©Petrus Sjovik
Ένα κορίτσι από τη Συρία καταφεύγει στην Τουρκία με τελικό προορισμό τη Σουηδία και την επανένωση με τις αδερφές και τους γονείς της. Ωστόσο, μετά από μια επιδρομή από τις τουρκικές αρχές μετανάστευσης σώζεται από έναν από τους λαθρέμπορους που οργάνωσαν τη φυγή της. Το φαινομενικά αταίριαστο δίδυμο ξεκινά το δρόμο του προς την ελευθερία, σε ένα ταξίδι που θα αλλάξει τις ζωές τους για πάντα.
Αυτή θα μπορούσε να είναι η ιστορία κάποιου από τους χιλιάδες πρόσφυγες που καθημερινά ρισκάρουν τις ζωές τους προσπαθώντας να βρουν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, αλλά εν προκειμένω αποτελεί την τραγικά επίκαιρη υπόθεση της ταινίας "Έξοδος" του Άμπε Χασάν. Η ταινία κάνει πρεμιέρα στην πλατφόρμα του Cinobo και προβάλλεται δωρεάν για ένα 24ωρο (20/6) προς τιμήν της Παγκόσμιας Ημέρας των Προσφύγων, δείτε πώς μπορείτε να την παρακολουθήσετε εδώ, δίνοντάς μας την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με το σκηνοθέτη.
Έχω την αίσθηση πως οι σύγχρονοι σκηνοθέτες αποφεύγουν τη δημιουργία ταινιών που αφορούν πολιτικά ή απλώς κρίσιμα καθημερινά προβλήματα, όπως για παράδειγμα το προσφυγικό στο "Έξοδος". Γιατί συμβαίνει πιστεύετε;
Είναι πολύ ενδιαφέρον το ερώτημά σας και ομολογώ δεν το έχω σκεφτεί έως τώρα. Είμαι βέβαιος πως υπάρχουν πολλές απαντήσεις σε αυτό.
Προσωπικά, είμαι επαγγελματίας εδώ και πολλά χρόνια πια, κάνοντας μια προσπάθεια να αφηγηθώ ιστορίες με διαφορετικά μέσα. Θέλει επιμονή για να καταφέρεις να φτιάξεις αυτό που θες. Εκείνο που με κρατά κινητοποιημένο είναι η ανάγκη να μοιραστώ αφηγήσεις οι οποίες μου είναι οικείες, έχουν χαρακτήρες με τους οποίους μπορώ να ταυτιστώ ή έχουν κάτι να πουν για την κοινωνία σήμερα.
Το "Έξοδος" είναι εν μέρει εμπνευσμένο από το δικό μου μεταναστευτικό ταξίδι από τη Λιβύη στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’80. Αλλά, η συναισθηματική επένδυση στο υλικό σου συνοδεύεται από υψηλό κόστος, αφού οι απαιτήσεις αυξάνονται όταν μοιράζεσαι ένα βίωμά σου ή μιλάς για ένα σημαντικό ζήτημα. Δεν είναι απίθανο να υπάρχουν επιπτώσεις στη ψυχική ακόμα και τη σωματική υγεία σου. Και σε μια εποχή που οι πλατφόρμες και τα στούντιο προτιμούν να επενδύουν σε ήδη δημοφιλή ή αναγνωρίσιμα πολιτισμικά προϊόντα (σ.σ.: "strong IP") όπως ένα βιβλίο, γίνεται ακόμα δυσκολότερο να πεις μια πρωτότυπη ιστορία. Ίσως αυτοί να είναι μερικοί λόγοι που οι σκηνοθέτες σήμερα αποφεύγουν τα πολιτικά θέματα.
Ένα κορίτσι πρόσφυγας και ένας λαθρέμπορος αν μη τι άλλο δεν αποτελούν ένα συνηθισμένο κινηματογραφικό δίδυμο. Πώς εμπνευστήκατε την ιστορία τους;
Όταν ξεσπά ένας πόλεμος, κάθε μέλος της κοινωνίας επηρεάζεται γιατί όλοι χάνουν. Αυτή η ήττα αποκτά ακόμα πιο οδυνηρό αντίκτυπο εάν αντιληφθούμε πόσο επηρεάζει τα παιδιά και το υπόλοιπο των ζωών τους. Όσων καταφέρνουν να επιζήσουν τον πόλεμο.
Σε αυτό το πλαίσιο, ήξερα από πολύ νωρίς πως ήθελα ο κεντρικός χαρακτήρας μου να είναι παιδί. Όταν έχεις έναν τέτοιο ήρωα, μπορείς να απελευθερώσεις τη δημιουργικότητά σου γιατί έχεις ως αφορμή την παιδική φαντασία. Άψυχα πράγματα μπορούν να αποκτήσουν ζωή και η οργή μπορεί να ξεπεραστεί χάρη στην αγνή αγάπη. Τα παιδιά έχουν ένα όμορφα χαρισματικό τρόπο να αφοπλίζουν τους ενήλικες, κάτι που νομίζω μας βοηθά να κατανοούμε βαθύτερα τους υπόλοιπους χαρακτήρες.
