Ίσως για κάποιο που δεν έχει ζήσει τα late ‘90s-early ‘00s να φαίνεται εκτός τόπου και χρόνου η ανυπομονησία γύρω από το ριμπούτ αλλά και σίκουελ του "Scream". Κάτι απολύτως δικαιολογημένο, μεταξύ μας, αφού έχουν περάσει 25 ολόκληρα χρόνια από την πρώτη ταινία και 11 από την τέταρτη, με τα τελευταία άνισα φιλμ μάλιστα να αφορούν σχεδόν αποκλειστικά τους φίλους του franchise. Όταν, όμως, η μάσκα του Ghostface πρωτοεμφανίστηκε στη μεγάλη οθόνη, το μαζικό αντίκτυπο του "Scream" ήταν ακαριαίο. Όχι μόνο διότι με πάνω από 170 εκατομμύρια δολάρια στο παγκόσμιο box office έγινε το πιο επιτυχημένο slasher όλων των εποχών (μέχρι να το ξεπεράσει η "Νύχτα με τις Μάσκες", 2018), αλλά και γιατί στιγμάτισε άμεσα την ποπ κουλτούρα ακόμα και την Ελλάδα.
Οι Απόκριες, τότε το Χάλογουιν δεν ήταν ακόμα της μόδας, υπήρξαν για καιρό συνυφασμένες με τις διάφορες εκδοχές της "μάσκας του 'Scream'": η κλασική, εκείνη που βγάζει αίμα και αυτή που φωσφορίζει στο σκοτάδι(!) βρίσκονταν μεταξύ των must αξεσουάρ για τα millennial πιτσιρίκια του δημοτικού… Βέβαια, χαρακτηριστικότερο δείγμα της ελληνικής δημοφιλίας του Ghostface, δεν ήταν άλλο από την "εμφάνισή" του στα ελληνικά "Εγκλήματα" (1998-2000). Μερικά από τα καλύτερα επεισόδια της σειράς ήταν εκείνα όπου παρωδούν την ταινία, όταν κάποιος αρχίζει να τρομοκρατεί τους πρωταγωνιστές μεταμφιεσμένος ως ο μαυροντυμένος μαχαιροβγάλτης. Όσοι θυμούνται ποιος κρύβεται πίσω από τη μάσκα να μην κάνει spoil…
Βέβαια, το ίδιο το "Scream" βάσισε την ουσία του στον αυτοσαρκασμό και την ειρωνεία, τα οποία πλαισίωναν ένα πειστικά τρομακτικό στόρι με ίσες δόσεις τρόμου, αγωνίας και μυστηρίου. Ένα whodunit βαμμένο κόκκινο, το οποίο ήξερε ταυτόχρονα πώς να κάνει χιούμορ, με το κοινό να συμμετέχει συναισθηματικά στο επί της οθόνης κυνηγητό. Δημιουργός του franchise ήταν ο άσημος τότε σεναριογράφος Κέβιν Γουίλιαμσον, ο οποίος στη συνέχεια θα σκαρφιζόταν επιπλέον επιτυχίες στο σινεμά ("Ξέρω τι Κάνατε Πέρσι το Καλοκαίρι") αλλά και την τηλεόραση ("The Vampire Diaries", "Dawson’s Creek"). Εκείνος όμως που βοήθησε να εκκινήσει κανονικά η παραγωγή ήταν ο Γουές Κρέιβεν, ο οποίος μόνος του αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο στο horror ("Εφιάλτης στο Δρόμο με τις Λεύκες", "The Hills Have Eyes", "Last House on the Left"). Με το βετεράνο σκηνοθέτη πίσω από την κάμερα, η "Κραυγή Αγωνίας" (όπως κυκλοφόρησε το "Scream" νούμερο 1 στην Ελλάδα) ήταν γεγονός. Αλλά, αρκούν οι περγαμηνές για να φτιαχτεί η ταινία που άλλαξε για πάντα το σινεμά του τρόμου;
Δίεση-31-δίεση
