«From Hilde with Love» / © Frederic Batier, Pandora Film
Έχω την αίσθηση πως από την πρώτη χρονιά των Κάρλο Σατριάν και Μαριέτε Ρίσενμπεκ στο "τιμόνι" της Μπερλινάλε, κάθε ανταπόκριση ξεκινά με τις προκλήσεις στις οποίες το δίδυμο των καλλιτεχνικών διευθυντών καλείται να ανταπεξέλθει. Πρώτα ήταν η διαχείριση και βελτίωση της βαριάς κληρονομιάς που είχε αφήσει ο επί χρόνια ισχυρός άνδρας του φεστιβάλ Ντίτερ Κόσλικ, στη συνέχεια ήταν η διεξαγωγή δύο διοργανώσεων με πανδημία - η μία, μάλιστα, στο ξέσπασμά της, για να ακολουθήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και τώρα η παραλίγο παρουσία βουλευτών του ακροδεξιού AfD στην έναρξη του φεστιβάλ. Δεν είναι, λοιπόν, να απορεί κανείς πως μετά από μόλις πέντε χρόνια οι Σατριάν-Ρίσενμπεκ πρόκειται από του χρόνου να μην έχουν τα ηνία του φεστιβάλ…
Ωστόσο φέτος, το 74ο Φεστιβάλ Βερολίνου (15-25/2) συνιστά ένα καλό παράδειγμα του ιδεολογικού τέλματος στον οποίο βρίσκεται ο δυτικός φιλελευθερισμός, ειδικά όσον αφορά την επικοινωνιακή διαχείριση διεθνών πολιτικών κρίσεων. Από τη μία, η αυτονόητη και ολόσωστη απόσυρση της πρόσκλησης των φασιστών πολιτικών από την τελετή έναρξης, συνοδεύτηκε από ομιλίες γεμάτες ένταση, σλόγκαν όπως "οι ταινίες ενώνουν, το μίσος διχάζει" και διαμαρτυρίες στο κόκκινο χαλί τύπου "υπερασπιστείτε τη δημοκρατία". Ορθές και δίκαιες πλην αφελώς γενικόλογες διατυπώσεις, δηλαδή, οι οποίες χωρίζουν την ουσία από το συγκείμενο. Από την άλλη, οι ιθύνοντες της Μπερλινάλε όσο αποφασιστικοί εμφανίζονται στην καταδίκη του πολέμου (στην Ουκρανία) ή ορισμένων αυταρχικών καθεστώτων (θα επιστρέψουμε σε αυτό), επιδεικνύουν χαρακτηριστική ατολμία στο να θίξουν, έστω, τον πολύ μεγάλο ελέφαντα στο δωμάτιο: το παλαιστινιακό ζήτημα. Την ίδια ώρα που εργαζόμενοι του φεστιβάλ και κινηματογραφιστές έχουν οργανωθεί διεκδικώντας, έστω, μια αναγνώριση της σφαγής του συντελείται και περαιτέρω ορατότητα στο επιτακτικό αίτημα για κατάπαυση του πυρός, επισήμως επικρατεί σιγή ιχθύος. Έτσι, η αβολότητα του θεσμού απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα προδίδει την επιλεκτική "πολιτική διαμαρτυρία" του, αλλά και το ελαττωματικό σκεπτικό πίσω από τη συνολική στάση του απέναντι στις διεθνείς εξελίξεις.
Ένα κέικ γεμάτο καρδιά
Οι παραπάνω σκέψεις "έτρεχαν" στο μυαλό μου όταν, λίγες ώρες αφότου προσγειώθηκα, βρισκόμουν στην πρεμιέρα του ιρανικού "My Favourite Cake" να χειροκροτώ, μαζί με το όρθιο κοινό του κατάμεστου Berlinale Palast, τις άδειες θέσεις οι οποίες τιμητικά είχαν δεσμευτεί για τους σκηνοθέτες της ταινίας Μπεχτάς Σαναεχά και Μαριάμ Μογκαντάμ ("Η Μπαλάντα της Λευκής Αγελάδας"). Ο λόγος που το καθίσματα ήταν κενά είναι η απαγόρευση εξόδου από τη χώρα που επέβαλε το κράτος του Ιράν στους δημιουργούς, μια ακόμα αποκαρδιωτική ένδειξη του ολοκληρωτισμού που επικρατει στην Περσία. Προς τιμήν της, η Μπερλινάλε διαχρονικά φροντίζει να αναδεικνύει την καταπίεση υπό την οποία παράγεται το μοντέρνο ιρανικό σινεμά, θυμίζουμε πως το 2015 η Χρυσή Άρκτος απονεμήθηκε στο "Ταξί στην Τεχεράνη" (Τζαφάρ Παναχί) μεταξύ άλλων. Επομένως, εύλογα, το βλέμμα και οι ευαισθησίες της διοργάνωσης θα μπορούσαν να αφορούν και την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας.
