«Aftersun»
Ο κριτικός του "α" Γιάννης Καντέα-Παπαδόπουλος επιλέγει τις σπουδαιότερες κινηματογραφικές στιγμές της χρονιάς.
10. Ο Άγνωστος του Τόμας Ράιτ
Ένα απροσδόκητα καλοφτιαγμένο θρίλερ το οποίο, υποβοηθούμενη από μια κινηματογράφηση που θυμίζει έρεβος, αποκτά μια θελκτική αύρα εφιάλτη, η οποία πολλαπλασιάζει τη νοσηρότητα όσων απεικονίζονται στην οθόνη, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί αμείωτη την προσοχή. Ο "Άγνωστος" σφίγγει το στομάχι σαν ανατριχιαστική μέλετη της εξοικείωσης με το κακό και το συναισθηματικό κόστος που αυτό επιφέρει. Ευστοχεί επίσης στην απεικόνιση των αντρικών σχέσεων, οι οποίες ακροβατούν μεταξύ δυσπιστίας και άνευ όρων αφοσίωσης. Στην ουσία, η ταινία πετυχαίνει επειδή ψηλαφεί το κοινό άγχος όλων, την αγωνία να μη βρεθούμε ποτέ στη θέση οποιουδήποτε χαρακτήρα.
9. Μετρητής Καρτών του Πολ Σρέιντερ
Ο "Μετρητής Καρτών" μπορεί να αποτελεί ακόμα μία σπουδή ενός ελαττωματικού χαρακτήρα σε μια σειρά αυτής της υφής αντιηρώων στη φιλμογραφία του μετρ Πολ Σρέιντερ, ωστόσο ο μετρ των "καταραμένων" ψυχογραφημάτων στα 76 του διατηρεί μια αξιοζήλευτα αιχμηρή ματιά. Και αυτή αποδεικνύεται με γοητευτική ευρηματικότητα στη σκηνή του φινάλε (προσοχή ακολουθεί spoiler): εκεί όπου η "προπονήτρια" χαρτοπαικτών Τίφανι Χάντις κάθεται στο χώρο του επισκεπτηρίου για να δει το φυλακισμένο Όσκαρ Άιζακ. Χωρίζονται από το τζάμι της φυλακής, αλλά "αγγίζουν" ο ένας το δάχτυλο του άλλου. Σε αυτό το υπέροχο κάδρο συνοψίζονται οι δύο κόσμοι στους οποίους ανήκουν. Το άκρο της Χάντις, άψογα μανικιουρισμένο να αγκαλιάζεται από ένα μπορντό δερμάτινο μπουφάν, χωρίζεται για ελάχιστα εκατοστά γυαλιού από εκείνο του Άιζακ το οποίο, στην άλλη "καταδικασμένη" πλευρά, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αφήσει ένα εφήμερο αποτύπωμα στον καθρέφτη.
8. X του Τάι Γουέστ
ΗΠΑ, 1979, πρωταγωνιστές τα μέλη κινηματογραφικού συνεργείου που γυρίζει σε αχυρώνα αυστηρώς ακατάλληλη ταινία χαμηλού προϋπολογισμού. Γείτονές τους ένα υπέργηρο ζευγάρι που δεν καλοβλέπει τους νεαρούς επισκέπτες. Όταν πέφτει η νύχτα όπου εξαπολύεται η αιματοχυσία, πρώτο θύμα (προσοχή κι άλλο spoiler) πέφτει ο σκηνοθέτης της ερωτικής παραγωγής. Εκείνος, ο οποίος είχε ως όραμα να γυρίσει ένα arthouse erotica φιλμ σε 16mm κι όχι απλώς μια ακατάλληλη ταινία της σειράς. Γιατί, όμως, να πεθάνει πρώτος; Σε μια φανταστική σκηνή ανθολογίας, όπου ο Τάι Γουέστ μετουσιώνει όλες τις horror αναφορές του (από τα giallo μέχρι τα καθαρόαιμα slasher), καθώς τη στιγμή της δολοφονίας η οθόνη πλημμυρίζει από κόκκινο χρώμα, τα μεγάλα φώτα ενός αυτοκινήτου παρέχουν το μοναδικό φωτισμό και ο ήχος κάνει τα κόκκαλα να τρίζουν, δεν παρακολουθούμε μονάχα μια δολοφονία. Το γερασμένο πρόσωπο που φονεύει έναν ανυποψίαστο 20άρη, πραγματοποιεί μια πράξη εκδίκησης. Είναι η αμερικάνικη γενιά που έζησε δύο παγκοσμίους πολέμους, στερήθηκε απολαύσεις κάτω από τόνους διαφορετικών καταπιέσεων και τώρα βρίσκεται απέναντι από μια νεότητα η οποία θεωρεί την ανεμελιά και την ομορφιά δεδομένη - παρότι πέρασε από το δικό της Βιετνάμ. Ο δολοφόνος βλέπει από το παράθυρό του το σκηνοθέτη να στιλιζάρει έναν πόθο -στα μάτια του- ευτελή, ευπώλητο, όταν εκείνος στερήθηκε ελευθερία και οργασμούς. Δύο χρόνια πριν την εκλογή Ρίγκαν, αυτή θα μπορούσε να είναι η πρώτη μικρή πράξη της ολιστικής συντηρητικής επίθεσης που εκτελέστηκε στα '80s. Με την άνοδο των (τηλε)ευαγγελιστών, του διαρκούς ηθικού πανικού κ.ο.κ. Για αυτούς και πολλούς ακόμα λόγους, όπως τη συμμετοχή της Chelsea Wolfe στο soundtrack, το "X" είναι ένα πραγματικό horror έπος.