Κιόλας από τα εναρκτήρια λεπτά, το αρχικό "Scream" κερδίζει το παιχνίδι προλαβαίνοντας ακόμα και να κλείσει το μάτι σε άλλα αιματηρά θρίλερ. Το τηλέφωνο της Ντρου Μπάριμορ χτυπά, ένας creepy τύπος τη ρωτά ασυναρτησίες για ταινίες τρόμου και ύστερα σε ελάχιστο χρόνο μετράμε τον πρώτο φόνο στην ταινία. Ο θάνατος της Μπάριμορ θυμίζει εκείνον της Τζάνετ Λι στο "Ψυχώ", άλλη μια ξανθιά σταρ που απομακρύνεται απροσδόκητα από την αφήγηση, ενώ ξεκαθαρίζεται αμέσως πως εδώ η βία είναι άμεση, σαδιστικά αποδοτική και χωρίς φλυαρίες. Έπειτα, απεικονίζεται ένας πρωτόγνωρος αλλά και εντελώς ‘90s τρόπος για να πεθάνει κάποιος. Οι τηλεφωνικές φάρσες βίωναν την ακμή τους ως μια από τις πιο δημοφιλείς πρακτικές "αταξίας", την οποία κάποιοι ανήγαγαν σε τέχνη ("καλησπέρα, Φουσέκης λέγομαι") προσφέροντας επιπλέον αλησμόνητα διαμάντια στη late night ζώνη εκπομπών της ελληνικής τηλεόρασης, για να αναφέρουμε σε δύο "δικά μας" παραδείγματα. Το "Scream", λοιπόν, πέτυχε μια άμεση σύνδεση με το κοινό παίρνοντας απλώς αυτό το… χόμπι και εκφράζοντάς το στην πιο ακραία διεστραμμένη εκδοχή του. Σαν ένα περαιτέρω σχόλιο, θα τολμήσουμε να υποθέσουμε πως σε ένα βαθμό ίσως το "Scream" να "πείραξε" το συλλογικό ασυνείδητο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλοί εξ όσων σήμερα πλησιάζουν τα 30, έχουν αναπτύξει μια φοβία ή απλώς ένα άγχος απέναντι στις κλήσεις αγνώστου και απόρρητου αριθμού. Αυτόματη αντίδραση αρκετών είναι το γκουγκλάρισμα του νούμερου προτού το σηκώσουν, ενώ άλλοι το αφήνουν να χτυπά. Μπας και για αυτό να φταίει που μεγαλώσαμε με τον Ghostface;
Τι ξέρεις από horror;
Η διαλεκτική της ταινίας με τους θεατές δεν τελειώνει εκεί. Ένα από τα καπρίτσια του Ghostface είναι να ανακρίνει τα θύματά του για τις γνώσεις που έχουν γύρω από τις ταινίες τρόμου, προτού τα μακελέψει. Όλοι οι διάσημοι τίτλοι διαπερνούν το franchise, από το "Παρασκευή και 13" και το "Halloween" μέχρι τις ταινίες του ίδιου του Κρέιβεν. Η αναγνώριση του εξω-κινηματογραφικού κόσμου εντός της ταινίας αποτελεί μία από τις βασικές τομές του "Scream" στο είδος αλλά και στο σινεμά συνολικά. Το σενάριο αποκτά μια χειροπιαστή μεταμοντέρνα διάσταση και εντείνει τη ψυχολογική εμπλοκή μας με όσα συμβαίνουν, καθώς προκύπτει ο υπαινιγμός πως οι ταινίες τρόμου "μπορούν" να γίνουν πραγματικότητα. Σήμερα ενδεχομένως να μην εντυπωσιάζουν οι meta σχολιασμοί και η αυτοαναφορικότητα καθώς είναι διάχυτα στο μαζικό κινηματογράφο, όπως ενδεικτικά συμβαίνει στο "Matrix Resurrections", ωστόσο για το 1996 ήταν κάτι αδιανόητα "μπροστά". Και χάρη στη γραφή του Γουίλιαμσον αυτή η προσέγγιση δεν εξελίσσεται σε εξυπνακίστικο τρικ, ίσα-ίσα, πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα. Σε κάθε "Scream" υπάρχει ένας χαρακτήρας που αναγνωρίζει κάποιο μοτίβο στις κατά συρροή δολοφονίες του Ghostface, το οποίο από τη μία υπακούει στους αφηγηματικούς κανόνες του horror και από την άλλη ξεδιπλώνει τα βήματα ώστε να αποκαλυφθεί το αληθινό πρόσωπο του κακού. Αντί αυτή η τακτική να επιδράσει αρνητικά εις βάρος της πλοκής, αφού προδίδονται όλα όσα θα ακολουθήσουν, στην πράξη ενισχύει την έντασή τους γιατί οι θεατές συμμετέχουν στο "παιχνίδι". Όσο ο χρόνος μετρά αντίστροφα, ποιος άραγε θα μαντέψει σωστά το θύτη;
