Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου ακόμα, ο παγκόσμιος κινηματογράφος δεν άργησε να αποτυπώσει και να διαχειριστεί ιστορικά το βαθύ τραύμα που άφηνε πίσω του το Ολοκαύτωμα. Η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε αφηγηματικά ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης ήταν μόλις το 1940 στο "Night Train to Munich" του εξαιρετικού Κάρολ Ριντ. Λίγα χρόνια αργότερα ο Φρεντ Ζίνεμαν στο "Seventh Cross" (1944) αφηγήθηκε την ιστορία επτά κρατουμένων καθώς επιχειρούν αν δραπετεύσουν από ένα camp, ενώ το 1945 ο Σοβιετικός Μαρκ Ντονσκόι ήταν ο πρώτος που απεικόνισε μια μαζική εκτέλεση Εβραίων από ναζί, στο βραβευμένο στη Βενετία "The Unvanquished". Μέχρι και σήμερα, ωστόσο, το σινεμά συνεχίζει να παράγει έργα -συχνά σπουδαία- όπου αποτυπώνονται οι ναζιστικές θηριωδίες εις βάρος των Εβραίων επιτελώντας το έργο του, δηλαδή, να διατηρεί αθάνατη τη μνήμη. Για να τιμήσουμε, λοιπόν, την Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος (27/1), βλέπουμε ξάνα 5+1 καθηλωτικές ταινίες που απεικόνισαν με ανατριχιαστική δύναμη τα ακραία εγκλήματα του φασισμού.
Η Εκλογή της Σόφι (Αλαν Πακούλα, 1982)
Διασκευή του ομώνυμου βιβλίου του Γουίλιαμ Στάιρον, η υπόθεση αφορά μια Πολωνέζα μετανάστρια, τη Σόφι, που ζει στο μεταπολεμικό Μπρούκλιν. Εκεί αναπτύσσει μια σχέση με δύο άντρες, οι οποίοι τη διεκδικούν έντονα, την ώρα που η γυναίκα προσπαθεί να ισορροπήσει τη ζωή της. Με αφορμή τη σεξουαλική σχέση, σωματικοποιούνται οι τραυματικές εμπειρίες που βίωσε η Σόφι κατά τη διάρκεια του πολέμου και συγκεκριμένα όταν αιχμαλωτίστηκε στο Άουσβιτς. Μάλιστα, η συγκλονιστική σκηνή στην οποία αποκαλύπτεται το μυστικό της ηρωίδας αλλά και η ουσία όλης της ταινίας, αποτελεί μία από τις καλύτερες όλων των εποχών, με την πρωταγωνίστρια Μέριλ Στριπ επίσης να δίνει ίσως τη σπουδαιότερη ερμηνεία της καριέρας της.
Η Λίστα του Σίντλερ (Στίβεν Σπίλμπεργκ, 1993)
Ύστερα από πέντε άκαρπες οσκαρικές υποψηφιότητες (τρεις ως σκηνοθέτης και δύο ως παραγωγός) και την ίδια χρονιά που το "Jurassic Park" έσπαγε το ένα εισπρακτικό ρεκόρ μετά το άλλο, ο Μίδας του σύγχρονου αμερικανικού σινεμά δικαιώνεται επιτέλους και καλλιτεχνικά. Το ασπρόμαυρο και σκληρό "εθνικό" έπος του, συγκινητικό και τρομακτικό ταυτόχρονα, είπε την τελευταία (χολιγουντιανή) λέξη πάνω στο Ολοκαύτωμα, βασισμένο στην αληθινή ιστορία του Γερμανού βιομηχάνου και σωτήρα πάμπολλων Εβραίων Όσκαρ Σίντλερ (Λίαμ Νίσον). Σαρώνοντας τα Όσκαρ (συνολικά επτά, δύο εκ των οποίων για τον ίδιο τον σκηνοθέτη-παραγωγό), η "Λίστα του Σίντλερ" αποτέλεσε τον υποδειγματικό συνδυασμό δραματικής αφήγησης, συναισθηματικής φόρτισης, καλλιτεχνικής διεύθυνσης, φωτογραφίας, μουσικής, ερμηνειών και εφέ, βάζοντας το όνομα του μπλοκμπαστερά Σπίλμπεργκ δίπλα σ’ αυτά των κορυφαίων auteurs του παγκόσμιου σινεμά.