Όσον αφορά τους λαθρέμπορους, ήταν εκείνοι που εκμεταλλεύτηκαν την απόγνωση του κόσμου, αφού τα κράτη αποφάσισαν να κλείσουν τα σύνορά τους. Ωστόσο, τίποτα δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Έτυχε να συναναστραφώ ορισμένους από αυτούς οι οποίοι, αρχικά, είχαν την πρόθεση να διευκολύνουν όσους ήθελαν να φύγουν, αλλά στην πορεία επέλεξαν τη λάθος κατεύθυνση. Μάλιστα, ένας λαθρέμπορος που γνώρισα προσπάθησε να με πείσει πως στην πραγματικότητα βοηθάνε και σώζουν ανθρώπους, πως δεν κάνουν τίποτα κακό. Φερόταν σα να είναι σίγουρος για τον εαυτό του, αλλά φαινόταν στο βλέμμα του πως ντρεπόταν για τις πράξεις του, ίσως και να ήθελε να σταματήσει. Κάπως έτσι εμπνεύστηκα τον αντίστοιχο χαρακτήρα της ταινίας, γιατί μου φάνηκε ενδιαφέρουσα αυτή η αμφισημία των προθέσεων.
Μιλήστε μας λίγο για την επιλογή των ηθοποιών, αλλά και πώς διαχειριστήκατε την πείρα του βετεράνου Ασράφ Μπαρόμ σε σχέση με τη νεαρή Τζουάν Αλκατάμι που βρέθηκε για πρώτη φορά μπροστά από την κάμερα.
Θα μπορούσα να ονειρευτώ μια καλύτερη διανομή. Με τον Ασράφ ήθελα ανέκαθεν να συνεργαστούμε, έτσι ήμουν χαρούμενος για εβδομάδες όταν δέχτηκε το ρόλο.
Όσον αφορά την Τζουάν, πρέπει να ευχαριστήσω το τυχερό άστρο μου. Αναζητούσαμε επί μήνες κάποιον για το ρόλο, χρησιμοποιήσαμε και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκτός από την παραδοσιακή διαδικασία του κάστινγκ, μπας και βρούμε κάποιον. Τελικά, ένας γνωστός μας την πρότεινε λέγοντας πως είναι "το κάτι άλλο". Πράγματι, ήδη από το βίντεο που μας έστειλε ήταν διαπεραστική, όπως και σε κάθε στάδιο της παραγωγής που ακολούθησε.
Ο Άσραφ είχε δουλέψει ξανά με παιδιά στο παρελθόν, έτσι αποδείχθηκε καθοριστικός στο πώς την καθοδηγούσε στα γυρίσματα. Ομολογώ ότι τώρα που το αναπολώ νοσταλγώ πάρα πολύ το χρόνο μας στο σετ. Η συνεργασία μαζί τους ήταν η καλύτερη εμπειρία που είχα ποτέ ως σκηνοθέτης.
Αλήθεια, αντιμετωπίσατε καθόλου προβλήματα στις χώρες που κάνατε γυρίσματα;
Όχι, καθόλου. Ήμουν περιτριγυρισμένος από άψογους παραγωγούς και ένα φανταστικό συνεργείο. Ένιωσα πως ο κόσμος ήταν πολύ εξυπηρετικός, οι μόνες δυσκολίες που είχαμε αφορούσαν αποκλειστικά το ότι δουλεύαμε υπό καθεστώς COVID-19. Κατά τα άλλα, όμως, τίποτα.
Επιλέξατε ένα ρεαλιστικό αλλά αποκαρδιωτικό φινάλε στην ταινία σας. Ήταν αυτό το πιο δύσκολο συναισθηματικά κομμάτι του γυρίσματος;
Έχετε δίκιο, αυτό ακριβώς ήταν. Μάλιστα αποφασίσαμε να το γυρίσουμε τελευταίο, ώστε στο ενδιάμεσο οι ηθοποιοί να έχουν πλησιάσει ο ένας στον άλλο και η τελική σκηνή να αποπνέει την αίσθηση πως το ταξίδι τους ολοκληρώνεται.
Η αλήθεια είναι πως παρότι κινηματογράφησα με μια κάποια αισιοδοξία τους χαρακτήρες μου, δεν ήθελα να αποφύγω τη σοβαρότητα της κατάστασής τους. Στους πολέμους οι άνθρωποι χάνουν αυτούς που αγαπούν. Είναι φρικαλέο. Δεν υπάρχουν λόγια να το περιγράψεις. Στην περίπτωση της Αμάλ (σ.σ.: του κεντρικού χαρακτήρα), η σωτηρία δε θα έρθει μόνο με την άφιξή της στη Σουηδία. Τώρα ξεκινάει το πραγματικό ταξίδι της και επιδίωξα να είναι απόλυτα σαφές αυτό.
Η σκηνή του τέλους γυρίστηκε σε ένα πραγματικό πλοίο που βρισκόταν στην ανοιχτή θάλασσα. Χάρη στις τρομερές ερμηνείες των ηθοποιών έμοιασε πολύ αληθινή.
