Η λεσβιακή κληρονομιά της Ερεσού, τα πολιτικά διακυβεύματα που συνοδεύουν μια παραλία που μοιάζει με επίγεια ουτοπία, τα παλλόμενα συναισθήματα που στιγματίζουν μια ζωή και το μέλλον που περιμένει να γραφτεί, δίνουν τον τόνο στο ντοκιμαντέρ "Λεσβία" της Τζέλης Χατζηδημητρίου. Της ταινίας που κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους έχοντας εξαιρετικά πρόσφατα προβληθεί στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (7-17/3) όπου και απέσπασε δύο διακρίσεις: το βραβείο καλύτερης πρωτοεμφανιζόμενης σκηνοθέτριας από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (εξ ημισείας με τους τους Σπύρο Μαντζαβίνο και Κώστα Αντάραχα για το "Πανελλήνιον"), καθώς επίσης ειδική μνεία από την επιτροπή του κουήρ βραβείου Mermaid.
Όπως γράφαμε για τη "Λεσβία" σε ανταπόκρισή μας από τη Θεσσαλονίκη: "Ύστερα από αρκετές μικρού μήκους, η Τζέλη Χατζηδημητρίου παραδίδει ένα αβίαστα συγκινητικό, νοσταλγικό και πολύτιμο μεγάλο μήκους ντεμπούτο, για ένα ειδυλλιακό καταφύγιο ή καλύτερα, μια πρόσκαιρη ουτοπία. Ο λόγος για την Ερεσό των δεκαετιών του ‘80 και του ‘90, ένας τόπος όπου λεσβίες από όλο τον κόσμο δεν έβρισκαν απλώς ένα μέρος να περνούν ανέφελα τις διακοπές τους, αλλά ένα μέρος να μάθουν να αγαπούν τους εαυτούς και τη σεξουαλικότητά τους. Το ντοκιμαντέρ γοητεύει χάρη στην ειλικρίνειά του και τη διάθεση να σωθεί αυτό το κομμάτι των εμπειριών της κοινότητας, όμως, χρωστά τον αξιομνημόνευτο χαρακτήρ του στη Χατζηδημητρίου. Οι προσωπικές εμπειρίες της χαρίζουν μια κάθε άλλο παρά ευκαιριακή μελαγχολία στην ατμόσφαιρα του φιλμ, το οποίο το κάνουν γλυκό σα μία ξεχασμένη καρτ ποστάλ".
Με αφορμή την κυκλοφορία του φιλμ στις αίθουσες, λοιπόν, συναντήσαμε τη Χατζηδημητρίου ώστε να μάθουμε περισσότερα για τη "Λεσβία".
Αφού είδα το ντοκιμαντέρ, εκείνο που μου έκανε πραγματικά εντύπωση ήταν πόσος κόσμος από τον κύκλο μου δεν είχε ιδέα για την ιστορία της Ερεσού. Εσένα σε ξάφνιασε καθόλου που όσα αφηγείσαι υπάρχουν, κάπως, στην αφάνεια;
Δεν είμαι σίγουρη αν με ξαφνιάζει, γιατί ανήκουμε σε διαφορετικές γενιές. Μονάχα το γεγονός πως όταν ξεκίνησα να πηγαίνω στην Ερεσό δεν υπήρχε ίντερνετ να υπολογίσουμε, καταλαβαίνεις τι απόσταση υπάρχει. Αυτό που συνέβαινε στη συγκεκριμένη παραλία εγώ το έμαθα τυχαία και στη συνέχεια άρχισε να μεταφέρεται από στόμα σε στόμα, ακριβώς όπως και τα τραγούδια της Σαπφούς. Για να το μάθεις, βέβαια, έπρεπε να είσαι συνειδητοποιημένη φεμινιστικά. Να ανήκεις σε ένα ακτιβιστικό χώρο που ενδιαφερόταν για τα δικαιώματα των γυναικών και των λεσβιών. Για το λόγο αυτό, κιόλας, τα άτομα που ταξίδευαν εκεί ήταν ιδιαίτερα. Ήθελαν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή. Παράλληλα, επειδή τη δεκαετία του ‘80 που πήγα πρώτη φορά μπορούσες ακόμη να μείνεις στην παραλία, μαζί μας ήταν νεαροί άνθρωποι που δεν είχαν χρήματα να κάνουν αλλού διακοπές. Σκέψου, εν τω μεταξύ, πως τότε για να φτάσεις στην Ερεσό έπρεπε πρώτα να ταξιδέψεις τέσσερις ώρες με το λεωφορείο, αφού ενδιάμεσα είχες σταματήσει στα περισσότερα χωριά του νησιού. Όταν, τελικά, ολοκληρωνόταν η διαδρομή, ήσουν εντελώς ζαλισμένος και αντίκρυζες ένα μοναδικό θέαμα, με καλαμιές και κορίτσια να ξεπροβάλλουν ανάμεσά τους.
Ωστόσο, παρότι δεν επιμένεις σε αυτό το σημείο στην ταινία, δεν ήταν όλα ρόδινα.