Η Ζωή είναι Ωραία (Ρομπέρτο Μπενίνι, 1997)
Μπροστά και πίσω από την κάμερα, ο Ρομπέρτο Μπενίνι έχει το "θράσος" να βάλει την κάμερα στην καρδιά της ρουτίνας ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης και να κάνει κατάμαυρο χιούμορ. Μια ριψοκίνδυνη προσέγγιση, την οποία όμως ο Ιταλός την πραγματοποιεί με όπλο την ειλικρίνεια και την τρυφερή ανθρωπιά, παραδίδοντας ένα γλυκόπικρο και συγκινητικό παραμύθι το οποίο έδωσε αυτόν το Όσκαρ α' ανδρικού ρόλου και στο φιλμ εκείνο της καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.
Ο Πιανίστας (Ρομάν Πολάνσκι, 2002)
Η αληθινή ιστορία του Πολωνο-εβραίου πιανίστα Βλαντισλάβ Σπίλμαν, ο οποίος κατάφερε να επιβιώσει στο γκέτο της Βαρσοβίας χάρη στη φήμη του ως μουσικού, προσπαθώντας ταυτόχρονα να παραμείνει ψυχρός θεατής των φρικαλεοτήτων που συνέβαιναν γύρω του. Ο κλειστοφοβικός κόσμος του γκέτο εμπνέει στον Πολάνσκι μια από τις καλύτερες και πιο προσωπικές δημιουργίες του, απεικονίζοντας ταυτόχρονα με έναν υποδειγματικό και μη ρητορικό τρόπο το Ολοκαύτωμα και χαρίζοντάς του το Χρυσό Φοίνικα στις Κάνες.
Ο Γιός του Σαούλ (Λάζλο Νέμες, 2015)
Στο Άουσβιτς του 1944 ο Σαούλ είναι ένας από τους λίγους επιζώντες Εβραίους, ο οποίος αναγκάζεται να βοηθά τους Γερμανούς στο κάψιμο των νεκρών ομοεθνών του. Μέχρι που κάποια στιγμή αποφασίζει να θάψει το πτώμα ενός παιδιού, το οποίο ισχυρίζεται πως είναι δικό του. Μια σκληρή ιστορία επιβίωσης μετατρέπεται με συγκλονιστικό τρόπο στην απόλυτη υπαρξιακή οδύσσεια ως την καρδιά του σκοταδιού, που συγκέντρωσε σωρεία βραβείων (Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στις Κάνες, ξενόγλωσσο Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα) για ένα εντελώς πρωτότυπο και τολμηρό αριστούργημα, σκηνοθετικό ντεμπούτο ενός βοηθού του Μπέλα Ταρ.
Shoah (Κλοντ Λανζμάν, 1985)
Αδιαπραγμάτευτα, το απόλυτο έργο πάνω στο Ολοκαύτωμα. Με κανονική διάρκεια τις 9.5 ώρες(!) και γυρίσματα που διήρκησαν περίπου 12 χρόνια, ο Γάλλος σκηνοθέτης Κλοντ Λανζμάν συνθέτει την οδύνη της εξόντωσης των Εβραίων χρησιμοποιώντας τα απολύτως απαραίτητα. Δηλαδή, συνομιλώντας με όσους συμμετείχαν στα εγκλήματα: τους θύτες, τα θύματα, συγγενείς των νεκρών και όσους κατάφεραν να επιβιώσουν. Ένα βαθιά ισοπεδωτικό έργο.
