Ο Ισλανδός σκηνοθέτης Βάλντιμαρ Γιόχανσον ευθύνεται για μία από τις πιο ιδιαίτερες σεναριακά ταινίες της χρονιάς. Ο λόγος για τον ατμοσφαιρικό "Αμνό", ένα φιλμ που συνδυάζει τα στοιχεία του σασπένς, του μυστηρίου και του τρόμου, ενταγμένα σε ένα πλαίσιο παραμυθιού που εύλογα δημιουργεί συγκρίσεις με το πανταχού παρόντα τελευταία είδους του folk horror. Είναι όμως έτσι; Ο σκηνοθέτης μας απαντά σχετικά, ενώ προτού προχωρήσουμε στη συνέντευξη να υπογραμμίσουμε πως όσο λιγότερα ξέρει κανείς για τον "Αμνό", τόσο καλύτερα...
Μια θεματική που, αν δεν κάνω λάθος, μοιράζονται η μικρού μήκους σας "Harmsaga" και ο "Αμνός", είναι αυτή του πένθους και της απώλειας ως κάτι αναπόφευκτο. Τι σας ελκύει το ενδιαφέρον γύρω από αυτές τις έννοιες;
Οφείλω να παραδεχθώ πως έχω την ίδια απορία με εσάς, ούτε εγώ είμαι σίγουρος γιατί έχουν αυτήν τη συγγένεια οι δύο ταινίες. Ίσως να παίζει κάποιο ρόλο πως είμαι αρκετά επηρεασμένος από τις αρχαιοελληνικές τραγωδίες και τα παραδοσιακά ισλανδικά παραμύθια. Εκεί συναντάς πολύ συχνά ιστορίες που αφορούν την απώλεια και το πένθος. Δεν ξέρω όμως, με βάλατε σε σκέψεις... (γέλια) Πάντως, όταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε τον "Αμνό" με το Σιόν (σ.σ.: συν-σεναριογράφος, διάσημος Ισλανδός ποιητής και συγγραφέας) ήμασταν σίγουροι από την πρώτη στιγμή πως ό,τι κι αν γράφαμε δε θα είχε ένα ευτυχές τέλος. Τον ενδιαφέρον εδώ είναι πως, στην πράξη, πολλοί θεατές έχουν μοιραστεί μαζί μου πως βρίσκουν ελπιδοφόρα την κατάληξη, σα να υπαινίσσεται μια νέα αρχή.
Προσωπικά ένιωσα πως το τέλος δε θα μπορούσε να είναι διαφορετικό. Μάλιστα, οτιδήποτε άλλο θα έμοιαζε παράξενο πιστεύω.
Θα σου πω, τις προάλλες συζητώντας με μια δημοσιογράφο, μου εκμυστηρεύτηκε πως ήταν απολύτως βέβαιη από νωρίς πως η Μαρία (σ.σ.: ο χαρακτήρας της Νούμι Ράπας) ήταν έγκυος. Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την παρατήρησή της και με χαροποίησε ιδιαίτερα, γιατί αποδεικνύει το εύρος των ερμηνειών που μπορούν να έχουν οι θεατές.
Ωστόσο το ενδεχόμενο της εγκυμοσύνης μένει αμφίσημο. Και παράλληλα, με έναν τρόπο όλοι συμφιλιώνονται με όλους, ακόμα και οι άνθρωποι με τη φύση αν θέλουμε να το δούμε συμβολικά.
Ακριβώς, διότι εκτός από το πένθος οι χαρακτήρες μαθαίνουν την αξία της αποδοχής. Έπειτα, όσον αφορά τους ανθρώπους, υπογραμμίζεται το ότι είμαστε τρομερά μικροί απέναντι στη δύναμη της φύσης. Παρότι έχουμε την εντύπωση πως κυριαρχούμε πάνω στον πλανήτη. Αυτήν τη στιγμή που μιλάμε, εάν κοιτάξω έξω από το παράθυρό μου, υπάρχει ένα ενεργό ηφαίστειο. Μπορώ να νιώσω σε πόσο ευάλωτη θέση βρίσκομαι.
Αναφερθήκατε νωρίτερα στο Σιόν, έναν εξαιρετικό στον τομέα του δημιουργό. Πώς προέκυψε αλλά και πώς ήταν η συνεργασία σας;
Όλα ξεκίνησαν από τη στιγμή που άρχισα να ετοιμάζω το "mood book" της ταινίας (σ.σ.: ένα βιβλίο ή αρχείο όπου περιγράφεται το ύφος ενός φιλμ), χρησιμοποιώντας λογοτεχνικές και εικαστικές αναφορές. Εκεί, φυσικά, υπήρχε και ένα προσχέδιο της Άντα. Τότε οι παραγωγοί μου κανόνισαν ένα ραντεβού με το Σιόν, ο οποίος εν τω μεταξύ είναι ο αγαπημένος μου συγγραφέας. Ήπιαμε, λοιπόν, έναν καφέ και του έδειξα το βιβλίο μου που του άρεσε πολύ. Στη συνέχεια, αρχίσαμε να συναντιόμαστε μια φορά την εβδομάδα για πολλά χρόνια. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου το μόνο που κάναμε είναι να συζητάμε και να σημειώνουμε ιδέες, ώστε να δώσουμε μια μορφή στην ιστορία που θέλαμε να πούμε. Χρειάστηκε τόσος καιρός γιατί τα μόνα στοιχεία που είχα ενσωματώσει στην αφήγηση ήταν ο χαρακτήρας της Άντα και οι βοσκοί. Η πρώτη εκδοχή του σεναρίου γράφτηκε μετά από πέντε χρόνια. Μόλις εγκρίθηκε από τους παραγωγούς, στη συνέχεια το ανέλαβε ο Σιόν.
