Πόσοι γνωρίζουν το κινηματογραφικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη; Πόσοι θυμούνται πως η θρυλική Στέλλα του Κακογιάννη βασίζεται στο δικό του θεατρικό έργο, πως υπογράφει το σενάριο του Δράκου του Κούνδουρου και σκηνοθέτησε ο ίδιος δύο ταινίες: Ξεχωρίζει το Κανόνι και το αηδόνι, μία ταινία που με μια πικρή ειρωνεία και μια καινούργια ματιά αναφέρεται στη γερμανική κατοχή.
Η Ταινιοθήκη, σε συνεργασία με την Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, θέλοντας να φωτίσει το σημαντικό κινηματογραφικό έργο του, παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στον πολυσχιδή Έλληνα δημιουργό, θεατρικό συγγραφέα, στιχουργό, σεναριογράφο, δημοσιογράφο και ακαδημαϊκό, στο πλαίσιο του Λογοτεχνικού Έτους 2022 Ιάκωβος Καμπανέλλης, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννησή του. Στο ίδιο πλαίσιο, το ΥΠΠΟΑ εγκαινίασε την έκθεση "Στη Χώρα Καμπανέλλη. Νάξος, Μαουτχάουζεν, Αθήνα" στην Πινακοθήκη Γκίκα σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη (η οποία συνεχίζεται έως 30/07/2022), ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε αφιερωματικό τόμο για το έργο του. Η Ομάδα Εργασίας του Λογοτεχνικού Έτους 2022 Ιάκωβος Καμπανέλλης αποτελείται από τους: Ελένη Δουνδουλάκη, Σίσσυ Παπαθανασίου, Κατερίνα Καμπανέλλη, Πλάτωνα Μαυρομούστακο και Παναγιώτη Μέντη.
Στην ταράτσα της Ταινιοθήκης, θα προβληθεί η ταινία "Το Κανόνι και Το Αηδόνι" (1968) που σκηνοθέτησε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης σε συνεργασία με τον αδερφό του Γιώργο Καμπανέλλη, καθώς και οι εξής ταινίες στις οποίες είτε υπογράφει το σενάριο, είτε την επιμέλεια σεναρίου, είτε βασίστηκαν σε δικό του θεατρικό έργο: "Στέλλα" (1955) του Μιχάλη Κακογιάννη (βασισμένο στο θεατρικό του έργο "Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια"), "Η Αρπαγή της Περσεφόνης" (1956) του Γρηγόρη Γρηγορίου, "Οι Άσσοι του Γηπέδου/Κυριακάτικοι Ήρωες" (1956) του Βασίλη Γεωργιάδη, "Το Αμαξάκι" (1957) του Ντίνου Δημόπουλου, "Η Λίμνη των Πόθων" (1958) του Γιώργου Ζερβού, "Το Ποτάμι" (1959) του Νίκου Κούνδουρου, "Η Έβδομη Ημέρα της Δημιουργίας" (1966) του Βασίλη Γεωργιάδη (βασισμένο στο θεατρικό του έργο) και "Με τη Λάμψη στα Μάτια" (1966) του Πάνου Γλυκοφρύδη.
Θα προβληθεί επίσης το ντοκιμαντέρ της Ηρώς Σγουράκη "Το Μονόγραμμα: Ιάκωβος Καμπανέλλης" (2005), ένα τηλεοπτικό πορτραίτο του συγγραφέα. Τις ταινίες θα προλογίσουν εκλεκτοί προσκεκλημένοι.
Όπως σημειώνει στον κατάλογο του αφιερώματος η πρόεδρος της Ταινιοθήκης της Ελλάδος Μαρία Κομνηνού, "ο Καμπανέλλης συνεργάστηκε με τους σημαντικότερους έλληνες σκηνοθέτες στη διάρκεια των ετών 1950-1967, αφήνοντας το αποτύπωμά του σε αυτό που ονομάζουμε "κινηματογράφο του δημιουργού", με κορυφαίους εκπροσώπους τον Νίκο Κούνδουρο και τον Μιχάλη Κακογιάννη. Από τη σεναριακή του ενασχόληση ξεχωρίζει η συνεργασία του με καλούς εμπορικούς σκηνοθέτες, όπως ο Γρηγόρης Γρηγορίου, ο Ντίνος Δημόπουλος, ο Βασίλης Γεωργιάδης, ο Γιώργος Ζερβός και ο Πάνος Γλυκοφρύδης. Ο Καμπανέλλης ανήκε σε μια γενιά ανήσυχων διανοούμενων, η οποία οραματιζόταν την αναγέννηση του θεάτρου και του κινηματογράφου μέσα από καινοτόμες επιλογές που θα εξασφάλιζαν στους έλληνες δημιουργούς μια θέση στο διεθνές στερέωμα, με άξονα όμως την προβολή των υπάλληλων αντιθετικών ακροατηρίων, η θέση των οποίων στην Ελλάδα της περιόδου 1950-1967 ήταν ακόμα δυσκολότερη από εκείνη άλλων ευρωπαϊκών χωρών, εξαιτίας των συνεπειών του Εμφυλίου πολέμου".
