Ο έμπειρος Γάλλος σκηνοθέτης Μαρτέν Προβόστ, περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια μετά το γλυκόπικρο "Χάρισμα της Σεραφίν", βιογραφεί έναν ακόμα ζωγράφο. Αυτήν τη φορά πρόκειται για το μετα-ιμπρεσιονιστή Πιέρ Μπονάρ (Βενσάν Μακέν) και τη θυελλώδη προσωπική ζωή του, η οποία έρχεται στο προσκήνιο στη εικονογραφικά γοητευτική "Μούσα του Μπονάρ". Συναντήσαμε τον Προβόστ στο Παρίσι για να μάθουμε περισσότερα για το φιλμ που συνδυάζει το ρομαντικό με το ιστορικό δράμα και το οποίο, επίσης, κυκλοφορεί σε μια εποχή που η έννοια της μούσας έχει αλλάξει πλήρως.
Συχνά στη φιλμογραφία σας βλέπουμε γυναίκες να διεκδικούν δυναμικά τη χειραφέτησή τους. Είναι ξεκάθαρο πως κάτι ξεχωριστό σας εμπνέει σε εκείνες.
Είναι κάτι που προέκυψε οργανικά, αν και δε σας κρύβω πως δε γνωρίζω ακριβώς το γιατί. Πάντως, ήδη από τα 18-20 που ξεκίνησε η δημιουργική καριέρα μου στο θέατρο και έκτοτε, γράφω σταθερά για τις γυναίκες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μοιάζει ευκόλοτερο για εμένα να επινοώ γυναικείους χαρακτήρες, παρά ανδρικούς, όπως για παράδειγμα στο "Χάρισμα της Σεραφίν". Από την άλλη, εάν τολμούσα μια ψυχαναλυτική απάντηση στην παρατήρησή σας, θα έλεγα πως είμαι βαθιά επηρεασμένος από τη μητέρα μου. Μια τρομερά προικισμένη γυναίκα, η οποία πέρασε τις εξετάσεις της Σχολής Καλών Τεχνών χωρίς προετοιμασία, αλλά δεν μπόρεσε να εξελίξει το ταλέντο της. Βλέπετε, χρειάστηκε να ταχθεί στην ανατροφή των τεσσάρων παιδιών της, διότι ο στρατιωτικός πατέρας μου βρισκόταν στην Ινδοκίνα. Υπό αυτήν την έννοια, δεν είναι απίθανο να εμφύσησε μέσα μου το απωθημένο της για τις τέχνες από την μία και το θυμό για μια πιο ανεξάρτητη ζωή που δε βιώθηκε, από την άλλη.
Μιας και αναφερθήκατε στη Σεραφίν, στη νέα ταινία σας αναδεικνύετε μια ακόμα αποσιωπημένη ζωγράφο, την Μαρτ.
Πράγματι, ωστόσο, οφείλω να είμαι ειλικρινής και να ομολογήσω πως, ενώ στην περίπτωση της Σεραφίν συγκινήθηκα αμέσως τόσο με την ιστορία της όσο και με τους πίνακές της, δε συνέβη το ίδιο με την Μαρτ. Δεν είχα υπόψη να γυρίσω μια ταινία για εκείνη, αλλά με προσέγγισε μια από τις απογόνους της για να με πείσει. Επισκέφτηκα το σπίτι της, είδα πολλά έργα δικά της και του Μπονάρ, όλα πάρα πολύ όμορφα και ενδιαφέροντα, εξακολουθούσα όμως να μην εμπνέομαι. Όλα άλλαξαν μόλις αναλογίστηκε όσα είχε περάσει από τη δική της οπτική γωνία. Τότε κατάλαβα το ψυχολογικό βάρος που φέρεις εάν νιώθεις μούσα ενός καλλιτέχνη με τον οποίο είσαι ερωτευμένη, αλλά παράλληλλα αναζητάς εναγωνίως τον υπαρξιακό σκοπό σου πέρα από εκείνον.
Εν τω μεταξύ, αφηγηματικά, διατηρείται απόλυτη ισορροπία μεταξύ των ηρώων σας.
Βέβαια, γιατί ήθελα τα πάντα να αποδίδονται με γνώμονα το πρωταγωνιστικό ζευγάρι. Οι δυο τους δίνουν ουσία και σπιρτάδα σε αυτήν την ιστορία και νομίζω πως η σχέση τους αγγίζει πολλούς προβληματισμούς που μας απασχολούν μέχρι σήμερα. Να προσθέσω, ακόμη, πως η ιδέα να επικεντρώσω εκεί το σενάριό μου, ήρθε κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Παρόλο που είχα πάψει να επεξεργάζομαι σοβαρά μια ταινία για τον Μπονάρ, ξεφυλλίζοντας έπεσα πάνω σε ένα πίνακά του που απεικονίζει τη Μαρτ. Μου έδωσε την εντύπωση πως δεν αποτυπώνει, απλώς, αλλά την αναζητά, προσπαθεί να καταλάβει ποια είναι. Και αυτό με ιντρίγκαρε αρκετά ώστε να προχωρήσω.
Μα, το φιλμ μπορεί να ειδωθεί και ως μια σπουδή στον έρωτα και τις υποχωρήσεις που κάνουμε για να φροντίσουμε μια ρομαντική σχέση.
