Τα 15 δεν είναι η πιο καθοριστική ηλικία σε μια ζωή, αλλά τότε τα πάντα μοιάζουν να κουβαλούν όλο το βάρος του κόσμου. Μια χαμένη ευκαιρία ισοδυναμεί με την απόλυτη συντριβή, όλα και τίποτα κρίνονται ταυτόχρονα σε ανύποπτο χρόνο, αφού καθετί είναι φορτισμένο με συναισθήματα που χτυπάνε κόκκινο. Τα 25, αντιθέτως, είναι μια πρώτη αισθητή απομάκρυνση από τον εφηβικό εαυτό και ένα σοβαρό καλωσόρισμα στον αντίστοιχο ενήλικο. Τα πράγματα σιγά-σιγά σοβαρεύουν, λέξεις όπως "ευθύνη", "συνέπειες" και "προσδοκίες" αποκτούν χειροπιαστές διαστάσεις. Εκτός από το ένα ψηφίο, αυτές οι δύο ηλικίες έχουν ακόμα ένα κοινό: τις άπειρες δυνατότητες που κρύβονται στο μέλλον.
Οι πρωταγωνιστές του "Πίτσα Γλυκόριζα", της ένατης ταινίας του Πολ Τόμας Άντερσον, ζουν στο Λος Άντζελες του 1973 σε αυτές τις ηλικίες. Από τη μία ο έφηβος Γκάρι (Κούπερ Χόφμαν) και από την άλλη η αρκετά μεγαλύτερή του Αλάνα (Αλάνα Χάιμ), η οποία τον συναντά τυχαία την ημέρα της φωτογράφισης του σχολείου του. Εκείνος φέρει τέτοια αυτοπεποίθηση που νομίζεις πως είναι θέμα χρόνου να κατακτήσει τον κόσμο. Εκείνη νιώθει χαμένη σε μια μάταιη ρουτίνα. Εκείνος την ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Προφανώς.
Όσα συμβαίνουν μεταξύ τους στην ταινία, παρότι η σχέση τους φαινομενικά ακολουθεί το γνώριμο μοτίβο του "αγοριού-που-συναντά-κορίτσι", στην πραγματικότητα συνιστούν μια κατάδυση σε έναν κόσμο δεκάδων δυνατοτήτων. Το ρομάντζο τους ουδέποτε παρουσιάζεται ως δεδομένο, ενώ ανάμεσά τους σιγοβράζει μια ένταση ενίοτε σεξουαλική, άλλοτε απέχθειας, μα μονίμως μαγνητική. Η ανάλαφρα νοσταλγική αύρα που πλαισιώνει τη συναναστροφή τους, απόρροια του 70s ιστορικού πλαισίου, χωρίς να εξωραΐζει την εποχή ή την ίδια τη νιότη που αποτελεί καύσιμο της ταινίας, προσφέρει το υπόβαθρο για να δοθεί η έμφαση σ’ αυτό που αφορά πραγματικά την ταινία: στη μαγεία του απροσδόκητου.
Ζωή εκτός προγράμματος
Το "Πίτσα Γλυκόριζα" αναπτύσσεται τόσο ανεμπόδιστα που μοιάζει να μην έχει σενάριο. Από τη στιγμή της γνωριμίας των Γκάρι και Αλάνα, κάθε επόμενη σκηνή συνιστά και μια μικρή έκπληξη, έτσι η αφήγηση αποκτά μια εντελώς απρόβλεπτη μα απολύτως φυσική εξέλιξη. Οι δυο τους μπορούν να βρεθούν ανά πάσα στιγμή οπουδήποτε, από το κάστινγκ μιας διαφήμισης στα εγκαίνια ενός καταστήματος με στρώματα νερού. Σε συνδυασμό με την ηλεκτρισμένη πλανοθεσία του Άντερσον, τα χαρακτηριστικά μακροσκελή μονοπλάνα και τα ξαφνικά slow motion, η ταινία ακτινοβολεί μια ξεχωριστή ενέργεια. Στην πραγματικότητα, βέβαια, εκείνο που καθιστά το φιλμ μεθυστικό είναι το πώς απεικονίζει τη ζωή ως μια αλληλουχία αυθόρμητων πράξεων. Ως ένα παράγωγο της ανθρώπινης φαντασίας, της νεανικής εν προκειμένω, η οποία είναι ικανή να γεννά νέες τελετουργίες που καθιστούν το βίωμα ένα περιπετειώδες αχαρτογράφητο παιχνίδι. Είναι ακριβώς αυτές που σήμερα τείνουν να εκλείψουν, όπως σημειώνει ο φιλόσοφος Μπιούνγκ-Τσουλ Χαν ("Η κοινωνία της κόπωσης"), καθώς τα υποκείμενα προσηλώνονται σε άυλα περιβάλλοντα σαν αυτά που εμπεριέχονται στο ίντερνετ. Εκεί, οι παρορμήσεις γνωρίζουν άμεση επιβράβευση, η οποία απουσιάζει από την αποξενωμένη πια και εν πολλοίς απογοητευτική πραγματικότητα. Βλέποντας κανείς το "Πίτσα Γλυκόριζα" δεν μπορεί παρά να νιώσει ότι παρακολουθεί την επιστροφή στο πνεύμα μιας εποχής που έχει παρέλθει. Ο Άντερσον, όμως, δεν είναι αφελής ώστε να εξιδανικεύσει άκριτα τα 70s. Οι νεαροί ήρωες περιβάλλονται από διάφορους κινδύνους (βίαιη σύλληψη Γκάρι, άκρατος σεξισμός απέναντι στην Αλάνα), ενώ στο φόντο λαμβάνουν χώρα δυσοίωνα πολιτικά γεγονότα (προεδρία Νίξον, πετρελαϊκή κρίση ’73).
