Συναντήσαμε την ταλαντούχα ηθοποιό κατά τη διάρκεια του 62ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης όπου προβλήθηκε η νέα ταινία του αιρετικού Ολλανδού σκηνοθέτη, με την πρωταγωνίστριά του να μοιράζεται τις εμπειρίες της συμμετοχής της στην πιο βλάσφημα ερωτική ταινία της χρονιάς.
Λίγες μέρες πριν την πανελλήνια κυκλοφορία του «Μπενεντέτα», του βασισμένου σε πραγματικά γεγονότα θρησκευτικού ερωτικού δράματος με την υπογραφή του Πολ Βερχόφεν («Εκείνη»), η συμπρωταγωνίστρια της Βιρζινί Εφιρά και ανερχόμενη ηθοποιός Δάφνη Πατακιά, κάθισε μαζί μας για να μοιραστεί τις εντυπώσεις της από τη συνεργασία με ένα σπουδαίο σκηνοθέτη, αλλά και τις προκλήσεις της ενσάρκωσης μιας μοναχής με έντονο ερωτικό και θρησκευτικό πάθος.
Ξεκινώ με την πιο προφανή, αλλά αναπόφευκτη ερώτηση: πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Πολ Βερχόφεν;
Η αρχή ήταν συνηθισμένη, καθώς έγινε ένα απλό πρώτο δοκιμαστικό όπου είχαμε μια σύντομη συνάντηση. Αλλά επειδή, όπως θα μάθαινα και αργότερα, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος παίρνει γρήγορα αποφάσεις, δεν πέρασε πολύς καιρός και με φώναξαν για δεύτερη φορά. Το ραντεβού θα γινόταν στο Παρίσι το αμέσως επόμενο πρωινό, όμως τότε βρισκόμουν στο φεστιβάλ Βερολίνου, έτσι είχα ελάχιστες ώρες να διαβάσω το σενάριο και να προετοιμαστώ κατάλληλα. Φυσικά, δεν τους είπα ότι υπήρχε πρόβλημα με τη συνάντηση και ύστερα από ένα αγωνιώδες ξενύχτι τα κατάφερα. Από κοντά πια, συζητήσαμε αναλυτικά για την ταινία όπως επίσης το πώς ακριβώς θα γυρίζονταν όσες σκηνές απεικόνιζαν γυμνό.
Έχει ενδιαφέρον πως αυτό συνέβη τόσο νωρίς στη διαδικασία.
Ναι, συγκεκριμένα μου έδειξε με εικόνες (σ.σ.: storyboards) όλα τα πλάνα. Έτσι είχα τη δυνατότητα να γνωρίζω ακριβώς πώς θα έδειχναν, αλλά και πού θα ήταν η κάμερα, ποια θα ήταν η δική μου θέση κ.ο.κ. Όταν πια είχαμε συζητήσει τα πάντα, μου έκανε πρόταση να συνεργαστούμε. Θα αποδεχόμουν ακόμα και εάν δε μου είχε δείξει τα storyboards, διότι έχω δει πολλές από τις ταινίες του και ξέρω πως δεν χειρίζεται ηδονοβλεπτικά τις ερωτικές σκηνές. Το βλέμμα που υιοθετεί ο Βερχόφεν είναι πάντα εκείνο των χαρακτήρων, οπότε όσα συμβαίνουν βιώνονται μέσα από τα μάτια τους. Επιπλέον, η χρησιμότητα των εν λόγω σκηνών ξεπερνά το καθαυτό γεγονός του ερωτισμού. Για παράδειγμα, στη διάσημη σεκάνς του «Βασικού Ενστίκτου» είναι διάχυτη η αγωνία, γιατί ανά πάσα στιγμή είναι πιθανό να σηκωθεί η ηρωίδα και να σκοτώσει τους πάντες. Από την άλλη, σε ταινίες σαν το «Showgirls» το σεξ χρησιμοποιείται με μια υπερβολή που φτάνει στα όρια του χιούμορ. Πιστεύω πως στο «Μπενεντέτα» υπάρχουν στοιχεία και των δύο περιπτώσεων, γιατί ο ερωτισμός διαρκώς υπονομεύεται. Αυτός είναι και ο λόγος που, επιπλέον, νιώθω ότι η ταινία είναι δύσκολο να καταταχθεί σε ένα μόνο είδος, διότι κινείται ανάμεσα στο camp, το δράμα, την κωμωδία και το κιτς.
Πράγματι, όπως και εάν χαρακτηριστεί η ταινία θα είναι ουσιαστικά λάθος. Έπειτα, η έννοια της αντίφασης ενυπάρχει στο σενάριο. Ο χαρακτήρας σου, ας πούμε, απελευθερώνεται ζώντας στο μοναστήρι και όχι έξω στην κοινωνία.
