Ο Ομάρ Ελ Ζοχάιρι κάνει την πατριαρχία "Φτερά και Πούπουλα"

Ένα καθόλα πρωτότυπο ντεμπούτο, το "Φτερά και Πούπουλα" του Αιγύπτιου σκηνοθέτη Ομάρ Ελ Ζοχάιρι αφού κέρδισε τις εντυπώσεις στο πρόσφατο φεστιβάλ των Καννών, αποσπώντας το Μεγάλο Βραβείο στην Εβδομάδα της Κριτικής, φτάνει στους ελληνικούς κινηματογράφους. Η υπόθεση της ταινίας αφορά την οδύσσεια που βιώνει μια μητέρα όταν ο καταπιεστικός σύζυγός της μεταμορφώνεται σε κοτόπουλο, εξαιτίας ενός λάθος ξορκιού που εκτελεί ένας μάγος. Ο Ελ Ζοχάιρι απαντά στις ερωτήσεις μας γύρω από το ξεχωριστό φιλμ που υπογράφει.

Η λαϊκή μαγεία σπάνια απεικονίζεται πλέον στο μοντέρνο σινεμά. Τι σας ενέπνευσε να τη χρησιμοποιήσετε εδώ;
Ο Ρομπέρ Μπρεσόν και συγκεκριμένα η εξής θέση του: "Κάνε ορατό εκείνο το οποίο, δίχως εσένα, πιθανώς να μην είχε ιδωθεί ποτέ". Είναι μια φράση που υπάρχει στο βιβλίο του "Notes on the Cinematographer" και την οποία θεωρώ "Βίβλο" για την κινηματογραφική δημιουργία. Άρχισα, λοιπόν, να ανακαλύπτω το στιλ του σινεμά που με εκφράζει έχοντας συγκινηθεί από την ιδέα του να απεικονίζω κάτι που κανείς άλλος δε θα μπορούσε να δείξει πέρα από εμένα. Αποφάσισα να ακολουθήσω ως κύρια πηγή έμπνευσης τη διαίσθησή μου, μαζί με τα όνειρα και τους εφιάλτες μου. Όλα μαζί, συνδυαστικά, υπάρχουν στο σενάριο του "Φτερά και Πούπουλα".

Υπάρχουν, επίσης, διάχυτα "καφκικά" στοιχεία στην ταινία, από τη μεταμόρφωση του πατέρα μέχρι τη γραφειοκρατική κόλαση που βιώνει η πρωταγωνίστρια. Υπήρξε η λογοτεχνία κομμάτι των επιρροών σας;
Φυσικά, ο Κάφκα είχε μια μεγάλη επίδραση πάνω μου, κυρίως η "Μεταμόρφωση". Ο Αντόν Τσέχωφ επίσης. Από κινηματογραφικής σκοπιάς, είχα υπόψη το σπουδαίο Αιγύπτιο σκηνοθέτη Καϊρί Μπεσάρα, ο οποίος είναι δεξιοτέχνης στον τρόπο που συνδυάζει το τραγικό με την κωμωδία. Θα προσέθετα ακόμα τους Μπρεσόν, Ζακ Τατί, Γιώργο Λάνθιμο, Μπάστερ Κίτον, Ρόι Άντερσον, Τσάρλι Τσάπλιν και Κουέντιν Ταραντίνο.

Κέρδισε την προσοχή μου ο τρόπος που απεικονίσατε τη συμβίωση ζώων και ανθρώπων, σα να εισβάλλει ο ένας στην πραγματικότητα του άλλου, με φόντο τα κτήρια που μοιάζουν εγκαταλελειμμένα. Αναδύεται, έτσι, μια αίσθηση δυστοπική, σα να τελειώνει ο κόσμος. Ήταν καθόλου αυτή η πρόθεσή σας;
Ακριβώς, συνέβη στοχευμένα. Για να είμαι ειλικρινής, σκέφτομαι εμμονικά πως "ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ". Δεν έχω κανένα σεβασμό για τις συνθήκες διαβίωσης που η ανθρωπότητα έχει επιλέξει για τον εαυτό της σήμερα. Ιδιαίτερα στο δυτικό κόσμο όπου επίμονα ανακυκλώνονται εξεζητημένα ψέματα γύρω από το πώς θα έπρεπε να ζούμε τις ζωές μας. Στην πραγματικότητα, πίσω από όλα ευθύνεται ο καπιταλισμός…
Σεβόμαστε ο ένας τον άλλο επειδή είμαστε υποχρεωμένοι να τηρούμε τους νόμους, όμως, στα αλήθεια οι άνθρωποι είναι ακόμα ρατσιστές, κακοί κ.ο.κ. Εξακολουθούμε να αποδεχόμαστε τη φτώχεια σαν κάτι φυσικό, όπως θεωρούμε φυσιολογικό να υιοθετούμε τη δυτική ιδέα περί πρώτων, δεύτερων και τρίτων χωρών. Αυτό εξυπηρετεί μονάχα τη σκέψη πως κάποια κράτη είναι λιγότερο πολιτισμένα από τη Δύση… Δεν μπορώ να μην τα σκέφτομαι αυτά όταν, για παράδειγμα, αναλογίζομαι τη δική μου ήπειρο, την ΑΦΡΙΚΗ. Την κατέστρεψαν μέσω της αποικιοκρατίας με σκοπό να κλέψουν τους θησαυρούς της και μέχρι σήμερα μας αποκαλούν Αφρικανούς μετανάστες, τη στιγμή που όλοι είμαστε το ίδιο.Το "Φτερά και Πούπουλα" είναι το προϊόν ενός έθνους το οποίο δεν είναι απομονωμένο από τον υπόλοιπο κόσμο. Είναι μια ταινία που επιδιώκει να μας σπρώξει ώστε να αναστοχαστούμε τους δεσμούς μας. Μια ευγενική υπενθύμιση προς όλους για την άδικη πραγματικότητα που επικρατεί καθολικά.
Εγώ ο ίδιος είμαι το προϊόν της πολυποίκιλης παραδοσιακής αιγυπτιακής κουλτούρας, έτσι και η ταινία μου βασίζεται στην αιγυπτιακή κινηματογραφική παράδοση που διαχύθηκε στην υφήλιο. Συνιστά έναν τρόπο ώστε να συνδεθούμε με τους αφανείς αντι-ήρωες του κόσμου για τους οποίους δε νοιαζόμαστε.

