Τι σας ώθησε για να περάσετε από μια ιστορία καθυστερημένης ενηλικίωσης ("Μια Νέα Γυναίκα") σε ένα οικογενειακό δράμα με παρόμοιο θέμα, αλλά πολύ περισσότερες κοινωνικοπολιτικές αναφορές;
Η αρχική ιδέα της ταινίας βασίστηκε στη σχέση του συντρόφου μου, ο οποίος δεν έχει γεννηθεί στην Γαλλία, με τη χώρα μου. Πολλές φορές τον νιώθω πιο Γάλλο από εμένα, τόσο σε γνώσεις ιστορικές και πραγματολογικές, όσο και σε κουλτούρα, σε νοοτροπία. Οι άλλοι γύρω μου, όμως, δεν τον αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο. Τον ρώτησα λοιπόν αν μπορώ να γράψω ένα σενάριο βασισμένο στην ιστορία του, η οποία θα ήταν φυσικά μόνο ένας βασικός σκελετός. Ταυτόχρονα, μόλις είχαμε αποκτήσει μαζί δυο παιδιά μέσα σε δυο χρόνια, κι αυτό με έκανε να αναρωτιέμαι για την έννοια της μητρότητας και το ρόλο της οικογένειας. Έτσι άρχισα να αναπτύσσω το σενάριο πάνω σ’ αυτόν τον καμβά: το 1989 μια μητέρα από την Ακτή του Ελεφαντοστού φτάνει με τα δυο μικρά αγόρια της στην Γαλλία και προσπαθεί να ξεκινήσει μια νέα ζωή. Αλλά είχα πάντα στο νου μου πως έπρεπε να καταλήξουμε σε μια ενδιαφέρουσα ιστορία για το θεατή κι όχι σ’ ένα κοινωνιολογικό δοκίμιο.
Πράγματι, ενώ η ταινία θίγει καυτά πολιτικά ερωτήματα, παραμένει επικεντρωμένη στην ιστορία της Ροζ και των δυο γιων της.
Αυτό ήταν το στοίχημα. Για μένα το πολιτικό σινεμά δεν είναι έκθεση ιδεών, αλλά ανθρώπινες ιστορίες. Ήθελα κάτι δραματικά έντονο να αποτελεί την καρδιά της ταινίας, όπως οι σκέψεις, οι αποφάσεις και τα διλήμματα των χαρακτήρων. Όχι η πολιτική, η οποία "κυκλοφορεί" στο φόντο, δεν κρύβεται, αλλά δεν έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Δεν ήθελα να είναι αυτή το μήνυμα της ταινίας, αφήστε που δεν ήθελα έτσι κι αλλιώς να κάνω μια ταινία με μηνύματα.
Υπάρχει μια σκηνή, αυτή του ελέγχου της ταυτότητας του Ζαν από τους αστυνομικούς, η οποία είναι υποδειγματική στο πως σχολιάζει εμμέσως πλην σαφώς μια ολόκληρη θεσμική νοοτροπία.
Για αυτήν ακριβώς τη σκηνή γύρισα την ταινία. Δείχνει το μεγάλο πρόβλημα της γαλλικής κοινωνίας απέναντι στην εικόνα και την έννοια του Άλλου, έτσι όπως τον αντιπροσωπεύει σήμερα ο μετανάστης. Πρόβλημα των αρχών, του κράτους, αλλά και των ίδιων των πολιτών στις μεταξύ τους σχέσεις. Οι οποίοι έμειναν εντελώς απαθείς απέναντι στο πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών, κάτι σοκαριστικό για εμένα. Διότι είναι ιδιαίτερα ανησυχητική η διεθνής στροφή προς την ακροδεξιά και η ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση αντιδραστικών ιδεών σ’ όλη την Ευρώπη, αν όχι και σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο.
Το σύγχρονο σινεμά του κοινωνικού ρεαλισμού θέτει επιτακτικά αυτά τα ερωτήματα. Νιώθετε κοντά, θεματικά και στιλιστικά, σε εκπροσώπους του όπως οι αδελφοί Νταρντέν ή ο Στεφάν Μπριζέ;
Το ύφος των Νταρντέν, τους οποίους θαυμάζω, είναι έντονα ντοκιμαντερίστικο, κάτι το οποίο προσπάθησα να αποφύγω. Μου αρέσει να νιώθει ο θεατής της ταινίας μου πως διαβάζει ένα βιβλίο, πως ακούει μια συναρπαστική ιστορία και όχι σαν να βλέπει ένα ντοκιμαντέρ. Προσπάθησα να μην μείνω δέσμια του γυμνού ρεαλισμού, αλλά να προσθέσω ιμπρεσιονιστικά αγγίγματα και μικρές λεπτομέρειες, τόσο στην αφήγηση όσο και στην εικόνα, που να κάνουν τη διαφορά.
Η ταινία καλύπτει γεγονότα τριών δεκαετιών σχεδόν και διαθέτει πράγματι μια μυθιστορηματική αίσθηση. Είναι μάλιστα χωρισμένη σε τρία κεφάλαια.
Κι άλλοι μου έχουν επισημάνει πως η ιστορία της Ρόουζ και της οικογένειάς της μοιάζει σαν να έχει βγει από κάποιο βιβλίο. Δεν είχα συνειδητή πρόθεση για κάτι τέτοιο ούτε κάποια σαφή λογοτεχνική αναφορά. Αν και αναρωτιόμουν καθώς έγραφα το σενάριο, "πως θα περιέγραφε άραγε ο Φλομπέρ την εποχή μας;". Πως θα έμοιαζε μια σύγχρονη "Αισθηματική αγωγή"; Δεν έχω ανάλογες φιλοδοξίες φυσικά (γέλια), αλλά η ιδέα τού να σχολιάσω τη σύγχρονη γαλλική πραγματικότητα καθώς ταξιδεύω στο χρόνο μαζί με τους χαρακτήρες μου ίσως και να προέρχεται από εκεί.
Και η δομή των τριών κεφαλαίων, το καθένα αφιερωμένο και σε ένα βασικό ήρωα;
Ήθελα να έχουν και οι τρεις τους το δικό τους φιλμικό χώρο και χρόνο. Λογικό ήταν να ξεκινήσω με τη μητέρα την ώρα που φτάνει στη Γαλλία. Τον Ζαν, το μεγαλύτερο αδελφό, τον συναντάμε σε μια στιγμή κατά την οποία είναι ευάλωτος ψυχολογικά, είναι στα όρια της κατάθλιψης. Ο Ερνέστ, τέλος, είναι διαρκώς παρών. Τον πρωτοβλέπουμε μικρό αγοράκι και στο δικό του κεφάλαιο έχει αποκτήσει πλέον φωνή και προσωπικότητα. Δεν έπρεπε όμως το κάθε κεφάλαιο να έχει έναν και μοναδικό πρωταγωνιστή, ο οποίος θα περιθωριοποιούσε τους υπόλοιπους. Ήθελα να υπάρχει μια διαρκής, διαλεκτική σχέση και καθώς η αφήγηση είναι γραμμική χρονολογικά, το παζλ να συμπληρώνεται κομμάτι κομμάτι μέχρι το τελευταίο πλάνο.
