ξένος.
ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟ / Purgatory, 2022, 95’ (Horme Pictures / Prosenghisi / Alatas Films / Ε.Ρ.Τ. / ΕΚΟΜΕ)
Προλογίζει ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Ραουζαίος.
Επτά διαφορετικές ιστορίες για την αγάπη στη σύγχρονη Ελλάδα, από ανθρώπους που την αναζητούν, τη βρίσκουν, τη χάνουν.
Αφιέρωμα "Το Άλλο Ντοκιμαντέρ" (κατά τη διάρκεια του Πανοράματος, 21-27/11)
Μια νέα ενότητα όπου το Ντοκιμαντέρ επαναπροσδιορίζει τα όρια της Τέχνης και της Πραγματικότητας. Επιμέλεια αφιερώματος: Ντέπυ Βρεττού (ραδιοφωνική παραγωγός - ΕΡΤ).
Το σκεπτικό του αφιερώματος: "Μια άλλη προσέγγιση στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται στο φετινό Πανόραμα, καθώς το είδος αυτό 'συναντά' τον κινηματογράφο με έναν ξεχωριστό τρόπο. Στην ενότητα 'άλλο ντοκιμαντέρ', οι δημιουργοί ανατρέπουν τις συμβάσεις του παραδοσιακού ντοκιμαντέρ και προσφέρουν έναν διαφορετικό, πιο δημιουργικό και υβριδικό τρόπο αφήγησης. Το ντοκιμαντέρ, παραδοσιακά, χαρακτηρίζεται από την παρατήρηση, καταγραφή και παρουσίαση γεγονότων, προσώπων ή καταστάσεων. Το 'άλλο ντοκιμαντέρ' ξεφεύγει από τα αυστηρά όρια του κλασικού είδους και συνδυάζει αφηγηματικά στυλ και τεχνικές που φλερτάρουν με τη μυθοπλασία, την προσωπική έκφραση και πειραματικά μέσα. Δεν περιορίζεται στην απλή απεικόνιση της πραγματικότητας αλλά ενσωματώνει στοιχεία που δίνουν μεγαλύτερη ελευθερία στη δημιουργία και στην καλλιτεχνική έκφραση. Στο 'άλλο ντοκιμαντέρ' οι εναλλακτικές μορφές διήγησης συνδυάζουν προσωπικές ιστορίες, αρχειακό υλικό, καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις και επινοημένες αφηγηματικές φόρμες. Παρά την καλλιτεχνική ευελιξία, διατηρούν την επαφή με την πραγματικότητα, ενώ η συγχώνευση Αλήθειας και Τέχνης δημιουργεί έναν μοναδικό αφηγηματικό ρυθμό που προσφέρει στον θεατή μια πιο διεισδυτική κατανόηση του θέματος. Παράλληλα, η προσωπική ματιά του δημιουργού γίνεται συχνά κεντρικό κομμάτι της αφήγησης. Μέσα από εσωτερικούς διαλόγους, προβληματισμούς ή και την ίδια τη φυσική συμμετοχή του σκηνοθέτη στην ιστορία, ο θεατής καλείται να μπει στον κόσμο του δημιουργού και να βιώσει την εμπειρία του. Αυτός ο υβριδικός τρόπος αφήγησης προσφέρει όχι μόνο μεγαλύτερη ελευθερία στον δημιουργό αλλά και μία κινηματογραφική απόλαυση για τον θεατή, δημιουργώντας έναν χώρο όπου η αλήθεια, η υποκειμενικότητα και η καλλιτεχνική έκφραση συνυπάρχουν και αλληλοσυμπληρώνονται. Το 'άλλο ντοκιμαντέρ' αναζητά νέους τρόπους να αφηγηθεί ιστορίες, να προκαλέσει το κοινό και να προσφέρει μια εμπειρία που δεν είναι μόνο πληροφοριακή, αλλά και βαθιά προσωπική και καλλιτεχνική".
Πανελλήνιον / 81’ / Σπύρος Μαντζαβίνος, Κώστας Αντάραχας / 2023
Η Αφρίν στον Καιρό της Πλημμύρας / 92’ / Άγγελος Ράλλης / 2023
Ταξιδεύοντας με τον Μίκη / 88’ / Αστέρης Κούτουλας / 2018
Exotica, Erotica, Etc. / 73’/ Ευαγγελία Κρανιώτη / 2015