Στον κινηματογράφο όποτε απεικονίζεται η φτώχεια υπάρχει ο κίνδυνος ο φακός να προσεγγίζει έως και ηδονοβλεπτικά ορισμένες πολύ δυσάρεστες καταστάσεις. Εσείς πώς αποφύγατε αυτό το ρίσκο στην ταινία;
Είναι απλό, οφείλεις να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου όταν γυρίζεις μια ταινία και να μη ψεύδεσαι. Ακολούθα τη διαίσθησή σου κι ό,τι θέλει ας βγει.

Θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μου λίγες λεπτομέρειες για το σάουντρακ, διότι πρόσεξα πως αποτελείται κυρίως από παλαιά αιγυπτιακά τραγούδια. Κομμάτια μεταξύ άλλων των Μοχάμεντ Σουλτάν και Μπάλιγκ Χαμντί. Με ποια κριτήρια τα επιλέξατε;
Πρόκειται για επιλογές από μια προσωπική λίστα με σπουδαία αιγυπτιακή μουσική, οι οποίες ένιωσα ότι προσθέτουν ένα ρομαντικό και συνάμα μαγικό στοιχείο στην ταινία. Από εκεί και πέρα, χρησιμοποίησα τα κομμάτια χωρίς να έχω υπόψη μια συγκεκριμένη λογική.

Με την πρώτη κιόλας ταινία σας καταφέρατε να κερδίσετε δύο βραβεία στις Κάννες, υπό την προεδρεία μάλιστα στην κριτική επιτροπή ενός κορυφαίου σκηνοθέτη όπως ο Κριστιάν Μουντζίου. Πόσο σημαντικές είναι για εσάς τέτοιου είδους επιβραβεύσεις;
Νιώθω πραγματικά ευγνώμων γιατί το σινεμά μου δεν είναι σέξι για τα φεστιβάλ ή το κοινό, αλλά είναι ξεχωριστό και ειλικρινές και για αυτό είμαι περήφανος. Δεν είναι ούτε τέλειες ούτε οι καλύτερες, είναι απλώς οι ταινίες μου. Εγώ είμαι υπεύθυνος για τη δημιουργία τους, από εκεί και πέρα, η υποδοχή τους είναι αλλουνού υπόθεση.
Προσωπικά πιστεύω πως τα φεστιβάλ και τα βραβεία βοηθούν στην προβολή μιας ταινίας, αλλά και η συγκυρία είναι σημαντική για την όποια επιτυχία. Ας πούμε, όταν βλέπεις μια εξαιρετική παλιά ταινία δεν αναρωτιέσαι εάν κέρδισε κάποιο μεγάλο βραβείο ή όχι, απλώς την απολαμβάνεις. Επομένως, προτιμώ να σκέφτομαι πως κάνω ταινίες που θα ζήσουν για πάντα παρά ότι θα κερδίσουν βραβεία.
Τα φιλμ που κάνω είναι ένας τρόπος αντίδρασης στις δυσκολίες που αντιμετωπίζω στη ζωή μου. Για αυτό αποφεύγω να τα "φορτώνω" με ανησυχίες του στιλ θα έχουν επιτυχία, θα αναδειχθούν μέσα στη φούρια των φεστιβάλ ή όχι; Είμαι εντάξει με όποιο ενδεχόμενο, είτε τα πάνε καλά είτε όχι, γιατί ακολουθώ πάντα την ίδια νοοτροπία του να είμαι ειλικρινής όταν εκφράζω τα συναισθήματά μου μέσα από το σινεμά.
Και για να ολοκληρώσω επικαλούμενος ξανά τον Μπρεσόν: "Γέλα με μια κακή φήμη. Αλλά να φοβάσαι την καλή που δεν μπόρεσες να διατηρήσεις".