Όχι, αφού τελείωσε η "περίοδος χάριτος" που διήρκησε περίπου έξι χρόνια, άρχισαν να μας κυνηγάνε… Οι συνθήκες άλλαξαν από το 1987 και μετά, την εποχή που αυξήθηκε τόσο ο αριθμός των λεσβιών όσο και των τουριστριών του εξωτερικού. Οι ντόπιοι ήθελαν τον τουρισμό, αλλά δεν είχαν συνειδητοποιήσει το είδος των ταξιδιωτών που έρχονταν. Η καλή κοινωνία άρχισε να ενοχλείται από την εμφάνισή μας και από το γυμνισμό, τους χαλούσαμε γενικότερα την αισθητική. Όσοι ήλπιζαν να βγάλουν χρήματα από εμάς, παρά το ότι χρησιμοποιούσαμε περιστασιακά τα μαγαζιά τους, κυρίως για να φάμε, ήταν πιο συμβιβαστικοί. Στην πορεία εμπλουτίστηκαν τα παράπονά τους, έλεγαν φυσικά πως τους χαλάμε τα ήθη, τα έθιμα, την παράδοση κ.ο.κ … Προστέθηκε και το ότι δε μέναμε σε δωμάτια, αλλά στη παραλία κι αργότερα στο κάμπινγκ. Την ίδια ώρα είχε αναστατωθεί και ο ανδρικός πληθυσμός της Ερεσού, ο οποίος δεν μπορούσε να αποδεχτεί πως δεν έχει καμία πιθανότητα να ικανοποιηθεί σεξουαλικά από τις τουρίστριες που επισκέπτονταν τον τόπο τους. Το άθροισμα όλων των παραπάνω έφερε αναπόφευκτες τριβές, δίχως όμως να κάμπτεται το ενδιαφέρον και η ροή των λεσβιών στην Ερεσό. Έγραψαν για αυτή πολλά περιοδικά του εξωτερικού που βοήθησαν στο να πολλαπλασιαστεί η λεσβιακή παρουσία, άλλαξαν και οι δικές μας ανάγκες με το χρόνο, κάτι που οδήγησε στην κατασκευή δωματίων ώστε να φιλοξενηθούν όλες.
Η κατάσταση σήμερα πώς έχει διαμορφωθεί;
Πλέον έχουμε ουσιαστικά χάσει την παραλία. Αυτό συνέβη σταδιακά επειδή άλλαξε και ο κόσμος γύρω μας. Τη δεκαετία του ‘80 νιώθαμε πιο επαναστατημένες γιατί ήμασταν και πιο ζορισμένες, για αυτό και καταφέραμε να διεκδικήσουμε το χώρο μας. Το πρόβλημα ξεκίνησε τον καιρό που οι λεσβίες έγιναν πιο ανεκτικές προς την παρουσία μη γυναικών, όχι μόνο στην παραλία αλλά και τα μαγαζιά της Ερεσού που τους άνηκαν. Μια τάση του στιλ "έλα μωρέ, τι πειράζει να είναι και ο άλλος από δίπλα, όλοι άνθρωποι είμαστε". Από τη στιγμή, όμως, που μιλάμε για το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα που έχουν την ελευθερία να συνυπάρξουν αποκλειστικά γυναίκες, ενώ οι ετεροφυλόφιλοι κυκλοφορούν παντού ανενόχλητα εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια, πειράζει. Δεν πρόκειται για "γκετοποίηση", απλά για τη δυνατότητα να υπάρχει κάπου ένας ελάχιστος χώρος που όποια θέλει, μπορεί να είναι χωρίς την ανδρική παρουσία. Το αντίστοιχο δηλαδή, κατ’εξοχήν ανδρικό προνόμιο για αιώνες. Το ότι παγιώθηκε αυτή η λογική οδήγησε στο να μην τολμούν οι γυναίκες να διεκδικήσουν έναν χώρο αποκλειστικά για αυτές, το οποίο με τη σειρά του συρρίκνωσε ραγδαία το χώρο μας. Πρόσφατα όμως, η νέα γενιά άρχισε να εκφράζει ξανά αυτή την ανάγκη της, οπότε θα δούμε πώς θα εξελιχθεί η Ερεσός.
Πάντως, η εκδίωξη του καθετί διαφορετικού παρατηρείται τα τελευταία χρόνια πολύ έντονα στη χώρα.
Φυσικά, διότι συν τοις άλλοις επιχειρείται μια ευρύτερη ομογενοποίηση. Για παράδειγμα στην Ερεσό, εκτός των πάρα πολλών εύπορων ξένων που αγοράζουν κατά κόρον σπίτια, υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι έρχονται ως επισκέπτες, αλλά με εντελώς αποικιοκρατική προσέγγιση, αδιαφορώντας για την ιστορία του τόπου που επισκέπτονται.
Δε ξεχνάμε τους τοπικούς παράγοντες που φλερτάρουν με την ιδέα να αρχίσουν να χτίζουν ακόμα και πάνω στην παραλία. Κυριαρχεί, δηλαδή, μια άκρατη απληστία που διαμορφώνει μια συνθήκη στην οποία αφενός ο χώρος μας συρρικνώνεται, αφετέρου ως χώρα κινδυνεύουμε να γίνουμε retreat για πλούσιους γέρους Ευρωπαίους. Σε αυτό το πλαίσιο, παρότι οι λεσβίες είμαστε ενωμένες με αρκετούς ντόπιους και ξένους που αγαπάνε τον τόπο στην προσπάθεια υπεράσπισης της Ερεσού, δεν ξέρω πόσο καιρό μπορούμε να αντέξουμε.
Περισσότερες πληροφορίες
