Σε μια κρίσιμη συγκυρία για το μέλλον των σκοτεινών αιθουσών, ξεκινάμε στο "α" ένα εκτεταμένο ρεπορτάζ στο πλαίσιο του οποίου συνομιλούμε με τους ανθρώπους της αγοράς, αναζητώντας χειροπιαστές λύσεις που θα διασφαλίζουν την ύπαρξη του κινηματογράφου στην Ελλάδα.
Στη σειρά των άρθρων που θα δημοσιεύονται τις επόμενες εβδομάδες και έχει ήδη ξεκινήσει, συνεχίζουμε με την εταιρία διανομής Filmtrade και τον επικεφαλής Βασίλη Σουραπά, ο οποίος απαντά στις ερωτήσεις του "α". Το συνολικό σκεπτικό του ρεπορτάζ μπορείτε να το βρείτε εδώ, ενώ όλες οι απαντήσεις των συμμετεχόντων θα βρίσκονται εδώ. Ο λόγος στον κύριο Σουραπά.
Ποια ήταν η πιο έντονη αλλαγή που παρατηρήσατε στην αγορά πριν και μετά το ξέσπασμα της πανδημίας;
Η πανδημία έφερε τα πάνω κάτω σε όλους τους τομείς που η λειτουργία τους προϋποθέτει συγκέντρωση κοινού σε κλειστούς χώρους. Έτσι, σινεμά, εστιατόρια, συναυλιακοί χώροι, μουσεία, θέατρα, μπαρ κ.λπ. όλα επηρεάστηκαν.
Αυτό όμως που είναι εντυπωσιακό είναι ότι δεν επανήλθαν όλα με την ίδια δύναμη. Δραστηριότητες που περιέχουν στοιχεία κοινωνικότητας και γίνονται αντιληπτές ως τέτοιες ή έχουν το στοιχείο του event που είτε το προλαβαίνεις είτε το χάνεις, έχουν καταφέρει να ξαναφέρουν το κοινό κοντά τους ενώ δεν έχει συμβεί το ίδιο στο σινεμά. Βλέπουμε λοιπόν πολλές φορές γεμάτα θέατρα, συναυλίες με μεγάλο κοινό αλλά συχνά άδειες ή μισογεμάτες κινηματογραφικές αίθουσες.
Σε αυτό προφανώς έχει συντελέσει και η άνοδος των πλατφορμών που κατά την διάρκεια της πανδημίας αναπτύχθηκαν με τρόπο που, υπό άλλες συνθήκες, θα χρειαζόταν χρόνια να πετύχουν και οι οποίες έχουν μερικώς καλύψει την ανάγκη για storytelling και κινηματογραφικές ταινίες του κοινού.
Με δεδομένη την πρόσφατη επιτυχία της Γιορτής του Σινεμά, θα ήταν δόκιμο να μειωθεί η γενική τιμή του εισιτηρίου;
Η Γιορτή του Σινεμά που χρόνια τώρα συζητιέται μεταξύ των διανομέων κινηματογραφικών ταινιών για να γίνει τελικά για πρώτη φορά φέτος από την ΕΔΙΚΤΕ (σ.σ: Εταιρία Διανομέων Κινηματογραφικών Ταινιών Ελλάδος) ήταν αναμφίβολα μια πολύ μεγάλη επιτυχία που θα έχει συνέχεια. Η επιτυχία όμως αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με την μείωση της τιμής του εισιτηρίου αλλά κυρίως με το ότι δημιουργήθηκε και επικοινωνήθηκε ένα γεγονός, ένα event που έδωσε αφορμή στον κόσμο να πάει μαζικά στα σινεμά.
Το πρόβλημα του κινηματογράφου δεν είναι το κόστος του. Το εισιτήριο στην Ελλάδα δεν είναι ακριβό σε απόλυτες τιμές αλλά και σε σύγκριση με το γενικότερο κόστος ζωής.
Το βασικό πρόβλημα φαίνεται να είναι το πώς μπορεί μια ταινία να ξεχωρίσει μέσα στην καταιγίδα υπερπληροφόρησης όλων των ειδών για να διεκδικήσει μερίδιο από τον συνεχώς πιο πιεσμένο χρόνο των θεατών και να τους πείσει ότι είναι αρκετά ενδιαφέρουσα πρόταση ώστε να μετακινηθούν από τον καναπέ τους σε έναν χώρο εκτός σπιτιού.
