Η Βάλερι Κοντάκος και η άγνωστη "Βασίλισσα της Νέας Υόρκης"

Συνομιλούμε με τη σκηνοθέτρια Βάλερι Κοντάκος, δημιουργό του ντοκιμαντέρ "Η Βασίλισσα της Νέας Υόρκης" που συζητήθηκε όσο ελάχιστα στο 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (βραβείο ΠΕΚΚ), στο οποίο σκιαγραφείται το πορτρέτο της Ελληνοεβραίας Τσέλι Γουίλσον που έχτισε μια αυτοκρατορία προβάλλοντας ερωτικές ταινίες στο Μεγάλο Μήλο.

Η ζωή σας είναι μοιρασμένη ανάμεσα στην Ελλάδα και τις ΗΠΑ. Μήπως μέσα από τις εμπειρίες σας στην ελληοαμερικανική κοινότητα μάθατε για την απίστευτη περίπτωση της Τσέλι Γουίλσον;
Την Τσέλι τη γνώρισα μέσω της μητέρας μου. Ο αδελφός της, Ηλίας Περγαντής, ήταν κινηματογραφικός παραγωγός στην Ελλάδα και είχε κάνει ταινίες με τους πάντες, από την Αλίκη Βουγιουκλάκη μέχρι το Θανάση Βέγγο. Η Τσέλι, εν τω μεταξύ, στη Νέα Υόρκη, ξεκίνησε κάνοντας προβολές ελληνικών ταινιών στην ομογένεια το 1960, οπότε αυτός της έστελνε ταινίες. Όταν η μητέρα μου μετανάστευσε στην Αμερική, ο θείος μου της ζήτησε να πάει να δει τι μέρος του λόγου ήταν αυτή η Τσέλι και κατέληξαν να γίνουν φίλες. Ήταν μια larger-than-life προσωπικότητα που σημάδεψε τη ζωή μου από πολύ μικρή ηλικία. Είχε στενούς δεσμούς με την Ελληνοαμερικανική κοινότητας της Νέας Υόρκης, όχι μόνο γιατί προσέφερε ψυχαγωγία αλλά επειδή γενικά βοηθούσε όποιον και όπου μπορούσε.

Παρά το γεγονός πως οι κόρες της Τσέλι μιλούν χωρίς ταμπού για τη μητέρα τους, ήταν άραγε δύσκολο να τις πείσετε να εξομολογηθούν προσωπικές εμπειρίες μπροστά στην κάμερα;
Δεν ήταν και τόσο εύκολο, αν και η προσωπική μου σχέση με την Τσέλι βοήθησε. Άλλωστε έκοβα εισιτήρια για τις ελληνικές ταινίες σε έναν από τους κινηματογράφους της, όταν ήμουν 15 ετών. Δεν ήμουν εκεί για να την κατακρίνω, αλλά να της δώσω το χώρο που της αξίζει στον κινηματογραφικό πάνθεον. Νομίζω ότι όταν το κατάλαβαν αυτό τα πράγματα έγιναν λίγο πιο εύκολα, αν και η Μπόντι ήταν πιο ανοιχτή από την Πολέτ. Εξάλλου, μετά την Τσέλι, η Μπόντι ανέλαβε την διανομή των ταινιών πορνό, οπότε ήξερε τα μέσα και τα έξω της οικογενειακής επιχείρησης. Τελικά μας εμπιστεύτηκαν με το προσωπικό αρχείο από φωτογραφίες και home videos, μας έφεραν σε επαφή και με συγγενείς στη Γαλλία και γενικά μας άνοιξαν πολλές πόρτες. Τώρα η Μπόντι ετοιμάζει βιβλίο για τους προγόνους της στη Θεσσαλονίκη.

Παρά τον πλούτο των αφηγήσεων που σίγουρα θα είχατε στα χέρια σας, το ντοκιμαντέρ χαρακτηρίζεται από καλώς εννοούμενη οικονομία. Τόσο στη διάρκειά του όσο και στα θέματα που θίγει. Ποιες προτεραιότητες βάλατε σκηνοθετικά και πώς προέκυψε η χρήση του animation στη διαδικασία;
Βασική μου προτεραιότητα ήταν να έχει η ταινία μια σωστή αφηγηματική ανάπτυξη και δραματουργική συνοχή. Παρόλο που η οικογένειά της είχε πλούσιο κινηματογραφικό υλικό, η Τσέλι πάντα περιστοιχιζόταν από κόσμο, δεν ήταν ποτέ μόνη της. Είχε πάντοτε γύρω της την αυλή της. Η μοναδική σόλο συνέντευξη που καταφέραμε να βρούμε ήταν ηχογραφημένη σε μια κασέτα την ώρα του φαγητού, όπου η Μπόντι την έβαλε κάτω και τη ρώτησε για τη ζωή της. Εν απουσία εικόνας - και με την πανδημία να παγώνει τα πάντα - ο Καναδός συμπαραγωγός μας, ο Εντ Μπάρεβελντ, πρότεινε να μας βρει έναν animator για να "ζωντανέψει" την Τσέλι και τελικά τα κατάφερε! Ήταν κάτι που σκεφτόμουν πολύ σοβαρά όταν σχεδιάζαμε την ταινία, αλλά δεν πίστευα ποτέ ότι θα βρίσκαμε τα χρήματα για να γίνει πραγματικότητα. Όλα έγιναν εφικτά χάρη στη φοβερή δουλειά της Αμπιλάσα Ντεγουάν και την ομάδα της. Κατά τα άλλα, η βασική μου προτεραιότητα ήταν να παρουσιάσω την Τσέλι και την εποχή της όπως τη βίωσα εγώ, με τη βρωμιά και τους κινδύνους της, αλλά συναρπαστική και παθιασμένη. Χρειάστηκε να ανασύρουμε αρχειακό υλικό από όλο τον κόσμο για την ανασύσταση της δικής μου Νέας Υόρκης, αλλά άξιζε τον κόπο.