7. The Fabelmans του Στίβεν Σπίλμπεργκ
Εάν ο Στίβεν Σπίλμπεργκ ξέρει κάτι καλύτερα απ' οποιονδήποτε, αυτό είναι πώς να χειρίζεται δεξιοτεχνικά τα συναισθήματα του κοινού. Και το "Fabelmans" είναι μια ταινία φτιαγμένη για να συγκινήσει. Τα πλάνα ξεχειλίζουν ρομαντισμό, μελαγχολία κι οδυνηρή προδοσία, οι γονείς απεικονίζονται ως ακαταμάχητα ελαττωματικοί άγιοι, ενώ οι υπέροχες κωμικές στιγμές δημιουργούν μια απελευθερωτική ανάταση μετά το έντονο μελόδραμα. Μπορεί εδώ οι σκαλωσιές της σπιλμπεργκικής κατασκευής να είναι εμφανείς, ωστόσο η ταινία καταφέρνει να σφίξει την καρδιά με την ειλικρίνειά της. Το σινεμά για τον νεαρό ήρωα, άρα και το σκηνοθέτη, αποτελεί ένα καταφύγιο συνυφασμένο με τα παιδικά του χρόνια, όταν όλα ήταν φορτισμένα από το βλέμμα των γονιών του. Εκείνοι είναι οι αρχικοί πρωταγωνιστές της ζωής του στους οποίους και υποκλίνεται, αγκαλιάζοντας τις αδυναμίες τους και θέλοντας στο φινάλε(;) της καριέρας του να τους ευχαριστήσει για όλα.
6. Αζόρ: Ο Κώδικας του Τραπεζίτη του Αντρέας Φοντάνα
Βαθιά κινηματογραφικό όσο και ενδοσκοπικό φιλμ πάνω στη φρικαλεότητα του φασισμού. Χωρίς σαφείς οριοθετήσεις, με πενιχρές επεξηγήσεις και έντονα υποβλητική ατμόσφαιρα, η ταινία του Αντρέας Φοντάνα αποτελεί ένα καθόλα πρωτότυπο και δύσκολο να υλοποιηθεί πολιτικό θρίλερ, το οποίο θέτει τα θεμέλια μιας μελλοντικής φιλμογραφίας γεμάτης εκπλήξεις.
5. Το Γεγονός της Οντρέ Ντιγουάν
Πολλοί δημιουργοί έχουν επιχειρήσει να αποτυπώουν το σεξιστικό παραλογισμό γύρω από την ποινικοποίηση των εκτρώσεων, ελάχιστοι το έχουν καταφέρει με την οξύτητα της Οντρέ Ντιγουάν. Μια κινηματογραφική διασκευή με όρους διαπεραστικού horror, το οποίο δεν έχει ανάγκη το σοκ για να πετύχει το σκοπό του, αλλά απλώς την απόδοση του τι σημαίνει για μια θηλυκότητα να υποφέρει από "μια αρρώστια που χτυπά μόνο γυναίκες", όπως ανατριχιαστικά ακούγεται στην ταινία. Το γεγονός ότι το φιλμ είναι επίκαιρο δεν αποτελεί τόσο προτέρημα ή ατού, όσο μια εξοργιστική υπενθύμιση του κόσμου που ζούμε.
