«Ανθρώπινα Λουλούδια της Σάρκας»
Όσο διάστημα βρίσκεται εν δράση το "2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης", δεν έχουν λείψει οι ιδιοσυγκρασιακές και άρρηκτα συνδεδεμένες με την περιοχή εκδηλώσεις οι οποίες έχουν ως επίκεντρο το σινεμά. Πολύ σύντομα, όμως, η Ελευσίνα πρόκειται να φιλοξενήσει μία από τις πιο φιλόδοξες και πρωτότυπες κινηματογραφικές διοργανώσεις που έχουμε δει τελευταία. Ο λόγος για το πληθωρικό "Πανηγύρι" (21-23/4), το άτυπο φεστιβάλ που εμπνεύστηκε ο αναγνωρισμένος σκηνοθέτης Σύλλας Τζουμέρκας σε συνεπιμέλεια με τους Μαρία Χατζηχριστοδούλου / Maria X (ακαδημαϊκός, cultural practitioner), Λορέντζο Εσποζίτο (κριτικός κινηματογράφου, programmer) και σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αλλά και το λονδρέζικο LADA (The Live Art Development Agency). Μια ματιά και μόνο στο πρόγραμμα αρκεί για να αλληθωρίσει κανείς από την ποικιλία των δρώμενων: εκλεκτικές προβολές και ομιλίες, περφόρμανς, live cinema, ακόμα και ένα αληθινό πανηγύρι συμπεριλαμβάνονται στο τριήμερο που, αν μη τι άλλο, υπόσχεται μοναδικές εμπειρίες.
Όμως, καθώς εύλογα μπορεί κάποιος να "χαθεί" από την πολλή πληροφορία, σχεδιάσαμε παρακάτω έναν κατατοπιστικό χάρτη – οδηγό επιβίωσης του "Πανηγυριού", ώστε να είστε βέβαιοι πως θα πάρετε την καλύτερη δυνατή γεύση από όσα επιφυλάσσουν οι διοργανωτές.
Τα δεδομένα
Ξεκινάμε με τα βασικά. Σημείο αναφοράς του "Πανηγυριού" είναι το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας (Χαριλάου 28), το οποίο βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από την παραλία της πόλης. Αναλυτικοί (και εύκολοι) τρόποι πρόσβασης στην περιοχή υπάρχουν στην ιστοσελίδα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Στο Κέντρο, λοιπόν, φιλοξενούνται σχεδόν όλες οι εκδηλώσεις, οι οποίες θυμίζουμε πως έχουν ελεύθερη είσοδο. Υποχρεωτική είναι η έκδοση μηδενικού εισιτηρίου μονάχα για τις προβολές που επιθυμείτε να παρακολουθήσετε, διότι υπάρχει συγκεκριμένος λόγος. Οι χώροι έχουν διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε εάν κανείς το επιθυμεί μπορεί να μετακινείται σε διαφορετικές αίθουσες, χωρίς να ενοχλεί τους υπολοίπους, ενώ όποιος θέλει μπορεί ακόμα και να κοιμηθεί στο χώρο. Σωστά διαβάσατε! Καθώς οι προβολές είναι μαραθώνιες και χωρίς διακοπή σε όλο το τριήμερο, ένας επισκέπτης μπορεί να κοιμηθεί σε μία ταινία και να ξυπνήσει σε μια άλλη, απροβλημάτιστα Αυτή η συνθήκη αποτελεί μία από τις βάσεις του "Πανηγυριού", μαζί με την έννοια του live cinema την οποία, ωστόσο, θα επεκτείνουμε παρακάτω. Επίσης στο Κέντρο, παράλληλα με τις ταινίες και σε άλλες αίθουσες, παρουσιάζονται προσεκτικά επιλεγμένες περφόρμανς και ομιλίες ενώ έξω, το Σάββατο (22/4) κορυφώνεται το πανηγύρι του πολιούχου της Ελευσίνας Αγίου Γεωργίου, το οποίο πρόκειται να κινηματογραφηθεί, προτού πέσει η αυλαία την Κυριακή. Αφού σκιαγραφήσαμε τη ραχοκοκαλιά του "Πανηγυριού", πάμε να δούμε τι δεν πρέπει να χάσουμε αυτό το π-σ-κ.
