Ο Στέφανος Τζουτζές είναι ένας σπουδαγμένος άντρας λίγο πριν (ή λίγο μετά) τα τριάντα και βρίσκεται να υπηρετεί την πατρίδα, όταν μαθαίνει πως ξαφνικά πέθανε η μητέρα του. Δυστυχώς για εκείνον, μαζί με την απώλεια καλείται να διαχειριστεί τα υπέρογκα χρέη της. Υπάρχει, βέβαια, ένα ακόμα πρόβλημα, καθώς είναι άνεργος. Τότε ως από μηχανής θεός μπαίνει στη ζωή του ο Τσακίρης, ένας παλιός συμμαθητής ο οποίος πλέον διεξάγει... υπόγειες δουλειές και του προτείνει να ξεμπερδεύουν οικονομικά μια και καλή διαπράττοντας μια ληστεία.
Αυτό είναι συνοπτικά το στόρι της "Καρδιάς του Κτήνους", της τρίτης ταινίας του Ρένου Χαραλαμπίδη, ο οποίος σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί κρατώντας το ρόλο του μαλθακού Στέφανου. Ταυτόχρονα ένα heist movie με νουάρ στοιχεία, μια χαμηλότονη αστική συμφωνία και ένα δράμα αργοπορημένης ενηλικίωσης, η κινηματογραφική διασκευή του ομότιτλου βιβλίου του Πέτρου Τατσόπουλου, αδίκως δε συζητιέται εξίσου έντονα με έτερα φιλμ του σκηνοθέτη όπως τα διάσημα "Φτηνά Τσιγάρα" (2000) ή το ασπρόμαυρο "No Budget Story" (1997). Ίσως αυτό αλλάξει σύντομα, όμως, αφού η "Καρδιά του Κτήνους" αποκαταστάθηκε ψηφιακά με πρωτοβουλία του Cinobo, με τη νέα κόπια να ετοιμάζεται για την πρώτη δημόσια -δωρεάν μάλιστα- προβολή της τη Δευτέρα (20/12) στην Ταινιοθήκη. Την ίδια μέρα θα είναι διαθέσιμη και για τους συνδρομητές της σινεφίλ streaming πλατφόρμας.
Με αφορμή, λοιπόν, την επανακυκλοφορία της ταινίας 16 χρόνια μετά την πρεμιέρα της, ο Ρένος Χαραλαμπίδης δέχθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις μας τηλεφωνικά... ασφαλώς.
Θα ξεκινήσω χαριτολογώντας, γιατί συνειδητοποίησα βλέποντας ξανά την ταινία πως θα μπορούσε να θεωρηθεί μια χριστουγεννιάτικη ταινία. Με την ίδια λογική που οι Αμερικάνοι, για παράδειγμα, εντάσσουν στη συγκεκριμένη κατηγορία το "Πολύ Σκληρός για να Πεθάνει". Δε συμφωνείτε;
Με κολακεύει ιδιαίτερα αυτή η σκέψη! Και στην πραγματικότητα, έχει κάθε δικαίωμα να θεωρηθεί χριστουγεννιάτικη ταινία. Αφού, όντως, γυρίστηκε στην Αθήνα κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων το 2004. Μια ξένοιαστη πόλη, τότε, η οποία μάλιστα ήταν στολισμένη. Γιατί θα σου θυμίσω πως υπήρχαν περίοδοι που δε στολιζόταν, ειδικά στα χρόνια που ακολούθησαν. Κατ' επέκταση, τα Χριστούγεννα παίζουν ρόλο στην αφήγηση, βρίσκονται διακριτικά στο φόντο, επομένως ελπίζω να βρει τη θέση της ως τέτοια ταινία στις καρδιές του κοινού.