4. Πίτσα Γλυκόριζα του Πολ Τόμας Άντερσον
Για να μιλήσει κάποιος για την ταινία, θα ήταν αρκετό να ανατρέξει στους στίχους του "Let me roll it", του τραγουδιού των Wings που ακούγεται σε μια από τις πιο κομβικές σκηνές του "Πίτσα Γλυκόριζα". Διότι εκεί συνοψίζεται το σκίρτημα του -άπιαστου- έρωτα, η δίχως συνέπειες ξεγνοιασιά της νεότητας και το ελπιδοφόρο ονειροπόλημα που ανθίζουν στην ταινία του Άντερσον που θα θυμόμαστε για καιρό.
3. Τι Βλέπουμε Όταν Κοιτάμε τον Ουρανό; του Αλεξάντρ Κομπερίτζε
Σε διάρκεια δυόμιση ωρών γινόμαστε μάρτυρες ενός καλόκαρδου και κατάφορα ρομαντικού κινηματογραφικού ποιήματος, το οποίο επιδεικνύει μεθυστικές εικαστικές και αφηγηματικές αρετές. Με σαφές ύφος παραμυθιού, η ταινία αφορά μια φαρμακοποιό και έναν ποδοσφαιριστή, οι οποίοι συναντιούνται τυχαία και ερωτεύονται κεραυνοβόλα. Δίνουν ραντεβού την επόμενη μέρα, ωστόσο το ίδιο βράδυ συμβαίνει κάτι παράδοξο: λόγω μιας κατάρας αλλάζουν πρόσωπο και έτσι, είναι αδύνατον να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλο. Αυτό το γλυκό twist είναι ένα από τα πολλά στοιχεία φαντασίας που συνθέτουν το μαγικό ρεαλισμό του φιλμ. Οι απροσδόκητες στιγμές λυρισμού που παρεισφρέουν στην αφήγηση δίνουν τον τόνο καθώς χωρίζεται βίαια το ζευγάρι, αλλά τότε η προσοχή κατευθύνεται σε εκείνο που πραγματικά αφορά τον Κομπερίτζε: οι λαϊκές τελετουργίες και οι σχέσεις των απλών ανθρώπων, οι οποίοι μοιράζονται ιδιοτροπίες και συναισθήματα πάνω από μια μπύρα, έναν καφέ ή μια… μπάλα. Το πιο απολαυστικό κομμάτι του φιλμ αφορά το ποδόσφαιρο, συγκεκριμένα το πώς μαγνητίζει τη φαντασία πιτσιρικάδων στην αλάνα και ενηλίκων στα παραδοσιακά καφενεία, αλλά ακόμα και τα σκυλιά-οπαδούς(!) της γειτονιάς.
2. Drive My Car του Ριουσούκε Χαμαγκούτσι
Μια τεχνικά άρτια σύζευξη της λογοτεχνικής γλώσσας με την κινηματογραφική αφήγηση, μια σεμιναριακού επιπέδου σκηνοθεσία και εν τέλει, ένα τρυφερό, καλόψυχο και χειροπιαστά συναισθηματικό φιλμ πάνω στο ψυχολογικό αποτύπωμα του πένθους και τη δυσκολία του ξεπεράσματος μιας απώλειας.
1. Aftersun της Σάρλοτ Γουέλς
Υπάρχουν ταινίες που σε συνεπαίρνουν λόγω της πλοκής, υπάρχουν και εκείνες που σε σκάβουν απομέσα χωρίς να το καταλάβεις. Το "Aftersun" είναι μία από αυτές, ένα φιλμ που σε πιάνει και σε κυριεύει αδιόρατα, από το πουθενά. Και το πετυχαίνει ψηλαφώντας το βάρος των προσωπικών αναμνήσεων, εκείνων που εν άγνοια σου αποδεικνύονται καθοριστικές. Ένα από τα καλύτερα και πιο συγκινητικά ντεμπούτα των τελευταίων ετών, το οποίο πραγματεύεται τη σχέση της μνήμης με την ενηλικίωση και την απώλεια τόσο εύστοχα, που σε αφήνει ανοχύρωτο.
Και ακόμη
Βρώμικος Παράδεισος του Μπερτράν Μαντικό, Μαγνητικά Πεδία του Γιώργου Γούση, Μετά τον Γιάνγκ του Κογκονάντα, Spencer του Πάμπλο Λαραΐν, Η Πόλη και η Πόλη των Σύλλα Τζουμέρκα και Χρήστου Πασσαλή, Μεγάλη Απόδραση του Σεμπάστιαν Μάιζε, Vortex του Γκασπάρ Νοέ, Πικροδάφνες της Πάολας Ρεβενιώτη, Κορσές της Μαρί Κρόιτσερ, Χειροπαλαιστής του Γιώργου Γούση