Την τελευταία διετία έχει σημειωθεί μια αισιόδοξη ανάκαμψη της δημοφιλίας των θερινών κινηματογράφων. Πώς μπορεί να έχει συνέχεια η επιτυχία τους; Επηρεάζεται ο τρόπος διανομής των ταινιών από την απήχηση των open air cinemas;
Τα θερινά σινεμά έχουν από πάντα διαφορετικό τρόπο να προσελκύουν κοινό και σε διαφορετικές ταινίες από τις χειμερινές αίθουσες. Παραδείγματος χάριν εάν διένειμε κανείς μία κλασική μαυρόασπρη ταινία του 1960 σε μια χειμερινή αίθουσα είναι πολύ αμφίβολο ότι θα πήγαινε κόσμος να την δει εκεί. Η ίδια ταινία το καλοκαίρι μπορεί να έχει αναπάντεχη επιτυχία. Η πανδημία μεγάλωσε τις διαφορές μεταξύ χειμερινών και θερινών αιθουσών, καθώς οι θερινές αίθουσες έγιναν επιπλέον και πιο ελκυστικές για το κοινό λόγω της επιθυμίας για ανοιχτούς χώρους που θεωρούνται πιο ασφαλείς.
Την πρώτη χρονιά του lockdown που οι χειμερινές αίθουσες και τα multiplex έμειναν κλειστά, τα θερινά σινεμά βρέθηκαν να κάνουν την καλύτερη τους χρονιά εδώ και πάρα πολλά χρόνια καθώς είχαν πρόσβαση στις ταινίες όλων των διανομέων που δεν είχαν μπορέσει να κυκλοφορήσουν από τον Μάρτιο που έκλεισαν υποχρεωτικά τα χειμερινά σινεμά. Επιπλέον όμως είχαν πρόσβαση και σε όλα τα μπλοκμπάστερ που υπό κανονικές συνθήκες θα έκαναν τα εισιτήρια τους κυρίως στους πολυκινηματογράφους. Ετσι, παρατηρήθηκε το φαινόμενο να έχουμε γεμάτες θερινές αίθουσες και ταυτόχρονα μια εξαιρετικά προβληματική και μη βιώσιμη κατάσταση για την διανομή κινηματογραφικών ταινιών, καθώς ναι μεν οι αίθουσες ήταν γεμάτες αλλά οι ταινίες δεν είχαν αρκετό χώρο και χρόνο παραμονής στις αίθουσες για να μπορέσουν να αποσβέσουν το κόστος τους. Και το καλοκαίρι που μας πέρασε αλλά και αυτό που έρχεται, η διανομή θα αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα καθώς ο αριθμός των ταινιών που δε βγαίνουν το χειμώνα μεταφέρεται για το καλοκαίρι.
Θα βοηθούσε η δημιουργία ενός κρατικού φορέα, όπως για παράδειγμα η Unifrance, ώστε να υποστηρίζεται διαρκώς η διανομή ελληνικών ταινιών από μια κεντρική πηγή;
Η δημιουργία ενός φορέα όπως η Unifrance δεν είναι μια απλή υπόθεση. Κατ’ αρχήν η ίδια η Unifrance είναι σαφώς ο πιο πετυχημένος φορέας του είδους της παγκοσμίως αλλά δεν είναι ένας μεμονωμένος φορέας : είναι αποτέλεσμα μιας γενικότερης, διαχρονικής πολιτικής του γαλλικού κράτους που ανεξαρτήτως κυβέρνησης έχει θέσει ως βασική προτεραιότητα την παραγωγή και εξαγωγή γαλλικού πολιτισμού, ως εργαλείο της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Κάτι τέτοιο θέλει σοβαρή χρηματοδότηση, συνέπεια και διαχρονική αντιμετώπιση και βέβαια τις αντίστοιχες ταινίες που ο οργανισμός θα ενισχύσει.
Ετσι, αντί για δημιουργία ακόμα ενός φορέα νομίζω ότι προτεραιότητα πρέπει να είναι κάποιες απλούστερες ρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν όπως να εφαρμοστεί ο νόμος και τα κανάλια να αποδώσουν επιτέλους το 1.5%, να δοθούν και πάλι κίνητρα στους αιθουσάρχες να προβάλουν ελληνικές ταινίες, στους διανομείς να αναλαμβάνουν ελληνικές ταινίες, στους διανομείς που προωθούν ελληνικές ταινίες στο εξωτερικό κ.τ.λ. Δεν έχει κάποια λογική να επιδοτείται η δημιουργία ταινιών χωρίς με κάποιον τρόπο να διευκολύνεται η συνάντηση αυτών των ίδιων ταινιών με το κοινό τους.