Πράγματι έτσι είναι. Θα προσθέσω πως τόσο ο χαρακτήρας μου όσο και εκείνος της Βιρζινί Εφιρά είναι ιδιαίτερα πολύπλοκοι. Δεν είσαι ποτέ σίγουρος για τα κίνητρά τους, ποιο πρόκειται να είναι το επόμενο βήμα τους. Νομίζω το έχει πάντα ο Βερχόφεν αυτό, σπρώχνει τους ήρωες στα όριά τους, δημιουργεί μια αμφισημία γύρω από τις προθέσεις τους, χωρίς όμως να στέκεται απέναντί για να τους κρίνει. Θυμάμαι πως όταν δούλευε μαζί μας δεν συζητήσαμε ποτέ για τη ψυχολογία των χαρακτήρων. Ενίοτε κιόλας στο γύρισμα, μπορεί να μας έδινε μια οδηγία την οποία στη συνέχεια θα αναιρούσε. Για παράδειγμα έλεγε: «Κάνεις αυτήν την πράξη γιατί είσαι ερωτευμένη μαζί της… αλλά μπορεί και όχι!». (γέλια)
Πάντως ένα προσόν του «Μπενεντέτα» είναι πως φτάνει στα άκρα υπηρετώντας αυτήν την επιλογή μέχρι τέλους. Όσο προβοκατόρικη μπορεί να είναι.
Έχεις δίκιο σ’ αυτό. Ειδικά αν σκεφτείς πόσες φορές ο Βερχόφεν έχει καταφέρει κάτι αντίστοιχο στα τόσα χρόνια που γυρίζει ταινίες. Πιστεύω εξαιτίας αυτής της νοοτροπίας τα φιλμ του καταλήγουν να έχουν ένα χαρακτήρα που δύσκολα κατατάσσεται κάπου.
Αναρωτιέμαι, όταν βρίσκεσαι στην ένταση των γυρισμάτων, πόσο εύκολο είναι να φανταστείς εν τέλει πώς θα βγει η ταινία;
Καθόλου! Άποψή μου είναι πως δεν βοηθάει να κάνεις τέτοιες σκέψεις. Ίσως άλλοι ηθοποιοί με περισσότερη εμπειρία να μπορούν να το οραματίζονται τα κάδρα, τη μουσική, το μοντάζ… Εγώ τη στιγμή της λήψης επικεντρώνομαι στη δράση, ειδάλλως θα αγχωνόμουν πάρα πολύ. Έπειτα, συχνά δυσκολεύομαι ακόμα και μέσα από ένα σενάριο να φανταστώ απολύτως σωστά όλα όσα διαβάζω. Στην περίπτωση του «Μπενεντέτα», βέβαια, είχα εντυπωσιαστεί ήδη από το κείμενο, αλλά και από το πρωτότυπο βιβλίο.
Σε βοήθησε στην προετοιμασία;
Ναι, λέγεται «Immodest Acts» της Τζούντιθ Σ. Μπράουν. Αρχικά διάβασα το σενάριο του Βερχόφεν και μου φάνηκε τρομερή η φαντασία του, αλλά στη συνέχεια συνειδητοποίησα διαβάζοντας το βιβλίο πως περιγράφει αληθινά γεγονότα. Η ίδια η συγγραφέας είναι ιστορικός και μελετώντας την εποχή των Μεδίκων εντόπισε τα πρακτικά μιας πολύκροτης δίκης για την οποία όμως οι πληροφορίες ήταν ελλιπείς. Το γεγονός αυτό την ιντρίγκαρε στο βαθμό που διεξήγαγε μια σχεδόν αστυνομική έρευνα για να εντοπίσει περισσότερα στοιχεία. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία έμαθε τα πάντα για την Μπενεντέτα και τη ζωή της, όπως επίσης τους λόγους που δικάστηκε. Για εμένα, η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή του βιβλίου αφορά τη ζωή στο μοναστήρι. Γιατί στο μυαλό μου ήταν ένας χώρος κλειστός και καταπιεστικός. Εκείνη την περίοδο, ωστόσο, σύμφωνα με τις περιγραφές ήταν ένα μέρος όπου οι γυναίκες μπορούσαν να απελευθερωθούν. Είχαν τη δυνατότητα να μάθουν γραφή και ανάγνωση, αλλά και να ξεφύγουν από κακοποιητικές καταστάσεις. Στην κοινωνία δεν τους δίνονταν αυτά τα περιθώρια.
Πρόκειται ακριβώς για όσα βιώνει ο χαρακτήρας σου, τον οποίο ενσαρκώνεις με μια διαπεραστική ορμή, την κοινή συνισταμένη των ερμηνειών σου ακόμα και σε ταινίες όπως το αγαπημένο «Winona». Πιστεύεις πως οι σκηνοθέτες σε εμπιστεύονται, μεταξύ άλλων, εξαιτίας αυτής της ενέργειάς σου;
Χαίρομαι πολύ που αναφέρεις το «Winona», έχει ξεχωριστή θέση μέσα μου. Αναλογιζόμενη την ερώτησή σου, αυτό που σκέφτομαι είναι πως ο Βερχόφεν και ο Αλέξανδρος Βούλγαρης (σ.σ.: ο σκηνοθέτης του «Winona») έχουν παρόμοιο τρόπο δουλειάς. Δε λένε πολλά, όμως σου δείχνουν πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη. Αυτό σε «ξεκλειδώνει» ως ηθοποιό, έτσι νιώθεις μεγαλύτερη άνεση και αυτοπεποίθηση στο γύρισμα.
Περισσότερες πληροφορίες
Μπενεντέτα
Στα τέλη του 17ου αιώνα κι ενώ η πανούκλα θερίζει την Ιταλία, η νεαρή καλόγρια Μπενεντέτα Καρλίνι βασανίζεται από θρησκευτικά και ερωτικά οράματα. Η άφιξη της Μπαρτολομέα, την οποία παίρνει υπό την προστασία της, θα την παρασύρει σε μια παθιασμένη σχέση με απρόβλεπτες συνέπειες.
