Ο Κεν Λόουτς μας μιλάει για τη μελαγχολική "Τελευταία Παμπ"

Ο κορυφαίος Βρετανός σκηνοθέτης Κεν Λόουτς, κάτοχος δύο Χρυσών Φοινίκων ("Ο Άνεμος Χορεύει το Κριθάρι", "Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ") μιλάει για το συναισθηματικά και πολιτικά φορτισμένο κοινωνικό δράμα του, το οποίο κλείνει οριστικά(;) μιαν ανεπανάληπτη φιλμογραφία.

Στην "Τελευταία Παμπ", όπως προδίδει ο τίτλος, η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από τη μοναδική παμπ που έχει απομείνει σε ένα χωριό της νοτιοανατολικής Αγγλίας, το οποίο σταδιακά ερημοποιείται διότι τα ορυχεία έχουν κλείσει και οι κάτοικοι υποχρεώνονται να μεταναστεύσουν. Τότε προκύπτει μια νέα απροσδόκητη ευκαιρία για αναβίωση του τόπου, όταν χάρη στα φθηνά διαθέσιμα σπίτια έρχονται να εγκατασταθούν πρόσφυγες από τη Συρία.

Αυτή θα είναι τελικά η τελευταία σας ταινία; Είχατε κάνει μια ανάλογη δήλωση αμέσως μετά το "Δυστυχώς Απουσιάζατε".
Πιθανότατα θα είναι. Το γύρισμα γίνεται για μένα μια όλο και πιο εξαντλητική εμπειρία, σωματικά και ψυχολογικά. Η γυναίκα μου δεν θα μου το συγχωρέσει… Είχαμε ενέργεια μετά τον κορονοϊό, αλλά η προετοιμασία κράτησε τρία ολόκληρα χρόνια. Έξι μήνες αφιερώσαμε αποκλειστικά στο κάστινγκ. Άλλωστε, είμαι 87 ετών και στην επόμενη ταινία μου θα είμαι 90. Δεν υπάρχουν πια οι απαιτούμενες αντοχές και γι’ αυτό είχα δηλώσει και νωρίτερα ότι θα αποσυρθώ.

Τι σας έπεισε, όμως, να επιστρέψετε στη σκηνοθεσία;
Ήταν μια ιστορία που νιώσαμε ότι έπρεπε να διηγηθούμε. Τα ανθρακωρυχεία ήταν πηγή ζωής για τη βορειοανατολική Αγγλία και το κλείσιμό τους μια πολιτική απόφαση, η οποία έχει επηρεάσει τη ζωή όλης της περιοχής. Μια περιοχή που υποβαθμίστηκε συνειδητά, ενώ επιπλέον έχει επιφορτιστεί με την υποδοχή περισσοτέρων προσφύγων από τον πόλεμο της Συρίας από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου. Η παμπ "Old Oak" είναι η ίδια η Αγγλία και θέλαμε να πούμε την ιστορία της.

Έτσι βλέπουμε στην ταινία δυο ανθρώπινες κοινότητες οι οποίες νιώθουν κοινωνικά αδικημένες, τους Άγγλους κατοίκους και τους πρόσφυγες, να στρέφεται η μία εναντίον της άλλης.
Ακριβώς. Η πιο εύκολη λύση στα τρέχοντα πολιτικά προβλήματα είναι να βρίσκεις αποδιοπομπαίους τράγους. Να μην βλέπεις τη συνολική εικόνα, να νιώθεις πως είσαι απομονωμένος, ενώ θα έπρεπε να είμαστε ενωμένοι, και να μεταθέτεις το πρόβλημα στους άλλους. Στους Ιταλούς, τους Έλληνες, τους μετανάστες… Πρόκειται για μια στοχευμένη πολιτική εκφοβισμού που αφαιρεί την ελπίδα και κάνει τους πολίτες να στρέφονται στην ακροδεξιά.

Η αναζήτηση ελπίδας νομίζω πως είναι το βασικότερο από τα θέματα που θίγει η "Τελευταία Παμπ".
Όλες λίγο-πολύ οι ταινίες που έχουμε κάνει με τον σεναριογράφο μου Πολ Λάβερτι είναι πάνω στην αναζήτηση ελπίδας σε έναν κόσμο όπου όλα γύρω σου βουλιάζουν. Το πρόβλημά μας ήταν και είναι, όμως, να μη ρίχνεις μπουνιές στον αέρα. Η "Τελευταία Παμπ" δεν θέλει να υποστηρίξει μιαν αφελή ουτοπία. Το "η νίκη είναι δική μας!" ακούγεται πολύ ναΐφ. Η ανάγκη για ενότητα της εργατικής τάξης, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι βέβαια επιτακτική, αλλά πρέπει να έχουμε ένα μακροχρόνιο, βιώσιμο σχέδιο, κάτι που αυτήν τη στιγμή μοιάζει ακατόρθωτο.

Αυτή η μαχητική στάση σας θα μπορούσε να σας παρασύρει σε ένα διδακτισμό, τον οποίο όμως καταφέρνετε να αποφύγετε στις ταινίες σας.
Ο πειρασμός να γίνεις κατανοητός από το κοινό είναι διαρκής και μεγάλος, αλλά πρέπει πάντοτε να ακολουθείς την αλήθεια των χαρακτήρων σου. Να μην τους βάλεις να αντιδρούν με τρόπο ο οποίος απλά υποστηρίζει αυτά τα οποία εσύ θέλεις να πουν και να κάνουν. Στη συγκεκριμένη ταινία έχουμε ανθρώπους της εργατικής τάξης οι οποίοι μιλάνε για πολιτικοκοινωνικά θέματα και αυτοί οι άνθρωποι όταν συζητούν για πολιτική μιλάνε πολύ πιο ευθέως και καθαρά από τους διανοούμενους και τους τηλεοπτικούς πανελίστες. Είναι κάτι που το ζουν, που τους αφορά, έτσι όταν κινηματογραφούμε τους ήρωές μας να συζητούν πολιτικά και να παθιάζονται, είναι αληθινό, γι’ αυτό δεν καταλήγει σε κήρυγμα. Αντίθετα, η αφ’ υψηλού κριτική βλέπει τους εργάτες σαν θύματα, σαν κατώτερους. Χαίρεται που μπορεί να τους υποστηρίζει και να τους πατρονάρει. Δεν αναγνωρίζει την πραγματική δύναμή τους.

Το σινεμά μπορεί να την αναδείξει; Οι ταινίες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο ή πρόκειται για μια κουρασμένη φράση-κλισέ;
Η τέχνη δίνει νόημα και ελπίδα στον κόσμο. Φυσικά και μπορεί να τον αλλάξει. Και το να πηγαίνεις σινεμά πρέπει να παραμείνει μια συλλογική εμπειρία, διότι φέρνει τους ανθρώπους σε επαφή. Τους κοινωνικοποιεί, τους ενώνει, όπως κάθε μεγάλο λαϊκό θέαμα. Ακόμα και το ποδόσφαιρο. Γιατί ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι να πας στο γήπεδο και να γίνεις χούλιγκαν, αλλά να κάθεσαι μόνος σου στον καναπέ σου βλέποντας τηλεόραση και να γίνεις ένας μίζερος μισάνθρωπος.