Η καθιέρωση αφιερωμάτων ή άλλων ειδών προβολών – event πόσο εφικτό είναι να γίνουν και να προσελκύσουν νέους θεατές;
Όλα αυτά που αναφέρετε είναι μέσα στις λύσεις που αναζητούν αίθουσες και διανομείς για να μείνουν βιώσιμοι. Το θέματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος δεν προέκυψαν σε μια νύχτα. Όμως η πανδημία επίσπευσε εξελίξεις που μπορεί να λάμβαναν χώρα σε βάθος πενταετίας. Και πριν την πανδημία δεν είχαμε ακόμα προλάβει να προσαρμοστούμε και να βρούμε ένα μοντέλο λειτουργίας με τις αλλαγές που προέκυψαν από την ψηφιοποίηση. Η τεράστια τεχνολογική αυτή αλλαγή που μεταμόρφωσε ολόκληρους κλάδους της οικονομίας επέδρασε και στον κινηματογράφο με πολλαπλούς τρόπους. Από την άνοδο της πειρατείας μέχρι τις αλλαγές του τρόπου προγραμματισμού των ταινιών από τους κινηματογράφους, την αλλαγή του κέντρου βάρους στις σχέσεις αιθουσών και διανομέων, μέχρι την περαιτέρω ενίσχυση των studio σε σχέση με τους ανεξάρτητους διανομείς ήταν όλα αποτελέσματα της αλλαγής αυτής. Πριν προλάβει λοιπόν να επέλθει μια ισορροπία από την σεισμική αλλαγή που επέφερε η νέα τεχνολογία ήρθε η πανδημία που έφερε περαιτέρω αλλαγές. Ετσι, δεν έχει υπάρξει ο χρόνος να βρεθεί το καινούργιο μοντέλο λειτουργίας του κλάδου διεθνώς. Σε όλα τα φεστιβάλ που πάμε αυτά τα θέματα αποτελούν την βασική συζήτηση όμως απαντήσεις δεν υπάρχουν. Σαφώς η ιδέα του ότι κάτι πρέπει να γίνει event για να τραβήξει κοινό είναι ελκυστική και πολλές φορές λειτουργεί. Ομως εξ ορισμού δεν μπορεί να λειτουργεί για τα πάντα αφού το event είναι το "ειδικό". Οπότε αυτά που λέτε μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης όμως δεν είναι η ίδια η λύση.
Η υπερπροσφορά τίτλων στις μαρκίζες ναι μεν δημιουργεί έναν καλοδεχούμενο πλουραλισμό, ωστόσο κατακερματίζει την προσοχή του κοινού και μειώνει το χρόνο προβολής μιας ταινίας. Είναι θεμιτή η μείωση των ταινιών που έρχονται στην Ελλάδα και πώς αυτό θα μπορούσε να "επιβληθεί" σε μια ελεύθερη αγορά; Σε αυτή την περίπτωση τα θύματα δεν θα ήταν οι μικρές, καλλιτεχνικές ταινίες;
Είναι προφανές ότι ο αριθμός των ταινιών που φτάνουν στην Ελλάδα και σε όλες τις υπόλοιπες χώρες είναι υπερβολικός σε σχέση με την αγορά στην οποία απευθύνονται. Το ίδιο γίνεται σε όλες τις χώρες και σε όλους τους κλάδους. Και περισσότερα βιβλία εκδίδονται από ότι μπορεί να "σηκώσει" η αγορά και περισσότερες συναυλίες γίνονται από το κοινό που υπάρχει. Πιστεύω ότι η μόνη διόρθωση που μπορεί να υπάρξει σε αυτό είναι ένα creative destruction που αυτοί που είναι λιγότερο in sync με αυτό που συμβαίνει βρίσκονται εκτός αγοράς. Όμως πέρα από τον αριθμό των ταινιών πρέπει να μειωθεί και το κόστος αγοράς των δικαιωμάτων, καθώς τα ποσά που πληρώνονται δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα της αγοράς.