Η αγάπη... αλλιώς
Ταυτόχρονα, ωστόσο, η αφήγηση δεν παύει να αφορά τον έρωτα... από την ανάποδη. Χόφμαν και Χάιμ ενσαρκώνουν δύο χαρακτήρες που, αν και σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτονόητο ότι θα καταλήξουν μαζί, μοιράζονται μια αναπόφευκτη έλξη που ξεπερνά οποιαδήποτε φιλία. Χάρη σε αυτή την κοντινή αλλά και μακρινή απόσταση, απολαμβάνουν το περιθώριο του να γνωριστούν βαθιά μέσω των χειρότερων εαυτών τους. Αμφότεροι είναι, με τον τρόπο τους, προβληματικοί έως και εχθρικοί, κανένας εξ ολοκλήρου συμπαθής. Έτσι, όμως, μαθαίνουν να αποδέχονται ο ένας τον άλλον, εξοικειώνονται με τις άσχημες πλευρές τους. Εντέλει, Χόφμαν και Χάιμ αποκτούν μια σχέση πολλαπλών ποιοτήτων: απόρριψη, συμπάθεια, ζήλια, θυμός συγκροτούν μια αλληλουχία που διαφοροποιείται φαινομενικά, κατά το δοκούν του εκάστοτε ήρωα. Γι’ αυτό και το φινάλε, παρότι μοιάζει ενδυναμωτικό και λυτρωτικό (ως προς ένα μέρος του κοινού έστω), στα αλήθεια δεν αφήνει ξεκάθαρες υποσχέσεις πως το ζευγάρι θα έχει όντως αίσιο τέλος.
Στο μικρόκοσμο του Άντερσον
Στην πιο ανεπιτήδευτη ταινία του σκηνοθέτη δίνουν το "παρών" μόνιμοι συνεργάτες, αλλά και πρόσωπα που διασφαλίζουν τον προσωπικό χαρακτήρα του φιλμ. Εκτός από τους συντελεστές πίσω από την κάμερα, όπως ο Τζόνι Γκρίνγουντ στο σάουντρακ, ο Κούπερ Χόφμαν δεν είναι άλλος από το γιο του αλησμόνητου Φίλιπ Σέιμορ Χόφμαν, εμβληματικού πρωταγωνιστή σε πέντε ταινίες του Άντερσον. Ο νεαρός ηθοποιός θυμίζει –όσο χρειάζεται για να… ανατριχιάσεις– τον πατέρα του, κατά τα άλλα, όμως, επιδεικνύει ένα όλο δικό του πολλά υποσχόμενο υποκριτικό ταλέντο. Από την άλλη, η Αλάνα Χάιμ στο "Πίτσα Γλυκόριζα" πλαισιώνεται από τους πραγματικούς γονείς και τις αδερφές της, με τις οποίες παίζει στο συγκρότημα Haim. Μέσω εκείνου την ανακάλυψε ο σκηνοθέτης, ο οποίος εξάλλου έχει σκηνοθετήσει αρκετά από τα βιντεοκλίπ της μπάντας. Η Αλάνα αποτελεί, άλλωστε, την αυθεντική αποκάλυψη της ταινίας, όχι μόνο λόγω της άνεσης με την οποία παίζει τον πρώτο της κινηματογραφικό ρόλο, αλλά και της ωριμότητας με την οποία διαχειρίζεται ερμηνευτικά τις απαιτητικές πολυπλοκότητες της ηρωίδας της. Όπως την αρχική αμφισημία των προθέσεών της και την υπαρξιακή ανάγκη να συμφιλιωθεί με τα απωθημένα της.
Στο κάτω-κάτω, εκτός από την αγάπη, εκείνο που συνδέει το "Πίτσα Γλυκόριζα" με τα προηγούμενα φιλμ του Άντερσον είναι η αμηχανία απέναντι στη δημόσια εντύπωση και την προσωπική εικόνα. Ο μικρός Χόφμαν έχει άνεση με τη θεατρικότητα, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με το performativity του. Η Αλάνα, όμως, βρίσκεται συνεχώς κάτω από ένα αντρικό βλέμμα που την ορέγεται και γι’ αυτό την καταπιέζει. Εφευρίσκουν, λοιπόν, ταυτότητες ώστε να φανούν λειτουργικοί, κάτι που δεν δουλεύει πάντα. Οι εκκεντρικοί χαρακτήρες των Μπράντλεϊ Κούπερ και Σον Πεν, οι οποίοι προέρχονται από την κινηματογραφική βιομηχανία, το αποδεικνύουν στην ταινία. Ο χώρος του θεάματος επιφυλάσσει παγίδες για όσα όνειρα φροντίζει να εκπληρώσει (θυμηθείτε το "Ξέφρενες Νύχτες"). Και μάλιστα στο Ενσίνο του Λος Άντζελες, όπου η πινακίδα του Χόλιγουντ είναι ορατή από παντού, αλλά δύσκολα μπορείς να τη φτάσεις.
