«Superpower» / ©Chris Pizzello, 2020 Invision
Ασυνήθιστα ζεστό για την εποχή και με τη σινεφίλ ζωηράδα γύρω από τα σινεμά να απουσιάζει απροσδόκητα (μήπως να φέρουν πίσω τα πεντανόστιμα food trucks;), αλλά ευτυχώς όχι και μέσα στις αίθουσες, ξεκίνησε το 73ο Φεστιβάλ Βερολίνου (16-26/2). Το "α" προσγειώθηκε στη γερμανική πρωτεύουσα το μεσημέρι της Παρασκευής και παρακολούθησε πέντε ταινίες μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, αλλά έχει ήδη προκύψει έντονο σούσουρο, όχι θετικό, κυρίως γύρω από δύο αμερικανικές ταινίες με διάσημους πρωταγωνιστές.
Ξεκινάμε με το ντοκιμαντέρ "Superpower" όπου βρίσκουμε το διπλά οσκαρικό Σον Πεν μπροστά και πίσω από την κάμερα (σε συν-σκηνοθεσία με τον Άαρον Κάουφμαν). Η υπόθεση έχει ως εξής: κάποια στιγμή το 2021, ο Πεν μαζί με τον Κάουφμαν και έναν παραγωγό, παθιάστηκαν με την περίπτωση του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Όχι μόνο διότι ήταν ένας κωμικός ηθοποιός που κατάφερε να ανελιχθεί στην εξουσία, αλλά και γιατί είχε να αντιμετωπίσει πολλαπλά, έκτακτα και υπαρξιακά ζητήματα της χώρας του, όντας θεωρητικά ένας άπειρος πολιτικός. Έτσι, οι τρεις τους αποφάσισαν να ταξιδέψουν στην Ουκρανία και να κινηματογραφήσουν την περίπτωση Ζελένσκι λίγους μήνες πριν ξεκινήσει η ρωσική εισβολή στη χώρα. Τι έγινε μετά; Ο Πεν μαζί με το υπόλοιπο συνεργείο εγκλωβίστηκαν στο Κίεβο για ένα σύντομο διάστημα, καθώς είχαν κανονίσει συνέντευξη με το Ζελένσκι ακριβώς τη στιγμή που ξεσπούσαν οι εχθροπραξίες.
Εκείνο, λοιπόν, το οποίο θεωρητικά "πουλάει" το ντοκιμαντέρ είναι από τη μία ότι προσφέρει παρασκηνιακές εικόνες των γεγονότων με τα οποία εκκινεί το πιο κομβικό κεφάλαιο της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας και από την άλλη, ότι διαθέτει ένα χολιγουντιανό σταρ να τις σχολιάζει. Στην πράξη, το "Superpower" δεν αποτελεί παρά μια τουριστική καταγραφή του ουκρανικού πολέμου, η οποία δεν προσφέρει απολύτως καμία νέα πληροφορία ή παρατήρηση πάνω σε όσα τραυματικά εξελίσσονται στην Ουκρανία. Και αυτό γιατί αφενός οι συντελεστές του δε δείχνουν διάθεση κριτικής ανάλυσης όσων βιώνουν, υιοθετώντας μια άτοπη και πολιτικά ελλιπέστατη λογική μαύρου-άσπρου και αφετέρου, διότι η ταινία σκηνοθετείται με όρους ριάλιτι σόου.
