Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Χάρη Ραφτογιάννη καταφέρνει κάτι που δεν πετυχαίνει συχνά ένα μουσικό ντοκιμαντέρ. Να δραπετεύσει από τους περιορισμούς του θέματος -η πορεία ενός συγκροτήματος, η δισκογραφία, ο θαυμασμός- και να συνδεθεί με θεατές που δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για τους Αέρα Πατέρα, οι οποίοι ξεκίνησαν το ’89 και συνεχίζουν ακόμα. Λιγότερο νέοι μα περισσότερο χτυπημένοι.
Στην πραγματικότητα, η "Αεραλάνδη" δεν είναι ντοκιμαντέρ, στο βαθμό που οι Αέρα Πατέρα δεν είναι μπάντα, αλλά ένας σωρός από εικόνες κολλημένες σε μια γραμμή χρόνου μιάμισης ώρας, με μια ελευθερία σχεδόν ενοχλητική. Στις τωρινές συνθήκες του σινεμά, που ορισμένες φορές είναι ασφυκτικές, η ταινία του Χάρη δείχνει εκτός εποχής. Δηλαδή, απόλυτα και ανορθόδοξα εντός. Σαν πράξη ανταρσίας υπέρ της εξαίρεσης.
Δεν είναι τυχαίο που η ταινία προβλήθηκε στους "Ανοιχτούς Ορίζοντες" και δεν επιλέχθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πρόπερσι. Ποιος θα επέτρεπε στον κύκλο του ένα έργο με ανάρμοστη συμπεριφορά, αδέξιο και γεμάτο υπέροχα ψεγάδια, που αρνείται να προδώσει το μυστικό του;
Ο Χάρης μού εξήγησε πως επεξεργάστηκε 350 ώρες υλικού που συγκέντρωνε από το 2005 και για μια επταετία. Βιντεοσκοπούσε με μια παλιά κάμερα MiniDV και μια παλαιότερη VHS, θέλοντας να μπερδέψει τις λήψεις του με το προγενέστερο αρχειακό υλικό του συγκροτήματος. Ν’ ανακατέψει τους χρόνους. Του πήρε άλλη μια δεκαετία να ολοκληρώσει το μοντάζ. Γεγονός που δεν βρίσκω καθόλου παράλογο. Βρίσκω παράλογη τη μανία των σκηνοθετών να γυρίζουν συνεχώς ταινίες. Λες και αποκτάς την ιδιότητα του σκηνοθέτη επειδή κινηματογραφείς. Κινηματογραφιστής είσαι επειδή μαθαίνεις να βλέπεις. Αν αυτό αποτυπώνεται κάπου, ουδεμία σημασία έχει.
Ο Χάρης είναι ένας αφοσιωμένος θαυμαστής των Αέρα Πατέρα και αυτό κάνει την ταινία ακόμα πιο πολύτιμη. Γιατί αν οι ντοκιμαντερίστες συνηθίζουν, όταν καταπιάνονται με τους αγαπημένους τους καλλιτέχνες, ν’ αφήνουν πίσω τους οπτικές αγιογραφίες, εδώ συμβαίνει το αντίστροφο. Η "Αεραλάνδη" θυμίζει εικόνισμα που το έχεις καρφώσει ανάποδα, με τον άγιο να κοιτάζει τον τοίχο.
Τι νομίζετε λοιπόν πως βλέπουμε στην "Αεραλάνδη"; Την πτώση, χωρίς άνοδο, μιας μπάντας που έχει δεκάδες μέλη και κανένα πρόγραμμα, που προτιμά να πηγαίνει απροετοίμαστη στις πρόβες και τις συναυλίες, ξεχαρβαλωμένη, τεμπέλικη αλλά κεφάτη, και όλα να περιστρέφονται γύρω από την ενέργεια του άτυπου αρχηγού της, Τζίμη Ευθυμίου, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ελκυστική και φαιδρή, κάτι μεταξύ γελωτοποιού και βασιλιά, που εδώ μεταμορφώνεται σε μια ατόφια κινηματογραφική φιγούρα. Όταν, μετά από ένα καβγά, τραγουδά πιωμένος μαζί με την παρέα του το "Strangers In The Night", σε μια κακόφωνη εκτέλεση, έχεις την αίσθηση πως εκεί συμπιέζονται τεράστιες ποσότητες από εκείνο το κενό το οποίο συναντάμε μέσα στη μέρα και μας σπρώχνει ύπουλα να γίνουμε ακόμα πιο τρομαγμένοι, σκληροί, ηλίθιοι. Είναι κρίμα που για μερικά χιλιάρικα, προκειμένου να καλυφθούν τα πνευματικά δικαιώματα, δεν θ’ ακουστεί στο "Άστορ" η καλύτερη εκδοχή που έχω ακούσει στο τραγούδι του Σινάτρα: ωμή και απελπισμένη.
Κι αφού μια ταινία χτίζεται από στιγμές, θα ήθελα ν’ αναφέρω μία, ανάμεσα σε κάμποσες άλλες, που πιστεύω πως είναι η κορύφωσή της. Ο πάτος της. Ο ντράμερ του συγκροτήματος πεθαίνει και ο Τζίμης οδηγεί προς το νεκροταφείο απαριθμώντας τους νεκρούς των Αέρα Πατέρα, με μια απάθεια, σχεδόν συγκινητική. Λίγη ώρα αργότερα, η μπάντα στέκεται μπροστά στο λάκκο, ντυμένη στα μαύρα, με άδειο βλέμμα, χαμένη, σαν κοράκια σε σπασμένο κλαδί. Ο ήχος από το μεταλλικό φτυάρι που πετά το χώμα είναι ό,τι έχει απομείνει από το σαματά που έκαναν κάποτε τα όργανά τους. Αυτός είναι ο ήχος ολόκληρης της ταινίας, το κέντρο της.
Πριν πέντε χρόνια, βλέποντας ένα κατ της "Αεραλάνδης" στον υπολογιστή μου, είχα γράψει στον Χάρη πως παρόλο που χρησιμοποιούσε τ’ οπλοστάσιο μιας μικρής αποθήκης, είχε ανέβει κλίμακα, αρθρώνοντας έναν μεγαλύτερο σκελετό από εικόνες. Πιο ευρύ. Τι εννοούσα; Πως η ταινία μιλάει για το ίδιο το σινεμά. Για το χρόνο. Για τη βίαιη σύγκρουση της κανονικής ζωής με τ’ όνειρο. Άλλωστε, είναι ένα ντοκιμαντέρ που μοιάζει να έχει κολλήσει στο πρώτο του λεπτό, λες και έχει φρακάρει και δεν μπορεί να προχωρήσει. Ενώ παράλληλα όλοι γερνάνε, πεθαίνουν. Κι εμείς μαζί τους.
Τις Παρασκευές 19 και 26 Ιανουαρίου (10 μ.μ.), η Weirdwave παρουσιάζει, αποκλειστικά στο "Άστορ" την "Αεραλάνδη" του Χάρη Ραφτογιάννη. Στις 19 Ιανουαρίου θα ακολουθήσει συζήτηση με την Εύα Στεφανή (σκηνοθέτη, θεωρητικό του κινηματογράφου) με συντονιστή τον Αλέξανδρο Παπαγεωργίου (κριτικό κινηματογράφου) και στις 26 Ιανουαρίου με τον Θάνο Lost (μουσικό και τραγουδιστή των Lost Bodies) με συντονιστή τον Άκη Καπρανο (κριτικό κινηματογράφου, μουσικό).