Οι καλλιτεχνικές/arthouse ταινίες που έρχονται είναι σίγουρα πολύ περισσότερες από αυτές που κάνει νόημα να έρχονται, όπως και οι ταινίες που παράγονται είναι πολύ περισσότερες από αυτές που διανέμονται. Όμως η καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι μια εργοστασιακή διαδικασία παραγωγής και έτσι χρειάζεται να δοκιμάζονται πολλά πράγματα για να προκύπτουν τα λίγα καλά που αξίζουν. Αυτή η διαδικασία έχει πολύ υποπροϊόν που καταλήγει στα "σκουπίδια" είτε μη επιλεγόμενο από τους διανομείς σε πρώτη φάση είτε απορρίπτεται από το κοινό σε δεύτερη φάση. Γιαυτό ο αριθμός των ταινίων, αλλά και των βιβλίων, παραστάσεων, μουσικής, που παράγεται ή αργότερα διανέμεται θα είναι πάντα μεγαλύτερος από αυτόν που θα "έπρεπε". Είναι η φύση της δημιουργικής διαδικασίας.
Πόσο θα βοηθούσε η "είσοδος" του κινηματογράφου ως διδακτέα ύλη στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Θα ήταν μια πιθανή λύση οι συχνότερες πρωινές προβολές σε σχολεία για να εξοικειωθούν τα παιδιά με την ατμόσφαιρα της σκοτεινής αίθουσας;
Τα σχολεία σε άλλες χώρες, όπως παραδείγματος χάριν η Δανία, είναι σημαντικό πεδίο για την εκπαίδευση των μαθητών και την ενημέρωση τους σε ποικιλία θεμάτων. Οσο η επαφή μας με τον έξω κόσμο γίνεται όλο και περισσότερο μέσω της εικόνας είναι σημαντικό να εκπαιδευόμαστε να "διαβάζουμε" μεταξύ των pixel της εικόνας για την πληροφορία που δεν επικοινωνείται σε πρώτο πρόσωπο αλλά είναι εκεί, με τον ίδιο τρόπο που είναι σημαντικό να μαθαίνουμε να διαβάζουμε μεταξύ των γραμμών μιας εφημερίδας. Οι πιο νέοι εκπαιδεύονται από μόνοι τους μέσω YouTube κ.λπ. και είναι σαφώς πιο εξοικειωμένοι από προηγούμενες γενιές στην "ανάγνωση" και αποκωδικοποίηση ιστοριών μέσω εικόνας.
Στην Ελλάδα είμαστε πολύ πίσω στο τι γίνεται με τις ταινίες στα σχολεία. Συχνά βλέπεις σχολεία να πηγαίνουν σε σινεμά και να έχουν επιλέξει να δουν κάποιο θρίλερ… Άλλες φορές μαθαίνεις για προβολές ταινιών σε τάξεις σχολείων, συχνά και ακριβών ιδιωτικών σχολείων, που οι διοικήσεις τους δεν φροντίζουν ούτε καν την άδεια να πάρουν από τους κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων. Ελπίζω με την πλατφόρμα που αυτόν τον καιρό ετοιμάζει για τα σχολεία το Ε.Κ.Κ. (σ.σ.: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου) να γίνει πρόοδος στον τομέα αυτόν και να μπει μια τάξη τουλάχιστον στο επίπεδο του περιεχομένου που διατίθεται για τους μαθητές.
Πιστεύετε πως ο χαρακτηρισμός κάποιων κινηματογραφικών αιθουσών ως διατηρητέες θα έλυνε το πρόβλημα επιβίωσής τους; Αν η εκμετάλλευσή τους δεν είναι κερδοφόρα, πώς θα μπορέσουν να παραμείνουν ανοικτοί;
Το κράτος, όταν έχει άποψη και πολιτική γύρω από τα θέματα, μπορεί να παρεμβαίνει κάνοντας διορθωτικές κινήσεις όπου χρειάζεται για να προσεγγίζονται οι προτεραιότητες που έχει εκ των προτέρων θέσει. Είναι προφανές ότι αυτό δεν συμβαίνει εδώ. Το Αττικόν και ο Απόλλωνας παρόλο που είναι διατηρηταίες χρήσεις παραμένουν κλειστά τόσα χρόνια πλέον. Και το κλείσιμο τους δεν αφορά καν μόνο τον κινηματογράφο. Εχει αλλιώσει κομμάτι του κέντρου της πόλης. Η παλαιότερη παρέμβαση επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη που έκανε τους θερινούς διατηρηταίους, σήμερα, δεκαετίες μετά αποδίδει, έχοντας διατηρήσει με τα θερινά σινεμά μια όαση για τους Αθηναίους που σχεδόν σίγουρα θα είχαν αλλάξει εμπορικές χρήσεις. Θα ήταν χρήσιμο λοιπόν, η πολιτεία να αποφασίσει τι πόλεις θέλει να έχει, να έχει μια πολιτική γύρω από το πως θα τις διαμορφώσει σύμφωνα με τις προτεραιότητες της, και αν αυτό σημαίνει και προστασία χρήσεων κάποιων δραστηριοτήτων να πάρει τα αντίστοιχα μέτρα.