Χωρίς αυτό το ντοκιμαντέρ είναι πιθανό να μη μαθαίναμε ποτέ την ιστορία της Τσέλι. Είναι αυτή η ιδιότητα του σινεμά ένας από τους λόγους που σας εμπνέει η δημιουργία ντοκιμαντέρ;
Δε θεωρώ τον εαυτό μου δημιουργό, νομίζω πως είμαι περισσότερο τεχνίτης. Δε βγάζω ιστορίες από το μυαλό μου. Παίρνω αληθινές ζωές και τις παρουσιάζω μέσα από τη δική συναισθηματική και αισθητική σκοπιά. Κι αυτό που μου αρέσει περισσότερο είναι να τις μοιράζομαι με τους άλλους. Όσο αφορά την Τσέλι, νομίζω ότι παρόλο που στη ζωή της δεν υπήρχε άσπρο ή μαύρο, δεν ήταν ούτε καλή, ούτε κακή, κατάφερε να υπερβεί τα στερεότυπα της εποχής της και να κάνει πολύ περισσότερα από ότι  "επιτρεπόταν" σε μια γυναίκα τον καιρό εκείνο. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς την αυστηρή ανατροφή της. Κι αυτό συνεχίζει να με εμπνέει ακόμα και αξίζει να εμπνεύσει κι άλλους μετά από εμένα.

Το ντοκιμαντέρ σας απηχεί μια εποχή που το λεγόμενο "αμερικάνικο όνειρο" δεν ήταν απλώς μια υπόσχεση, αλλά πειστικό ενδεχόμενο για τον οποιονδήποτε. Πιστεύετε πως σήμερα έχει χαθεί αυτή η ελπιδοφόρα προσδοκία;
Δυστυχώς ναι. Αλλά θέλω να πιστεύω ότι είναι κάτι προσωρινό. Θα πρέπει κι εμείς να βάλουμε το χέρι μας αν θέλουμε να αλλάξουν πράγματα. Χρειάζεται συλλογική δουλειά και πίστη στον εαυτό μας αλλά κυρίως στους άλλους, κάτι που νομίζω ότι έχει χαθεί εντελώς στις μέρες μας. Ζούμε στην εποχή της ατομικότητας, κάτι που δεν υπήρχε στη ζωή της Τσέλι. Ναι, πίστευε στον εαυτό της και σίγουρα έκανε του κεφαλιού της, αλλά όσα κατάφερε να κερδίσει τα διοχέτευε απλόχερα στην οικογένεια και την κοινότητά της. Δεν τα κρατούσε για τον εαυτό της.

Στο πρόσφατο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η "Βασίλισσα της Νέας Υόρκης" απέκτησε ένα θετικότατο word of mouth, το οποίο αποδείχθηκε και μέσα από τη βράβευσή της με το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου. Πώς βιώσατε την εμπειρία του φεστιβάλ και πόσο σημαντικές είναι για εσάς αυτού του είδους οι διακρίσεις;
Το word of mouth είναι το παν, δείχνει ότι άγγιξε τους θεατές, απόλαυσαν την ιστορία, γέλασαν, κάποιοι μπορεί να δάκρυσαν, αλλά το κυριότερο είναι ότι τους απασχόλησε αρκετά ώστε να το μοιραστούν με άλλους. Τους έβαλε σε σκέψεις. Θα έλεγα ψέματα αν ισχυριζόμουν ότι δεν με ενδιαφέρουν οι διακρίσεις, διότι σίγουρα θα βοηθήσουν όχι μόνο να πάει καλά αυτή η ταινία, αλλά να προχωρήσω και σε επόμενα πρότζεκτ. Η εμπειρία του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης πάντως ήταν κάτι μοναδικό για μένα, το κύμα ενθουσιασμού που ένοιωθα να παρασύρει το κοινό με συνεπήρε απόλυτα και θα μου μείνει αξέχαστο.