Ο "παρουσιαστής" Σον Πεν, εννιά στις δέκα φορές πλαισιώνεται από ποτήρια βότκα τόνικ, έχει απέναντί του ανθρώπους που σύντομα δε θα ξέρουν αν θα ζουν κι εκείνος παίρνει μονίμως το λόγο για να κάνει τις πιο τεμπέλικες ερωτήσεις με εμφανώς μεθυσμένο ύφος. Για να μην παρεξηγηθούμε, το πρόβλημα εδώ δεν είναι το αλκοόλ, αλλά η αίσθηση που διαπνέει όλο το "Superpower" πως παρά την καλή θέληση του Πεν να βοηθήσει τους Ουκρανούς, καταλήγει να περιαυτολογεί σα να παρουσιάζει ταξιδιωτική εκπομπή. Ενδεικτική είναι η σκηνή την παραμονή της εισβολής, όταν ο ηθοποιός, δημοσιογράφοι και μέλη του συνεργείου απολαμβάνουν τα ποτά τους σε ένα κυριλέ εστιατόριο του Κιέβου και φλυαρούν "καφενειακά" για το αν θα γίνει πόλεμος. Ευτυχώς δεν έπαιξαν στοίχημα. Αλλού, πάλι, ο Πεν μαζί με μια κάμερα επισκέπτονται το βομβαρδισμένο διαμέρισμα μιας γυναίκας η οποία εξομολογείται πως μάταια έψαχνε να βρει οτιδήποτε αξίας, για να σταθεί ο Αμερικανός δίπλα της με ύφος "πω πω, κρίμα". Για να είμαστε δίκαιοι, βέβαια, προσφέρθηκε να τη βοηθήσει στο κουβάλημα…
Καταλαβαίνετε, έτσι, πως παρά το αγαθό των προθέσεων στο "Superpower" λείπουν στοιχειώδεις γνώσεις και κυρίως σοβαρότητα. Εάν ακόμα έχετε αμφιβολία περί αυτού, να σημειώσουμε μόνο πως ο Πεν έφτασε στη συνέντευξη τύπου της ταινίας φορώντας ένα καπέλο που έγραφε "KILLER TACOS - HAWAII", το οποίο με ένα πρόχειρο γκουκγλάρισμα αντιστοιχεί σε ένα εστιατόριο του νησιού. Α και επίσης, στην ίδια συνέντευξη τύπου παρομοίασε την Ουκρανία με τους Beatles. Χρειάζεται να αναφέρουμε περισσότερα;
Σε τελείως διαφορετικό κλίμα, ένας ακόμα Αμερικανός σταρ άφησε πολλούς σαστισμένους στο Βερολίνο. Ο λόγος για τον Τζέσι Άιζενμπεργκ, ο οποίος πρωταγωνιστεί στο αγχωτικό θρίλερ "Manodrome" του Νοτιοαφρικανού Τζον Τρέγκοουβ. Στα χαρτιά, το φιλμ μοιάζει πολλά υποσχόμενο κι η αλήθεια είναι πως έχει πράγματα να πει. Κεντρικός ήρωας είναι ο Ράλφι, ένας ιδιωτικός οδηγός τύπου Uber, ο οποίος κουβαλά ένα παιδικό τραύμα και έχει μεγάλες ποσότητες εσωτερικευμένης έντασης την οποία αποφορτίζει εν μέρει κάνοντας γυμναστική. Παράλληλα, η έγκυος σύντροφός του (Οντέσα Γιάνγκ) περιμένει παιδί, αλλά είναι η μόνη που αγωνιά για το πώς θα τα βγάλουν πέρα έχοντας αμφότεροι ελάχιστα χρήματα. Οι ζωές τους, όμως, πρόκειται να ανατραπούν όταν ο Ράλφι έρθει σε επαφή με μια ομάδα ανδρών με χαρακτηριστικά αίρεσης, η οποία κηρύσσει της αρετές της αγαμίας και των ισχυρών αρσενικών.
Το "Manodrome" πιάνει το κλίμα της εποχής, ιδιαίτερα στο αμερικανικό ίντερνετ, όπου ευδοκιμούν οι δηλητηριώδεις φωνές ανοιχτά μισογύνηδων αντρών που διαμαρτύρονται για "γυναικεία καταπίεση" και αποζητούν την "επιστροφή της δυνατής αρρενωπότητας". Στην καλύτερη περίπτωση μιλάμε για γραφικούς σεξιστές που θαυμάζουν τα βιβλία του Τζόρνταν Πίτερσον ή ακολουθούν τα social media του Άντριου Τέιτ, στη χειρότερη μιλάμε για incels που κάνουν πράξη την ιδεολογία μίσους τους, κάνοντας κανονικότατες δολοφονικές επιθέσεις. Το μοντέρνο σινεμά, φυσικά, έχει εντάξει τους κινδύνους αυτού του φαινομένου στα αφηγήματά του, όπως διακριτικά συνέβη με το "Joker" (Τοντ Φίλιπς) και εντελώς αποτυχημένα στο "Μην Ανησυχείς Αγάπη μου" (Ολίβια Γουάλιντ). Ο Τρέγκοουβ, όμως, είναι ο πρώτος σκηνοθέτης ο οποίος εξερευνά άμεσα τις συναισθηματικές ρίζες και εκφράσεις αυτού τους είδους των πληγωμένων αντρών, ψυχογραφώντας το χαρακτήρα του Άιζενμπεργκ.