Ο ίδιος ο Καμπανέλλης, αναφορικά με τη σημασία του σεναρίου ως προς τη δημιουργία μιας ταινίας, έγραφε: "Σαν το πιο βασικό στοιχείο σε μια ταινία θα χαρακτήριζα το σενάριο… Με τα μορφολογικά στοιχεία που θα μεταχειριστείς φανερώνεις και αναδεικνύεις αυτό το κάτι που θες να πεις, αλλά οπωσδήποτε προϋπάρχει μέσα σου σαν ένας μύθος-όραμα, δηλαδή ένα σενάριο, έστω και ένα απλό διάγραμμα. Αν αυτό είναι αναπόφευκτο ακόμη και στη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ, πόσο μάλλον στην περίπτωση ενός δραματοποιημένου μύθου".
Παρακολουθώντας τις ταινίες αυτές, ντοκουμέντα μιας ολόκληρης εποχής, αντιλαμβάνεται κανείς πως ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δημιουργεί (ή εμπνέει) πρωτότυπα σενάρια που ξεφεύγουν από τα κλισέ του λεγόμενου "παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου" και από την τυποποίηση των κινηματογραφικών ειδών της εποχής –ίσως γι’ αυτό και η σχέση του με τις μεγάλες εταιρείες παραγωγής ήταν τελικά περιστασιακή. Παρ’ όλ’ αυτά (ή ίσως ακριβώς γι’ αυτό) η σημαντική συνεισφορά του στον ελληνικό κινηματογράφο παραμένει εν πολλοίς άγνωστη –γεγονός που εν μέρει εξηγείται και από την υποτίμηση της δουλειάς του σεναριογράφου την εποχή εκείνη. Οι ταινίες του Καμπανέλλη, κάνουν το δικό τους εύστοχο σχόλιο στην κοινωνικοπολιτική κατάσταση και ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας, χωρίς να ηθικολογούν, με χιούμορ, σκωπτική διάθεση και ταυτόχρονα διεισδυτική ματιά και αγάπη για τους χαρακτήρες του.
Το πρόγραμμα
Πέμπτη 23/06
9.30 μ.μ. "Το κανόνι και τ’ αηδόνι" (Ιάκωβος Καμπανέλλης, 1968)
Προλογίζουν: Μαρία Κομνηνού, Κατερίνα Καμπανέλλη, Σίσσυ Παπαθανασίου
Είσοδος με προσκλήσεις. Θα διατεθεί αριθμός προσκλήσεων στο Facebook
Παρασκευή 24/06
9 μ.μ. "Το αμαξάκι" (Ντίνος Δημόπουλος, 1957)
Προλογίζουν: Ρήγας Αξελός και Ιάσων Τριανταφυλλίδης
11 μ.μ. "Η λίμνη των πόθων" (Γιώργος Ζερβός, 1958)
Σάββατο 25/06
9 μ.μ. "Στέλλα" (Μιχάλης Κακογιάννης, 1955)
Προλογίζει ο Γιάννης Σολδάτος
11 μ.μ. "Οι άσσοι του γηπέδου - Κυριακάτικοι Ήρωες" (Βασίλης Γεωργιάδης, 1956)
Κυριακή 26/06
9 μ.μ. "Το ποτάμι" (Νίκος Κούνδουρος, 1959)
Προλογίζει ο Χρήστος Σκυλλάκος
11 μ.μ. "Η αρπαγή της Περσεφόνης" (Γρηγόρης Γρηγορίου, 1956)
Δευτέρα 27/06
9 μ.μ. "H έβδομη μέρα της δημιουργίας" (Βασίλης Γεωργιάδης, 1956)
Προλογίζει η Λιζιάννα Δελβερούδη
11.15 μ.μ. "Το μονόγραμμα: Ιάκωβος Καμπανέλλης" (Ηρώ Σγουράκη, 2005)
Τρίτη 28/06
9 μ.μ. "Με τη λάμψη στα μάτια" (Πάνος Γλυκοφρύδης, 1966)
11 μ.μ. "Το κανόνι και τ’ αηδόνι" (Ιάκωβος Καμπανέλλης, 1968) (Ε)