Κορυφαία έκφανση των μεταμοντέρνων ιδιοτήτων του "Scream", ωστόσο, αποτελεί η ύπαρξη του φανταστικού slasher "Stab". Δηλαδή της ταινίας μέσα στην ταινία, η οποία βασίζεται στις τραυματικές εμπειρίες που ζουν οι πρωταγωνιστές στο φιλμ του Κρέιβεν. Μάλιστα, το "Stab" γίνεται και αυτό franchise φτάνοντας στο σημείο να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στο "Scream 3" (2000), το οποίο διαδραματίζεται κυρίως στο πλατό του… "Stab 3"! Πιο meta πεθαίνεις…
Μια υπερηχητική scream queen
Όλα τα παραπάνω οφείλονται για την αγνή ψυχαγωγία που προσφέρει το "Scream", αλλά για την ορμή του ευθύνεται η βασική ηρωίδα του franchise Σίντνεϊ Πρέσκοτ με την οποία έχει ταυτιστεί η Νιβ Κάμπελ. Η γραφή της παρεκκλίνει από τις συνηθισμένες του είδους που αφορούν τις γυναίκες, καθώς οι τύχες της δεν εξαρτώνται μεταξύ άλλων από το εάν κάνει ή όχι σεξ (βλ. "Halloween"). Έτσι αναδεικνύεται ως ένα sui generis final girl που είναι αποφασισμένο να σμιλέψει τη δική του μοίρα, ακόμα κι αν πρέπει να αποδεικνύεται ξανά και ξανά εξυπνότερη από το κυνηγό της. Συν τοις άλλοις, η Σίντνεϊ πλαισιώνεται από ηρωίδες που δε συμφωνούν με αντίστοιχες horror απεικονίσεις. Η δημοσιογράφος Γκέιλ Γουέδερς (Κόρτνεϊ Κοξ) ειδικά, η οποία αρνείται να δεχθεί οποιουσδήποτε συμβιβασμούς της ανακόψουν τη δυναμική της καριέρας της, έτσι ώστε να συμμορφωθεί σε μια ήσυχη ζωή. Ακόμα κι αν ορισμένες πρακτικές της δεν είναι ακριβώς δεοντολογικές, η Γκέιλ συνδράμει αφηγηματικά ως μια απρόσμενη σύμμαχος της Σίντνεϊ με αμφίσημες όσο και αγαθές προθέσεις.
Star power
Αξίζει να σημειωθεί πως τα "Scream" απολάμβαναν διαχρονικά ζηλευτό cast με ηθοποιούς ανερχόμενους ή στο απόγειο των καριερών τους. Εκτός από τις προαναφερθείσες Κάμπελ και Κοξ, στο franchise εμφανίζονται ονόματα όπως: Ρόουζ ΜακΓκόουαν, Ντέιβιντ Αρκέτ, Λιβ Σράιμπερ, Μάθιου Λίλαρντ, Τζέιντα Πίνκετ Σμιθ, Πάρκερ Πόουζι, Έμα Ρόμπερτς και Ρόρι Κάλκεν (ναι, της γνωστής οικογένειας). Οι δύο τελευταίοι κόβουν και ράβουν στο "Scream 4", όπου πια οι ρίζες του κακού βαθαίνουν για τα καλά στο κομμάτι της εμμονής με τη διασημότητα. Όλοι όσοι φορούν τη μάσκα του Ghostface, ο καθένας για το δικό του άρρωστο λόγο, στην ουσία επιδιώκουν 15’ δημοσιότητας βαμμένης με αίμα, μια παρόρμηση που στον κόσμο των social media μετριέται σε like ανά δευτερόλεπτο. Στο σύνολό τους τα σίκουελ του "Scream" παρότι ενίοτε προσθέτουν ενδιαφέρουσες ιδέες στο μύθο, παραμένοντας πάντα αιμοβόρικα και διασκεδαστικά, ωχριούν μπροστά σε όσα κατάφεραν τα φιλμ 1 και 2. Ακόμα και το ολοκαίνουριο -άτυπα πέμπτο- "Scream", χτυπά τις χορδές της νοσταλγίας ως μια ευπρόσδεκτη επιστροφή σε γνώριμα μέρη, αλλά αποτυγχάνει σε αυτά που κατάφεραν οι προηγούμενοι. Να πιάσει, δηλαδή, τον παλμό της εποχής του και να το σχολιάσει με απελευθερωτικές ανατριχίλες. Αναρωτιέμαι, πάντως, πώς θα το έκανε ο Κρέιβεν αυτό…