Ο "Αμνός" λειτουργεί εύστοχα ως ένα ιδιότυπο αγωνιώδες φιλμ, παρόλο που διαδραματίζεται σε ανοιχτά πεδία και υπό το φως της μέρας. Δύο συστατικά που δεν αναμένει κανείς σε αυτού του είδους τις ταινίες.
Από το σενάριο ακόμα, η παρουσία της φύσης είναι επιβλητική, σε βαθμό που θα μπορούσε να συνιστά έναν επιπλέον χαρακτήρα. Για αυτό το λόγο ο εντοπισμός της ιδανικής τοποθεσίας ήταν εξαιρετικά σημαντικός. Να σου θυμίσω, επίσης, πως στην Ισλανδία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έχουμε μέρα σχεδόν 24 ώρες το 24ωρο. Οπότε, ήταν μάλλον αναπόφευκτο να γυρίσουμε την ταινία με τόσο φως. Ωστόσο, επιδιώξαμε τα πλάνα μας να δίνουν την αίσθηση πως μπορείς να διακρίνεις τα πάντα γύρω από τους ηθοποιούς, σα να μπορείς να περιστραφείς γύρω τους. Έπειτα, ήμαστε τυχεροί γιατί το σπίτι που βλέπεις στον "Αμνό" ήταν αχρησιμοποίητο εδώ και τριάντα χρόνια, οπότε μπορούσαμε να το τροποποιήσουμε όπως θέλαμε. Επιπλέον, μαζί με το διευθυντή φωτογραφίας Ίλαϊ Άρενσον, φροντίσαμε να μην είναι απολύτως αψεγάδιαστη η εικόνα, αλλά να έχει μια "σκληρότητα" - σα να μοιάζει συννεφιασμένη.
Πώς νιώσατε όταν μάθατε πως ο "Αμνός" έγινε η πιο επιτυχημένη εμπορικά ισλανδική ταινία όλων των εποχών στις ΗΠΑ; (σ.σ.: Η ταινία ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο δολάρια στα ταμεία.)
Μου φάνηκε αδιανόητο! Φυσικά νιώθω μεγάλη τιμή και είμαι απίστευτα ευγνώμων για αυτό, δεν το περίμενα με τίποτα. Μέχρι σήμερα μου μοιάζει παράξενο ότι έχει τέτοια επιτυχία στην Αμερική. Δηλαδή, ειλικρινά, βρέθηκαν τόσοι άνθρωποι να πάνε να δουν μια ατμοσφαιρική ισλανδική ταινία με βοσκούς! (γέλια) Μεταξύ μας, ούτε στην Ισλανδία δεν πάει καλά η ταινία, λίγοι έχουν πάει στα σινεμά. Δεν έχω παράπονο ωστόσο, γιατί ήταν μια έτσι κι αλλιώς απροσδόκητη εξέλιξη που με έκανε πάρα πολύ χαρούμενο.
Πολλοί συνδέουν το φιλμ σας με το είδος του folk horror που βρίσκεται στα πάνω του τα τελευταία χρόνια, ενώ στα δικά μου μάτια μοιάζει περισσότερο με ένα σκοτεινό παραμύθι. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σε σχέση με αυτό;
Σημείο εκκίνησής μας ήταν η γραφή μιας arthouse ταινίας με σουρεαλιστικά στοιχεία. Δεν είχαμε υπόψη, τότε, πως ο κόσμος θα κατηγοριοποιούσε αλλιώς τον "Αμνό". Προτεραιότητά μας ήταν να φτιάξουμε ένα φιλμ που θα θέλαμε να δούμε οι ίδιοι, αλλά και που νιώθαμε πως λείπει από τον κινηματογράφο. Εν τέλει, η ταινία ανήκει σε πολλά διαφορετικά είδη, στέκει και σα δράμα και σαν οικογενειακή ιστορία, σαν παραμύθι και σαν ιστορία φαντασίας κ.ο.κ. Αλλά στο horror; Ομολογώ ότι παρά τα κάποια στοιχεία που υπάρχουν, σίγουρα δεν ανήκει εκεί. Μάλιστα, απέχει αρκετά από το σινεμά του τρόμου. Για αυτό και εξαιτίας της σύνδεσης που αναφέρετε δημιουργούνται παρεξηγήσεις. Πάει κάποιος να δει τον "Αμνό" περιμένοντας να τρομάξει και τελικά δε συμβαίνει τίποτα τέτοιο. Δεν είναι πάντα απλή υπόθεση να εντάσσεται σε μια κατηγορία μια ταινία και ούτε θα έπρεπε να είναι απαραίτητα. Για παράδειγμα, έχεις δει το "Titane";
Ναι και θα έρθω να συμφωνήσω, είναι περίπλοκο να τοποθετηθεί σε ένα είδος αυτή η ταινία.
Βλέπεις; Αν με ρωτάς είναι περισσότερο horror από τη δική μου! Αλλά, συζητάει κανείς για ταινίες τρόμου όταν μιλάει για το "Titane"; Μάλλον όχι...