Το πρόβλημα είναι πως παρά την τρομερά υποβλητική εισαγωγή, ο Τρέγκοουβ δείχνει μια αμηχανία απέναντι στο πώς να χειριστεί τον πρωταγωνιστή του. Ενώ κατασκευάζει εύστοχα έναν βίαια κακό ήρωα, υπογραμμίζοντας τις πηγές του μίσους του, σταδιακά χάνει τη σκηνοθετική προσοχή του φορτώνοντας το σενάριο με αφελείς επεξηγήσεις και στερεότυπα. Ειδικά όσον αφορά την απεικόνιση της αίρεσης η ταινία παίρνει άθελά της διαστάσεις σκοτεινής κωμωδίας, μειώνοντας το σασπένς και την υπομονή μαζί. Ειδικά εάν ληφθεί υπόψη το αψυχολόγητο φινάλε (είναι δυνατόν να φορτίζεται με τρυφερότητα αυτός ο τύπος;), είναι απορίας άξιο εν τέλει τι ήθελε να μας πει ο Τρέγκοουβ. Το σίγουρο και κρίμα ταυτόχρονα είναι πως ο Άιζενμπεργκ δίνει μία από τις καλύτερες ερμηνείες του, έχοντας να δουλέψει πάνω σε ένα κάκιστα γραμμένο υλικό.
Για το κλείσιμο κρατήσαμε την καλύτερη έως τώρα ταινία που είδαμε στην Μπερλινάλε, το "Adults" του Αμερικανού Ντάστιν Γκάι Ντέφα, ενός δημιουργού πιστού στο ανεξάρτητο σινεμά την τελευταία δεκαετία. Το τρίτο φιλμ του αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα indie κινηματογράφου, παρότι εδώ βρίσκεται η Universal αποπίσω, ήτοι επενδύει στο ανθρώπινο δράμα, τους χαμηλούς τόνους και το χιούμορ που κρύβει οδύνη. Κάπως έτσι συμπεριφέρεται και το "Adults", όπου στους πρώτους ρόλους βρίσκουμε τους ταλαντούχους Μάικλ Σέρα, Χάνα Γκρος και Σοφία Λίλις. Ο Σέρα είναι ο πιο αξιολάτρευτος καρατερίστας της γενιάς του, η Γκρος είναι ικανή να κουβαλά με μοναδική χάρη μια μελαγχολία που κόβεται στον αέρα (δείτε τη οπωσδήποτε στο "Christmas, Again"), η Λίλις έγινε διάσημη χάρη στο "Αυτό" και μαζί, οι ηθοποιοί ενσαρκώνουν τρία αδέρφια που έχουν αποξενωθεί. Η επιστροφή του χαρακτήρα του Σέρα στην πόλη που μεγάλωσαν, φέρνει χαρά αλλά και την αφορμή να αναδυθούν στην επιφάνεια ανεπούλωτες πληγές.
Ταινίες σαν το "Adults" δε ζητούν τίποτα από εσένα ως θεατή, παρά μόνο να τις αφήσεις να σε οδηγήσουν εκεί όπου το επιθυμούν. Εν προκειμένω, το φιλμ ψηλαφεί τα συναισθήματα της ενοχής, της απώλειας και της έλλειψης σα να είναι φτιαγμένα από βελούδο, ενώ παράλληλα αφήνει τους ηθοποιούς του να "σολάρουν" απολαυστικά, συμβάλλοντας καθοριστικά στη θαλπωρή της ατμόσφαιρας. Εκείνο, βέβαια, που κάνει το "Adults" να ξεχωρίζει είναι το πώς ο Ντέφα χωρίς εξυπνακισμούς φαίνεται να βλέπει τη ζωή. Δηλαδή, σα μια διαρκή μπλόφα, ένα θεατρικό παιχνίδι όπου είτε ρισκάρεις για να τα πάρεις όλα είτε δεν τολμάς ποτέ για τίποτα και περιορίζεσαι στα λίγα. Αυτό προκύπτει μέσα από το χαρακτήρα του Σέρα, ο οποίος είναι κολλημένος με το πόκερ, μεθά από την αδρεναλίνη μιας δύσκολης νίκης, αλλά αρνείται να ανοίξει τα χαρτιά του στις αδερφές του. Όταν βρει το θάρρος να παραδεχθεί πως δεν έχει καλό φύλλο, άρα πλέον και φόβο να εκτεθεί, τότε θα ξεκινήσει ένας γύρος που θα έχει μονάχα νικητές, αφού όλοι θα γοητεύονται από το παιχνίδι, την επιστροφή στη συναισθηματική εγγύτητα, και όχι τη με το στανιό διεκδίκηση του επάθλου που είναι η αδερφική αγάπη. Εξάλλου κι η ενηλικίωση δεν είναι κάτι άλλο από ένα σερί χαμένων παρτίδων.
Διαβάστε όλα τα νεότερα και τις ανταποκρίσεις για το 73ο Φεστιβάλ Βερολίνου εδώ.
Ευχαριστούμε την Aegean Airlines για τη συνδρομή της στην πραγματοποίηση του ταξιδιού.