Ας περάσουμε, όμως, στο καθαρά κινηματογραφικό. Οι Σαναεχά-Μογκαντάμ συνεχίζουν στο πνεύμα της "Μπαλάντας…" την κοινωνική καταγγελία μέσω του ρεαλισμού, δίνοντας στο "Favourite Cake" τις ιδιότητες ενός καλοδεχούμενα γλυκόπικρου κεράσματος. Διότι πλάι στην απογύμνωση του οργουαλικών διαστάσεων φονταμενταλιστικού παραλογισμού (συλλήψεις της αστυνομίας ηθικής), ξεδιπλώνεται ένας τρυφερός κεραυνοβόλος έρωτας μεταξύ δύο εβδομηντάρηδων. Η σχέση τους εκκολάπτεται στο πέρας μιας ημέρας που περνά από το αβίαστα ρομαντικό στο απροσδόκητα βίαιο, εξαιτίας ενός δραματικού όσο και απρόβλεπτου τουίστ. Το οποίο μετατρέπει ένα τραγικό, αλλά καθημερινό, συμβάν σε αυτόματη καταδίκη, η οποία μπορεί να υπάρξει μονάχα σε έναν κόσμο που η αγάπη είναι δυνάμει αμάρτημα.
Αν και υφολογικά αντίθετο, σε παρόμοιο πολιτικό και ερωτικό μήκος κύματος, κινείται ο πολύπειρος Αντρέας Ντρέσεν ("Ραμπιγιέ Κουρνάζ εναντίον Τζορτζ Μπους") στο αντιναζιστικό "From Hilde, with Love". Ένα ακαδημαϊκής στιβαρότητας, όμως ελάχιστου δραματουργικού ρίσκου δράμα εποχής, όπου ένα ζευγάρι ερωτεύεται παράφορα καθώς οργανώνεται στην αντίσταση κατά της χιτλερικής Γερμανίας. Υποδειγματική πρωταγωνίστρια η Λιβ Λίσα Φρίες, σκηνοθετικά "λίγος" ο Ντρέσεν, ο οποίος καταφέρνει να υποβαθμίσει τη θαρραλέα δράση της ηρωίδας του συνοψίζοντας τα κίνητρά της στην αγάπη που νιώθει για το σύντροφό της, ακυρώνοντας εν μέρει το σαφέστατα και πυρηνικά αντιφασιστικό χαρακτήρα της θυσίας της.
Η εργατική τάξη πάει στο διάστημα
Τώρα, όσον αφορά τις υποψηφιότητες της πιο εξωφρενικής ταινίας του φεστιβάλ, σοβαρή διεκδικήτρια της πρώτης θέσης είναι ήδη το "Empire" του αταξινόμητου Μπρουνό Ντιμόν. Ο ετερόκλητος δημιουργός και ένας από τους πιο αυθεντικούς των τελευταίων δεκαετιών, υπογράφει το πρώτο sci-fi της φιλμογραφίας του, χωρίς φυσικά να εγκαταλείπει στο ελάχιστο το προσωπικό στιλ του. Ήτοι, βρισκόμαστε για ακόμα μια φορά σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Νορμανδίας, οι κεντρικοί ήρωες είναι αγαθοί λούζερς της λαϊκής τάξης, το χιούμορ είναι εκκεντρικά deadpan, ενώ συμμετοχή στη δράση έχουν επίσης οι αξιαγάπητοι ντετέκτιβ της σειράς "P'tit Quinquin". Όλα αυτά καθώς στη Γη έχουν παρεισφρήσει εξωγήινοι με τη μορφή ανθρώπου, οι οποίοι, εκτός του ότι επιθυμούν να κατακτήσουν τον πλανήτη, έχουν να λύσουν και μια μεταξύ τους βεντέτα. Το "Empire" είναι μια αυτοκρατορική παρωδία των space operas, των σαιξπηρικών απολήξεων και του σαπουνοπερικού μελοδραματισμού τους και ταυτόχρονα, μια ιδιοσυγκρασιακή κωμική σπουδή στα ανθρώπινα ελαττώματα. Ελάτε για την "καμμενιά", μείνετε για να δείτε διαστημόπλοια με τη μορφή καθολικών καθεδρικών ναών.
Τέλος, απογοητευτική αποδείχθηκε η συνύπαρξη των Λένα Ντάναμ και Στίβεν Φράι στο "Treasure" (Γιούλια βον Χάινζ) - μια σπουδή στον ανατολικοευρωπαϊκό οριενταλισμό, όπως επίσης το "Suspended Time" (Ολιβιέ Ασαγιάς), το οποίο είναι απορίας άξιο σε ποιον απευθύνεται, στα αλήθεια, ως ταινία. Γιατί το άοσμο φιλμ του Γάλλου που αφορά τη σχέση δύο νευρωτικών αδελφών που περνούν μαζί την καραντίνα, δεν προσφέρει ούτε την ποιότητα του χιούμορ που θα έδινε μια σπιρτάδα στη χαλαρή πλοκή, όπως επίσης ούτε εκφέρει κάποιο στοιχειωδώς ξεχωριστό σχόλιο για το οτιδήποτε, πέρα από την αυτοαναφορικότητα του σκηνοθέτη του.
Διαβάστε όλα τα νεότερα και τις ανταποκρίσεις για το 74ο Φεστιβάλ Βερολίνου εδώ.
Ευχαριστούμε την Aegean Airlines για τη συνδρομή της στην πραγματοποίηση του ταξιδιού.