Μέρα με τη μέρα
Το ημερολόγιο γράφει Παρασκευή 21/4. Έχεις φτάσει στο Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο και αφού έχεις τσιμπήσει κάτι στις παρακείμενες ταβέρνες, μπαίνεις στην αίθουσα 1 όπου ξεκινάει (14.10) το κλασικό road movie "Το Πέρασμα του Χρόνου" (1976) του κορυφαίου Γερμανού σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς. Προτού καλά – καλά καταλάβεις πώς πέρασαν τρεις ώρες παρέα με αυτό το κομψοτέχνημα, στον ίδιο χώρο ετοιμάζεται το έδαφος για το μαραθώνιο ανοιχτού δημοσίου λόγου (17.00). Μιλούν, μεταξύ άλλων, σημαντικοί καλλιτέχνες όπως οι Ματ Άνταμς και Niya B, με τους επιμελητές του "Πανηγυριού" να συντονίζουν τις κουβέντες. Εάν, πάλι, αναζητάς κάτι πιο "παραστατικό", στην αίθουσα 2 σε περιμένει η περφόρμανς "Binaural Dinner Date" (18.00) των ZU-UK. Συνολικά 18 θεατές παίρνουν μέρος σε ένα αλλιώτικο ραντεβού με δείπνο, κατά τη διάρκεια του οποίου οι συμμετέχοντες ακολουθούν μέσω ακουστικών τις οδηγίες μιας φωνής, η οποία φροντίζει ώστε να περάσουν το τέλειο ρομαντικό ραντεβού. Ή μήπως όχι; Αφού ανακαλύψεις τα μυστικά της περφόρμανς που έχει γίνει sold out όπου έχει παιχτεί, οι επιλογές είναι οι εξής: επιστρέφεις στην αίθουσα 1 και είτε ακούς καμία επιπλέον ομιλία, αφού δε θα έχουν τελειώσει, είτε περιμένεις ως τα μεσάνυχτα για να δεις το πολυβραβευμένο queer φιλμ "Ορλάντο, η Πολιτική μου Βιογραφία" (Πολ Πρεσιάντο, 2023). Εναλλακτικά, επιστρέφεις σπίτι για να ανακτήσεις δυνάμεις, αφού η επόμενη είναι και η πιο γεμάτη μέρα του προγράμματος.
Παρασκευή 22/4. Εάν είσαι πρωινός τύπος, φτάνεις στην αίθουσα 1 του Κέντρου στις 09.30, αφήνεις μερικούς καφέδες για όσους ξενύχτησαν βλέποντας ταινίες του Εδουάρδο Ουίλιαμς και κάθεσαι για τα "Μαθήματα Σκότους" (1992) του Βέρνερ Χέρτζογκ. Εάν πάλι προτιμάς να ξεκινήσεις αργότερα τη μέρα σου, προτείνουμε την ακόλουθη διαδρομή. Στις 17.30 βλέπεις το ντοκιμαντέρ "Από τ’ Ανατολικά" (1993) της Σαντάλ Άκερμαν για την Ευρώπη μετά την πτώση του Τείχους και αμέσως μετά, λίγα μέτρα έξω από το Κέντρο, πηγαίνεις στην οδό Παγκάλου όπου θα έχουν αρχίσει τόσο τα δρώμενα του πανηγυριού του Αγίου Γεωργίου, όσο και τα live cinema γυρίσματα. Τι είναι αυτό αναρωτιέσαι και έχεις δίκιο. Ας αφήσουμε το Σύλλα Τζουμέρκα να μας εξηγήσει: "Live cinema έχουμε όταν ο κινηματογράφος εισέρχεται με θάρρος και πονηριά σε μια πραγματική, μη στημένη, κατάσταση. Ή όταν το σινεμά γίνεται ανοιχτά δημόσιο, καταστασιακό, δηλαδή τοποθετεί μια στημένη δράση μέσα σε μια πραγματική συνθήκη περιλαμβάνοντας τις αντιδράσεις όσων δεν γνωρίζουν εκ των προτέρων τι θα γίνει". Κουλ έτσι; Στην πράξη, αυτό που θα συμβεί είναι πως ο Τζουμέρκας μαζί με τη σκηνοθέτρια Έλκε Λέρενκραους, τις κάμερες και τα συνεργεία τους, θα γυρίσουν επιτόπου, ταυτόχρονα, δύο διαφορετικές ταινίες γύρω από το πανηγύρι – χωρίς ακριβές σενάριο! Έπειτα, θα "ξεφορτώσουν" το υλικό τους στην αίθουσα 4 του Κέντρου, όπου και θα διεξαχθεί το μοντάζ μέχρι το βράδυ της Κυριακής (23/4), όταν το τελικό αποτέλεσμα παρουσιαστεί δημοσίως (αίθουσα 1, 21.15). Ολόκληρη η διαδικασία είναι ανοιχτή στο κοινό, το οποίο μπορεί να παρακολουθήσει από κοντά τόσο τα γυρίσματα όσο και το μοντάζ μιας ταινίας που θα έχει γεννηθεί σε λίγες μόλις ώρες από το πουθενά. Η λιτανεία του Αγίου Γεωργίου ξεκινάει στις 21.00 και στις 22.00 το συγκρότημα χάλκινων Αγία Φανφάρα θα παίξει φανταστική μουσική στους δρόμους της πόλης. Όσοι έχουν πετύχει την μπάντα στο κέντρο της Αθήνας, ξέρουν πόσο εγγυημένα διασκεδαστικές εμφανίσεις δίνει.
