Ο εμβληματικός σκηνοθέτης Μάρκο Μπελόκιο τα βάζει με το Βατικανό

Πόσο γνωστή είναι στην Ιταλία η ιστορία της απαγωγής του εξάχρονου Εντγκάρντο Μορτάρα από την καθολική εκκλησία το 1868;
Μια πράξη η οποία υποκινήθηκε μάλιστα από τον ίδιο τον πάπα Πίο ΙΧ. Ήταν μια ταραγμένη περίοδος για την Ιταλία, η οποία βρισκόταν στα πρόθυρα της ενοποίησής της. Παρ’ όλα αυτά, το θέμα έλαβε διεθνείς διαστάσεις, αναστάτωσε ακόμα και την Λατινική Αμερική. Μέχρι που και ο Ναπολέων ο Γ΄ πήρε θέση και συμβούλευσε το Βατικανό να επιστρέψει το παιδί. Προσωπικά δεν γνώριζα το περιστατικό και μου έκανε εντύπωση πόσο μεγάλη δημοσιότητα γνώρισε στην εποχή του.

Παραμένει, όμως, μια επίκαιρη ιστορία για το σήμερα; 
Κάθε ταινία εποχής συνδέεται με το παρόν ή τουλάχιστον αυτή είναι η επιδίωξη των δημιουργών της. Οι παραγωγοί, πράγματι, με ρώτησαν κατά πόσο αυτή η ιστορία μπορεί να ενδιαφέρει το σημερινό κοινό. Δεν γνωρίζω, αλλά συγκινήθηκα από τα συναισθήματα των ηρώων της, τα οποία βρήκα διαχρονικά. Επίσης τα θέματα της θρησκευτικής πίστης, της αφοσίωσης σ’ ένα σκοπό και κυρίως η σχέση κάθε συστημικής εξουσίας με τον απλό άνθρωπο μου φαίνονται πάντα επίκαιρα.

Ήταν, άλλωστε, ένα σχέδιο το οποίο ενδιέφερε τον Στίβεν Σπίλμπεργκ επί πολλά χρόνια. Το έτοιμο σενάριο ήταν του Τόνι Κούσνερ και πρωταγωνιστής θα ήταν ο Μαρκ Ράιλανς.
Αν είχε προχωρήσει ο Σπίλμπεργκ, δεν θα είχα κάνει φυσικά την ταινία… Όταν, όμως, αποσύρθηκε οριστικά από την ιδέα και άνοιξε ο δρόμος, προχώρησα με τη δική μου εκδοχή φυσικά. Πρωτότυπο σενάριο, βασισμένο σε έρευνα που κάναμε με την Σουζάνα Νικιαρέλι και κάποιες πληροφορίες από το βιβλίο του Ντανιέλε Σκαλίσε "Il caso Mortara". Νομίζω πως ο Σπίλμπεργκ διασκεύαζε το "The kidnapping of Edgardo Mortara" του Ντέιβιντ Κέρτζερ.

Και η σκηνοθετική σας προσέγγιση;
Με το πέρασμα του χρόνου μ’ αρέσει όλο και περισσότερο να αλλάζω. Στο "Καλημέρα Νύχτα", την ιστορία μιας άλλης απαγωγής (του Άλντο Μόρο), η σκηνοθεσία ήταν πιο στιλιζαρισμένη. Ένας ρεαλιστικός εξπρεσιονισμός. Εδώ τον τόνο τον υπαγόρευσε το σενάριο. Αφηγούμαστε μια ιστορία η οποία απλώνεται σε μια εικοσαετία, οπότε το ύφος είναι πιο επικό. Υπάρχει επίσης η ανάγκη να είσαι προσεκτικός στις ιστορικές λεπτομέρειες. Σεναριακά, πάντως, δεν με ενδιέφερε τόσο η ίδια η απαγωγή, όσο η αντίδραση του Εντγκάρντο σ’ αυτήν. Πως στην πορεία αλλάζει, γίνεται άλλος άνθρωπος, και στο τέλος δοκιμάζεται ξανά.

Υπάρχει μια έντονα σαρκαστική, πολύ αστεία σκηνή στην ταινία με τον εφιάλτη του πάπα. Είχατε αμφιβολίες για το αν έπρεπε να τη γυρίσετε;
Η σκηνή με κάνει και γελάω κάθε φορά που τη βλέπω. Πρέπει να την έχω δει πάνω από 200 φορές. Όπως η σκηνή όπου ο Εντγκάρντο πέφτει κατά λάθος πάνω στον πάπα κατά τη διάρκεια μιας αυστηρής θρησκευτικής τελετουργίας. Είναι σκηνές χωρίς πολλά λόγια, μικρές κινηματογραφικές ιδέες για να ξεφύγεις από τον ξερό ρεαλισμό.

Πόσο ανεκτική είναι πλέον η ιταλική κοινωνία στη σάτιρα και την κριτική απέναντι στην καθολική εκκλησία;
Πολύ περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν. Θυμάμαι πως όταν παίχτηκε το "Χαμόγελο της Μητέρας μου" στην τηλεόραση, λογόκριναν ηχητικά μια σκηνή γιατί ένας χαρακτήρας έβριζε. Το πλαίσιο του φιλμ είναι και πάλι θρησκευτικό, οπότε έκοψαν τον ήχο και εκείνος κουνούσε τα χείλια του χωρίς να ακούγεται τίποτα. Νομίζω πως τώρα δεν θα μπορούσε να συμβεί κάτι παρόμοιο, καθώς και η πολιτική δύναμη του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος δεν είναι η ίδια όπως στο παρελθόν. Το Βατικανό, όμως, είναι ένας θεσμός πολύ ισχυρός κοινωνικά, ακόμα και πολιτικά, μέχρι σήμερα.

Η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στην ταινία. Είναι έντονα παρούσα κι έχει έναν επικό, έναν οπερατικό χαρακτήρα.
Σκεφτήκαμε πως αυτή η ταινία χρειαζόταν ένα συνδυασμό έτοιμης και πρωτότυπης μουσικής, οπότε επιλέξαμε χορωδιακά κομμάτια του Σοστακόβιτς, του Ραχμάνινοφ και του Άρβο Παρτ. Τα συνέδεσε ο Φάμπιο Μάσιμο Καπογκρόσο, ο οποίος συνέθεσε και το αυθεντικό σκορ, προσπαθώντας να καταλήξει σε μια ενιαία μουσική ατμόσφαιρα που επιβάλλει την αίσθηση του ιστορικού μελοδράματος. Το πρόβλημα με την κινηματογραφική μουσική, πάντως, έχει να κάνει με το πότε αυτή γράφεται. Ο συνθέτης θέλει να έχει δει την τελική βερσιόν και να γράφει το σκορ του πάνω στην εικόνα και το ρυθμό. Ο σκηνοθέτης με τον μοντέρ, από την άλλη, θέλουν ιδανικά να έχουν τη μουσική έτοιμη όταν μοντάρουν, κάτι που τους βοηθάει στο ρυθμό και τον τόνο. Ο Ένιο Μορικόνε είχε γράψει τη μουσική για το "Γροθιές στις Τσέπες" χωρίς να έχει δει την ταινία και οι μελωδίες του ήταν απόλυτα ακριβείς και καίριες. Αλλά αυτό δυστυχώς ήταν μια εξαίρεση…