Ένας από τους πλέον διακεκριμένους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο οποίος μας έχει χαρίσει μερικά από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ των τελευταίων δεκαετιών, ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος, επιστρέφει στη μυθοπλασία με το «Daniel '16» (βραβείο κοινού στο 60ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης). Ένα επίκαιρο κοινωνικό δράμα, το οποίο τοποθετείται σε ένα απομονωμένο χωριό στον Έβρο. Εκεί βρίσκεται μια κοινότητα αγωγής ανηλίκων, όπου και καταφθάνει ένα αγόρι για να εκτίσει την ποινή του. Σύντομα θα κληθεί να αναμετρηθεί με τα όριά του, τα προσωπικά άγχη και τις ασφυκτικές απαιτήσεις του νέου περιβάλλοντός του, έτσι ώστε να μπορέσει να επιστρέψει στο σπίτι του. Ο σκηνοθέτης απαντά στις ερωτήσεις του «α» με αφορμή την κυκλοφορία του «Daniel '16» στους κινηματογράφους.
Επιστρέφετε στη μυθοπλασία με μια επίκαιρη ιστορία ειπωμένη ως ένα κοινωνικό δράμα. Πώς την εμπνευστήκατε;
Από ένα άρθρο στην Ελευθεροτυπία πριν κάποια χρόνια, αυτό αποτέλεσε το πρώτο ερέθισμα. Μιλούσε για την λειτουργία στην Ελλάδα σωφρονιστικών κοινοτήτων για Γερμανούς εφήβους με παραβατική συμπεριφορά. Αυτό μας προξένησε μεγάλη εντύπωση και μας οδήγησε σε ένα εγκαταλειμμένο χωριό στον Έβρο κοντά στα σύνορα με την Τουρκία. Προϊόν της επιτόπιας έρευνας είναι το σενάριο του «Daniel '16», ενός Γερμανού έφηβου παραβάτη που στέλνεται στην Ελλάδα να εκτίσει την ποινή του.
Σκηνοθετικά είστε λιτός, μένοντας κυρίως πάνω στις αντιδράσεις και τα συναισθήματα των νεαρών ηρώων σας. Είναι αυτό το κλειδί για ένα σενάριο σαν κι αυτό που υπαινίσσεται παρά προδίδει τις προθέσεις των πρωταγωνιστών;
Ναι, νομίζω πως μια τέτοια ιστορία έπρεπε να ειπωθεί με ένα λιτό, «ντοκιμαντερίστικο» τρόπο, στην παράδοση αντίστοιχων ταινιών κοινωνικού ρεαλισμού γιατί το σημαντικότερο ήταν οι χαρακτήρες, τα συναισθήματα που βιώνουν σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον. Εξ’ αρχής μ’ αυτό τον τρόπο είχε σχεδιαστεί η ταινία και σ’ αυτό τον τόνο και διάθεση. Αυτή η λιτότητα και αμεσότητα φυσικά ξεκινούσε από το σενάριο.
Σημαντική δύναμη του «Daniel '16» οφείλεται στις ερμηνείες των παιδιών, οι οποίες ανά στιγμές είναι εντυπωσιακές. Πόσο δύσκολο είναι να προσαρμοστεί ένας ηλικιακά μικρός ηθοποιός στις ψυχολογικές περιπλοκότητες που βιώνουν οι συγκεκριμένοι ήρωες;
Αυτό ήταν κάτι που το γνώριζα και με απασχολούσε εξ’ αρχής, το γεγονός δηλαδή ότι όλο το βάρος της ταινίας θα έπεφτε στους ώμους μη-επαγγελματιών ηθοποιών και συγκεκριμένα, παιδιών. Προσπάθησα να ολοκληρώσω το κάστιγκ νωρίς, έτσι ώστε να έχω αρκετό χρόνο για πρόβες. Οι πρόβες βοήθησαν πολύ και οι νεαροί πρωταγωνιστές μας, πανέξυπνοι και εξοικειωμένοι με τους κινηματογραφικούς κώδικες -όπως όλα τα παιδιά – σύντομα άρχισαν να με εκπλήσσουν με την γρηγοράδα και το βάθος που αφομοίωναν τα δεδομένα του σεναρίου και προσέγγιζαν τους χαρακτήρες.
Με δεδομένο πως το «Daniel '16» αφορά αλλοδαπά παιδιά που καλούνται να συμφιλιωθούν με την έννοια της αποδοχής του διαφορετικού, βλέποντας κανείς την ταινία οδηγείται εύλογα σε συνειρμούς. Η υπόθεση τοποθετείται στον Έβρο, όπου είναι νωπές ακόμα οι μνήμες από την ξενοφοβική αντιμετώπιση προσφύγων και μεταναστών. Έπειτα, πρόσφατα, γίναμε μάρτυρες μιας ρατσιστικής έξαρσης από νεαρά άτομα τη Θεσσαλονίκη. Πού ακριβώς χάθηκε το παιχνίδι; Υπάρχουν τρόποι να ξεπεραστούν αυτά τα φαινόμενα;
Τα ρατσιστικά φαινόμενα αντιμετωπίζονται με την βελτίωση της παιδείας, με την άμβλυνση των κοινωνικών αντιθέσεων, με την ισονομία, τις περισσότερες ευκαιρίες των νέων στην αγορά εργασίας, με αξιοπρεπείς συντάξεις και ούτω καθεξής. Κάπου μέσα σ’ όλα αυτά χάθηκε το παιχνίδι και ψάχνουμε για αποδιοπομπαίους τράγους γιατί δεν αντέχουμε να δούμε την εικόνα μας στον καθρέπτη.
Τελευταία, το ελληνικό σινεμά φαίνεται να έχει πάρει τα πάνω του και να βρίσκει ξανά το κοινό του. Νιώθετε και εσείς πως συμβαίνει αυτό;
Ναι, πράγματι το ελληνικό σινεμά τα πάει πολύ καλά, σε πολλά επίπεδα κυρίως στην τεχνική και αισθητική αρτιότητα των παραγόμενων ταινιών και την παρουσία τους σε ξένα φεστιβάλ. Εκεί που νομίζω πως υπάρχει ακόμη πρόβλημα είναι η σχέση με το κοινό. Το κοινό που βλέπει κινηματογράφο συνεχίζει νομίζω να μην βλέπει ελληνικό σινεμά στο βαθμό που, ίσως, θα ’πρεπε.
Το «Daniel '16» έχει καταφέρει να διακριθεί σε μια σειρά από διεθνή φεστιβάλ. Πόσο σημαντικό είναι αυτό για εσάς ως δημιουργό με μεγάλη πείρα και αναγνώριση;
Είναι πολύ σημαντικό και μας γεμίζει ικανοποίηση όλους μας γιατί είναι μια ταινία που -όπως όλες οι ταινίες-έγινε με πολύ κόπο και δυσκολίες. Άρα θέλουμε το καλύτερο γι’ αυτή. Τη μεγαλύτερη όμως ικανοποίηση θα την αισθανθούμε αν το κοινό μας τιμήσει με την παρουσία του.
Περισσότερες πληροφορίες
Daniel 16
Ο Ντάνιελ, ένας Γερμανός έφηβος, στέλνεται σε μια ελληνική κοινότητα αγωγής ανηλίκων για να εκτίσει την ποινή του για παραβατική συμπεριφορά. Σ’ ένα εγκαταλελειμμένο χωριό του Έβρου, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, βιώνει πρωτόγνωρα συναισθήματα και καλείται να δώσει λύση σε δύσκολα διλήμματα.