Για να περάσω και στην ουσία της κουβέντας μας, πώς προέκυψε να αποκατασταθεί συγκεκριμένα αυτή η ταινία από τη φιλμογραφία σας;
Οι ταινίες μου έχουν γυριστεί σε φιλμ 16mm, το οποίο ήταν συνηθισμένο τότε για όσους τουλάχιστον κάναμε αντεργκράουντ κινηματογράφο. Τώρα με τη χρήση της νέας τεχνολογίας δίνεται η δυνατότητα της καλύτερης ευκρίνειας και ευκολότερης επεξεργασίας της εικόνας. Βέβαια, η αίσθηση που αφήνει το φιλμ στη μεγάλη οθόνη είναι αξεπέραστη. Για αυτό και είναι κρίμα που έχουν πάψει οι προβολές από φιλμ. Θυμάμαι πως όταν γύριζα τις ταινίες είχα υπόψη πως ο θεατής θα την παρακολουθήσει με το φως να έρχεται πάνω στην οθόνη, όχι από πίσω της όπως συμβαίνει με τις τηλεοράσεις ή τους υπολογιστές. Έτσι αλλάζει η αισθητική αντίληψη της εικόνας. Πιστεύω όμως πως τώρα, χάρη στον τρόπο που αποκαταστάθηκε ψηφιακά η ταινία, το τελικό αποτέλεσμα βρίσκεται εξαιρετικά κοντά στο πρωτότυπο.
Μια ευχάριστη έκπληξη κατά τη θέαση της "Καρδιάς..." ήταν η φρεσκάδα της, η οποία έχει μείνει αναλλοίωτη.
Ομολογώ πως αυτό δεν είναι κάτι που μπορώ να διακρίνω εγώ, χωρίς να σημαίνει ότι δεν εκτιμώ το σχόλιό σας, ίσα-ίσα το δέχομαι με χαρά. Εκείνο που προσωπικά νιώθω είναι πως δεν έχω χάσει την επαφή με την ταινία. Σα να ζητάει κάτι ακόμα από εμένα, να δώσω κι άλλη μια μάχη, κάτι που μπορεί να συμβεί μέσα από το Cinobo.
Όσον αφορά τη σκηνοθεσία, υπάρχουν ορισμένες ιδιαίτερες λεπτομέρειες που τραβούν την προσοχή. Όπως η σκηνή στο μπαρ ανάμεσα στο Στέφανο και τον Τσακίρη όπου ενώ συζητούν, εκείνος που μιλάει είναι φλου και "νεταρισμένος" αυτός που ακούει αλλά δε φαίνεται. Ή αργότερα, η σκηνογραφία του κελιού. Είναι απλώς γκρίζο, με ένα παγκάκι και ένα led φως μονάχα.
Τα πλάνα της συζήτησης είναι εμπνευσμένα από ένα παλιό κόλπο του αμερικάνικου σινεμά. Δεν ξέρω αν το πετύχαμε καλά, σε άλλους λειτούργησε και σε άλλους όχι, όμως πρόκειται για μια σινεφίλ αναφορά. Σχετικά με τους χώρους των φυλακών, τώρα, ήθελα να μην έχουν κάτι το αναμενόμενο. Όπως συνολικά το επιδίωξα στη σκηνογραφία της ταινίας. Επιχείρησα να προσεγγίσω την πραγματική ζωή και δημιουργήσω μια απροσδόκητη ένταση με το κοινό, το οποίο βλέπει κάτι που δεν το περιμένει. Έτσι κι αλλιώς, πάντα επιλέγω ανορθόδοξους χώρους οι οποίοι ωστόσο δείχνουν ταιριαστοί, αληθινοί. Ακόμα και τα σπίτια στην "Καρδιά του Κτήνους" έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ένα είδος ηθογραφίας, μια απεικόνιση εκείνης της εποχής.
Όσα αναφέρετε αν αθροιστούν, ας πούμε, στο ύφος του σάουντρακ που αναμειγνύει τα λαϊκά με το ακορντεόν και τα τυπικά κινηματογραφικά μουσικά θέματα, δημιουργούν μια μεταμοντέρνα διάσταση στο φιλμ. Ίσως αυτός να είναι ένας από τους λόγους που σήμερα η "Καρδιά του Κτήνους" εξακολουθεί να δείχνει σύγχρονη.