Κάθε ζευγάρι μοιάζει με δύο εμπόλεμα κράτη που οδηγούνται αναγκαστικά σε συμβιβασμούς. Έτσι ακριβώς ήταν και οι γονείς μου, είχαμε καθημερινά πόλεμο στο σπίτι, ήταν αφόρητο! Με τραυμάτισε αυτή η "εκρηκτική" συνύπαρξη, για αυτό και στην πορεία αναζήτησα το ακριβώς αντίθετο, ώσπου τα κατάφερα. Χρειάζεται διαρκής προσπάθεια, διότι το πλαίσιο του ζευγαριού εύκολα οδηγεί σε ασφυκτικές συνθήκες. Δεν είναι απαραίτητο να μιλάμε για τοξικότητα ή τσακωμούς, κάποιες φορές αρκεί να νιώθεις πως δεν ανταποκρίνεσαι στο ιδανικό που έχει για σένα το ταίρι σου. Ή ανάμεσά σας να απουσιάζει η εμπιστοσύνη. Πόσω δε μάλλον όταν έχουμε να κάνουμε με περισσότερα από ένα άτομα, όπως ο Μπονάρ κι η Μαρτ.
Παρεμπιπτόντως, πώς χειριστήκατε το κομμάτι της αισθητικής; Γιατί υπάρχει πάντα το δέλεαρ η εικόνα να μιμείται τους πίνακες του εκάστοτε ζωγράφου που αφορά μια βιογραφία.
Έχετε δίκιο, μάλιστα, ήταν ένα από τα πράγματα που μόχθησα για να αποφύγω. Δε βρίσκω ιδιαίτερο νόημα στο να ανασκευάσω ένα γνωστό πίνακα στη μεγάλη οθόνη. Για αυτό και αν προσέξατε, δίνω ιδιαίτερη έμφαση στα υλικά, την αίσθηση που δημιουργούν, τα απομεινάρια που αφήνουν. Δε με ενδιέφερε τόσο η αισθητική αρτιότητα ή η καλλιέπεια των κάδρων παρόλο που, φυσικά, φροντίσαμε για την ποιότητά τους. Αντίστοιχα, απεχθάνομαι την έννοια της βιογραφίας. Εσείς, αλίμονο, καλά κάνετε και το αναφέρετε, απλά προσωπικά τη βρίσκω περιοριστική. Εάν δε μιλάμε για ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ, στο σινεμά πρόκειται απλώς για μια ταινία που ερμηνεύει μια υπαρκτή ζωή. Διότι παίρνουμε ελευθερίες δημιουργικά, το ίδιο έκανα και εγώ. Υπάρχουν στιγμιότυπα τα οποία δεν είμαστε απόλυτως σίγουροι πως συνέβησαν, όμως, δραματουργικά και ερευνητικά αιτιολογούνται, έτσι τα κρατήσαμε.
Πιστεύετε πως σήμερα εξακολουθούν οι καλλιτέχνες να έχουν μούσες;
Δεν είναι εύκολο να απαντήσω, αλλά θα έλεγα πως συνεχίζουν να υπάρχουν, απλώς με άλλη μορφή. Στην εποχή μας είναι πιο εύστοχο για ένα δημιουργό να πει πως επηρεάστηκε από μια γυναίκα, για παράδειγμα. Κατ’ επέκταση, νιώθω πως πια εκτιμούμε περισσότερο τους οικείους μας που είτε μας δίνουν ιδέες ή μας φροντίζουν ούτως ώστε να μπορούμε να εντρυφούμε στη τέχνη μας. Επομένως, ο σύγχρονος όρος της μούσας περιλαμβάνει σίγουρα πολλές περισσότερες ιδιότητες από ότι στο παρελθόν.
Κλείνοντας, μιλήστε μας λιγάκι για τον τρόπο που δουλέψατε με τον Βενσάν Μακέν. Δείχνει οριακά αγνώριστος!
Το αστείο είναι πως αρχικά, τον Βενσάν τον είχα προορίσει για το ρόλο ενός άλλου ζωγράφου. Είναι ένας εξαιρετικός ηθοποιός αν και, με το χέρι στην καρδιά, ομολογώ πως είχε σκαμπανεβάσματα η συνεργασία μας. Βασική αιτία ήταν η προσκόλλησή του τόσο στο προσωπικό στιλ ερμηνείας του, όσο και στο ότι είχε μια δυστοκία στο να πλησιάσει συναισθηματικά την περσόνα του Μπονάρ. Δεν είχε καμία σχέση μαζί του, έτσι δυσκολευόταν να τον "πιάσει". Για αυτό δουλέψαμε τρομερά πολύ και τον έκανα να υποφέρει (γέλια). Αναπόφευκτα, κάποια στιγμή βρέθηκε η χρυσή τομή και μεταμορφώθηκε πλήρως.
Περισσότερες πληροφορίες
Η Μούσα του Μπονάρ
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Γάλλος ζωγράφος Πιέρ Μπονάρ θα ζητήσει από την άγνωστή του Μαρτ να ποζάρει για μοντέλο του, εγκαινιάζοντας μια ερωτική σχέση που θα τον εμπνεύσει για πέντε ολόκληρες δεκαετίες.