Όσοι προτιμούν να περάσουν το απόγευμά τους με ταινίες προτού βγουν στην Παγκάλου το βράδυ (Αγία Φανφάρα θα ακούσετε, θέλετε δε θέλετε), το μενού των προβολών αποζημιώνει και με το παραπάνω. Γιατί στις 20.15 (αίθουσα 1) παίζεται το πυρετώδες "Pacifiction" (2022) του αιρετικού Αλμπέρ Σερά, το οποίο έρχεται με τη φήμη του σινεφίλ αριστουργήματος της περασμένης χρονιάς. Δεν το λέμε μόνο εμείς, αλλά και το ιστορικό περιοδικό Cahiers du Cinema που το επέλεξε στη θέση νούμερο ένα των καλύτερων φιλμ για το ’22. Οι μερακλήδες, ας μείνουν ως τις 23.00 να δουν το προβοκατόρικο "Τελευταίο Ταγκό στο Παρίσι" (Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, 1972).
Στις μικρές ώρες της Κυριακής 23/4, συγκεκριμένα στις 02.30, το "Πανηγύρι" προβάλλει το cult classic "Ολοκαύτωμα των Κανίβαλων" (Ροτζέρο Ντεουντάτο, 1980), μία από τις πιο διαβόητα βίαιες ταινίες στην ιστορία του σινεμά. Την προτείνουμε ανεπιφύλακτα, ειδικά αν έχετε ξεμείνει Ελευσίνα μετά από Αγία Φανφάρα (βλέπετε πού το πάω). Πάντως, η συνετή επιλογή είναι να ξεκινήσει η μέρα ξεκούραστα, στο προαύλιο του ιερού ναού Αγ. Γεωργίου στις 11.00, με τους κουντουριώτικους χορούς του τμήματος Πολιτισμού του Δήμου Ελευσίνας. Μετά από βόλτα και μεσημεριανό, μοιράστε το απόγευμα στο Κέντρο μεταξύ τις αίθουσας 1 όπου προβάλλεται στις 16.30 η "Ευδοκία" (Αλέξης Δαμιανός, 1971) και της αίθουσας 2. Εκεί, από τις 17.00, οι ZU-UK παρουσιάζουν την περφόρμανς εικονικής πραγματικότητας "Goodnight, Sleep Tight" που, οκ, δεν αφορά ακριβώς τον ύπνο. Ύστερα, στις 18.45 (αίθουσα 1) "άχαστα" τα "Ανθρώπινα Λουλούδια της Σάρκας" (Έλενα Γουίτμαν, 2022) με την Αγγελική Παπούλια και τον Ντενί Λαβάν σε μια από τις ταινίες – έκπληξη της περασμένης χρονιάς και μεγάλο φινάλε (21.15) με τα αποκαλυπτήρια των "ζωντανών" ταινιών που γύρισαν οι Τζουμέρκας – Λέρενκραους. Ουφ! Τι ώρα, είπαμε, περνάει το 876;
Υστερόγραφο
Κλείνοντας, παραθέτουμε ένα σχόλιο του Σύλλα Τζουμέρκα, γύρω από το σχεδιασμό αυτού του ιδιαίτερου "Πανηγυριού":
"Σε μια πρωτόλεια μορφή υπήρξε ήδη πριν αρκετά χρόνια, 6-7 περίπου, όταν αρχικά κατατέθηκε ο φάκελος της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Με το live cinema είχα ήδη μια εξοικείωση, από την περίοδο που είχα κάνει την παράσταση 'Απ’ τα ψηλά στα χαμηλά – Ένας δολοφόνος στο Τόκυο'. Εκεί είχαμε αναμείξει στοιχεία περφόρμανς με επιτόπου κινηματογράφηση. Ακόμα πιο παλιά, στη μικρού μήκους 'Τα Μάτια που Τρώνε', είχα γυρίσει σε μία λήψη μια σκηνή σε πλοίο με πραγματικούς επιβάτες, δηλαδή σε αληθινό χρόνο – ανεξαρτήτως τι συνέβαινε εκείνη τη στιγμή. Πρόκειται για εκδοχές αυτού που λέμε σινεμά που συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο, σε κανονικές συνθήκες, μέσα σε μια πραγματική κατάσταση. Αυτό, για εμένα, αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα είδη σινεμά. Αργότερα προέκυψε η ιδέα να στηθεί ένα φεστιβάλ γύρω από την έννοια του 'live cinema' σε δημόσιο χώρο, στο οποίο όμως θα δίνεται η δυνατότητα στο κοινό να μπορεί να παρακολουθεί από κοντά τη διαδικασία παραγωγής μιας ταινίας ζωντανά. Τόσο στα γυρίσματα, όσο και στο μοντάζ. Δε θέλαμε, δηλαδή, να υπάρχει η αίσθηση του άβατου που συνήθως συνοδεύει μια κινηματογραφική παραγωγή. Πρόκειται για μία πολύ γοητευτική συνθήκη, αφού τα πάντα σχεδόν είναι απρόβλεπτα, δεν έχεις καμία εγγύηση πως τα πράγματα θα πάνε ακριβώς όπως τα έχεις οργανώσει ή πως θα είναι επιτυχημένο το αποτέλεσμα. Παίζεις με την αδρεναλίνη του τυχαίου".