Προσπαθώ κάθε φορά να φτιάχνω ένα κολάζ αισθητικών αναφορών. Υπό αυτήν την έννοια, θα έλεγα πως οι ταινίες μου θυμίζουν κουρελού, φτιαγμένη από ρετάλια πολλών εποχών. Εν προκειμένω, είχα στο μυαλό μου τη ζωγραφική του Έντουαρντ Χόπερ που μου αρέσει πολύ. Δηλαδή ήθελα να ακολουθήσω την ακεραιότητα των κάδρων του, τις υψηλές αντιθέσεις και τα έντονα χρώματα. Ένας ακόμα που είχα υπόψη ήταν ο Γιόζεφ Μπόις, ο οποίος έφτιαχνε καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις ακαταστασίας. Στην "Καρδιά..." φιλοδοξούσα να συνδυάσω αυτούς τους δύο. Να φτιάξω μια ελεγχόμενη ακαταστασία και συνάμα καταγραφή της πραγματικής ζωής. Ήταν κάτι που με απασχόλησε πάρα πολύ.
...ο οποίος Μπόις αναμετρήθηκε επίσης με ένα κτήνος, στην περφόρμανς "I Like America and America Likes Me".
Ακριβώς! Ο Μπόις είναι μεγάλη ιστορία και με έχει επηρεάσει πάρα πολύ αλλά, τέλος πάντων, μη χαθεί η κουβέντα στα εικαστικά γιατί θα παρασυρθούμε...
Τότε θα επιστρέψω στην ταινία και θα ρωτήσω, πώς έγινε η επαφή σας με το βιβλίο του Πέτρου Τατσόπουλου;
Η συγκεκριμένη ιστορία χάνεται στην εφηβεία μου, όταν ήμουν 17 χρονών και κυκλοφόρησε η "Καρδιά του Κτήνους" που είχε κάνει θραύση, οπότε το είχα αγοράσει και εγώ. Μετά από κάποια χρόνια κάνω μια μικρού μήκους εμπνευσμένη από αυτό (σ.σ.: "Κατ' αρχήν δε με λένε Γκούφη"), η οποία πήρε και μια διάκριση στο φεστιβάλ της Δράμας. Λίγο μετά με πήρε τηλέφωνο ο Τατσόπουλος να με επιπλήξει! Λέει, αντί να την κάνεις λίγο-λίγο, γύρνα την ολόκληρη. Κάπως έτσι ξεκίνησε η φιλίας μας που κρατάει πολλά χρόνια, αλλά και η υπόθεση της "Καρδιάς του Κτήνους".
Παρά το σκληρόπετσο περίβλημα της αφήγησης, στον πυρήνα βρίσκεται μια γλυκιά ιστορία αποδοχής της απώλειας. Και ειδικά το τέλος, με κάνει να σκέφτομαι πως συγκεκριμένα οι άντρες, μάλλον δε μεγαλώνουμε ποτέ.
Έτσι είναι, είτε το θέλουμε είτε όχι, παραμένουμε παιδιά μέχρι τα βαθιά γεράματα. Απλά, ενήλικος είναι εκείνος που συνειδητοποιεί πως συμβαίνει αυτό και δεν αφήνει το "παιδί" να παίρνει τον έλεγχο. Η ταινία τελειώνοντας έτσι δίνει έμφαση στο ότι ο περίφημος Τζουτζές έχει τα ηνία της ζωής του πια και πηγαίνει παρακάτω.
Προτού κλείσουμε, θα μου επιτρέψετε να σας διαβάσω ένα απόσπασμα από το βιβλίο σας (σ.σ.: "Εγχειρίδιο Κινηματογραφικής Ανυπακοής", εκδ. Ιανός). Λέτε λοιπόν αναφερόμενος στον κινηματογράφο: "Να μην επιτρέψω ποτέ να σβήσει η γιορτή. Το δικό μου μυστικό καρναβάλι". Έχετε πλέον πάνω από μια δεκαετία να βρεθείτε πίσω από την κάμερα. Άραγε έχει τελειώσει αυτό το καρναβάλι για εσάς;
Οι προετοιμασίες του καρναβαλιού είναι πολύ μεγάλες για να τις αναλάβω πια...