Ποιες είναι, συμπερασματικά, οι κινήσεις που πρέπει να γίνουν όλους τους εμπλεκομένους ώστε ο κινηματογράφος να παραμείνει λαϊκή διασκέδαση και υπόθεση της σκοτεινής αίθουσας;
Είναι πολλά αυτά που μπορούν να βελτιωθούν:
Η καταπολέμηση της πειρατείας είναι διαχρονικό πρόβλημα. Η υπάρχουν πνευματικά δικαιώματα ή δεν υπάρχουν. Από την στιγμή που λειτουργούμε σε ένα πλαίσιο που υπάρχουν θα πρέπει να προστατεύονται.
Η δημόσια τηλεόραση πρέπει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ενισχύσει την πολυφωνία και το ποιοτικό πρόγραμμα, που κανένα ιδιωτικό κανάλι δεν έχει οικονομικό συμφέρον να προβάλλει, στοχεύοντας στην αύξηση του μέσου κοινού παρανομαστή επιπέδου των θεατών και όχι να παράγει τηλεοπτικές σειρές αμφιβόλου ποιότητας διεκδικώντας ένα κοινό που αποδεδειγμένα δεν καταφέρνει να προσελκύσει.
Πρέπει να υπάρξει μια τακτοποίηση του πλαισίου των δικαιωμάτων και να μπει σε μια σειρά το τι θεωρείται theatrical δικαίωμα, τι VOD, τι FVOD, ποια είναι τα "παράθυρα" μεταξύ χρήσεων κ.λπ. Λόγω της πολύ γρήγορης εξέλιξης της τεχνολογίας και των αλλαγών που έχουν επέλθει πολλοί από τους συμμετέχοντες στην αγορά, και κάποιοι μάλιστα με θεσμικό ρόλο, μοιάζει να μην έχουν ξεκάθαρη εικόνα των αλλαγών.
Οι διανομείς πρέπει να κάνουμε βήματα να προσαρμοστούμε στις καινούργιες συνθήκες εφευρίσκοντας εκ νέου τον ρόλο μας στο νέο τοπίο και προφανώς αλλάζοντας εκ βάθρων τις ταινίες που φέρνουμε, μειώνοντας τον αριθμό τους και μελετώντας εξ αρχής τον τρόπο προώθησης τους.
Οι κινηματογραφικές αίθουσες χρειάζεται να ανανεωθούν, όχι με την έννοια της ανακαίνισης, αλλά σχεδιάζοντας από την αρχή το ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος τους, το προφίλ τους ως επιχειρήσεις και η συνολική εμπειρία που προσφέρουν.
Είμαστε σε ένα κομβικό σημείο που πολύ μεγάλο μέρος του παλαιού δεν θα επιβιώσει των αλλαγών. Όμως η ανάγκη για αφήγηση είναι πρωταρχική ανθρώπινη ανάγκη και η δύναμη των εικόνων είναι δυνατότερη από ποτέ. Γιαυτό ο κινηματογράφος δεν θα πάψει να είναι δυνατότερος στην συλλογική του μορφή, αυτή δηλαδή της μεγάλης οθόνης, όπου το κλάμα ή το γέλιο του διπλανού θεατή παρασύρει και μεγεθύνει την συναισθηματική αντίδραση μας στην ιστορία που προβάλλεται, η οποία έχει την δυνατότητα να μας μεταφέρει σε κόσμους και εμπειρίες που δεν μπορούμε να βιώσουμε στην ζωή.
Βρείτε παρακάτω τις απαντήσεις των υπόλοιπων γραφείων διανομής:
Tanweer
Feelgood Entertainment
Tulip Entertainment
Weird Wave
Cinobo
AMA Films
