Άγγελος Φραντζής: «Για την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου η μνήμη ήταν κάτι οδυνηρό»

Ο αναγνωρισμένος σκηνοθέτης απάντησε στις ερωτήσεις μιας σχετικά με την φιλόδοξη πρώτη ελληνική παραγωγή της εταιρίας Tanweer, η οποία φέρνει στη μεγάλη οθόνη τη ζωή της σπουδαίας στιχουργού.

Η «Ευτυχία» είναι γυρισμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να προσελκύει ένα ευρύ αλλά και κι ένα σινεφίλ κοινό. Φαντάζομαι αυτή ήταν μια από τις βασικές επιδιώξεις σου.
Προς αυτήν την κατεύθυνση με βοήθησε εξαρχής το σενάριο της Κατερίνας Μπέη, η οποία ήταν εξαιρετική συνεργάτιδα. Μου επέτρεψε να πιαστώ από ορισμένα συστατικά του που ήξερα ότι θα βρουν άμεσα ανταπόκριση στο κοινό, τα οποία όμως είχα το περιθώριο να τα αναδείξω με έναν προσωπικό μου τρόπο.

Η αφήγηση με τη χρήση κυρίως φλασμπάκ ήταν σκηνοθετική ή σεναριακή επιλογή;
Σκέψου πως η ταινία ξεκινάει με τη φράση «δεν ήθελα να θυμάμαι». Για την Ευτυχία η μνήμη είναι κάτι οδυνηρό, έρχεται να την πλακώσει σαν ένα κύμα. Δεν την ενδιέφερε το παρελθόν, ήθελε να ζει στο παρόν όποιο κι αν ήταν αυτό. Όμως τη βρίσκουμε σε μια κατάσταση όπου υποχρεώνεται να κάνει μια αποτίμηση της ζωής της η οποία ήταν γεμάτη αντιφάσεις. Τραγική, συγκινητική αλλά και με αστείες στιγμές. Επομένως, ήταν τέτοια η δομή του σεναρίου ώστε μας καθοδήγησε να κάνουμε την επιλογή των φλασμπάκ για να το αφηγηθούμε.

Οι σκηνές εποχής, όπως στη σεκάνς της Σμύρνης, είναι εντυπωσιακά στημένες. Πώς προετοιμαστήκατε για το γύρισμά τους;
Αρχικά μελετήσαμε λεπτομερώς την περίοδο ώστε να είμαστε ακριβείς ως προς την απεικόνισή της. Ταυτόχρονα δώσαμε στον εαυτό μας δημιουργική ελευθερία, το οποίο πιστεύω ήταν και το πιο βασικό για να πετύχουν. Ο κάθε συντελεστής της ταινίας αφιέρωσε ένα κομμάτι της φαντασίας του γυρίζοντάς τη. Κανείς τους δεν την αντιμετώπισε ως μια στείρα ακαδημαϊκή βιογραφία, εμπνευστήκαμε όλοι από τον κόσμο της Ευτυχίας και από το κινηματογραφικό όραμα που θέλαμε να υλοποιήσουμε. Έτσι πιστεύω πως όχι μόνο αυτές οι σκηνές, αλλά και όλη η ταινία, απέκτησε ξεχωριστό χαρακτήρα λόγω της προσωπικής εμπλοκής όλων μας.

«Η Ευτυχία έκανε τα πάντα με υπερβολή, είτε αυτό ήταν το κάπνισμα είτε η χαρτοπαιξία, παρόλο που ήξερε πως οι πράξεις της έκαναν κακό στην ίδια. Συμπεριφερόταν σα να μην μπορούσε να ησυχάσει, ήθελε να βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση».

Η ταινία είναι το ψυχολογικό πορτρέτο της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, αλλά επίσης λειτουργεί ως μια ιδιαίτερη μελέτη πάνω στην έννοια της αυτοκαταστροφής.
Η Ευτυχία έκανε τα πάντα με υπερβολή, είτε αυτό ήταν το κάπνισμα είτε η χαρτοπαιξία, παρόλο που ήξερε πως οι πράξεις της έκαναν κακό στην ίδια. Συμπεριφερόταν σα να μην μπορούσε να ησυχάσει, ήθελε να βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση. Αυτό οφείλεται και στο τραύμα που βίωσε στην άλωση της Σμύρνης και τη σημάδεψε, για το οποίο όμως δε μίλαγε ποτέ. Για αυτό το λόγο θέλαμε να τονίσουμε το αντίκτυπο που είχε στη ζωή της το απωθημένο της μνήμης.

Η ίδια η κινησιολογία της κάμερας το υπογραμμίζει αυτό...
Σωστά, υπάρχει μια συνεχής ροή στα πλάνα δε θέλαμε να «κάθονται». Ακόμα και οι ηθοποιοί σηκώνονται, φεύγουν από δωμάτια, χειρονομούν, γενικώς επιδιώξαμε να υπάρχει σφρίγος στην ταινία.

Περιγράφεις ένα δυναμισμό ο οποίος βέβαια τροφοδοτείται επίσης από τις πρωταγωνίστριές σου. Αλήθεια πώς βρήκες ισορροπία μεταξύ δύο ηθοποιών οι οποίες ενσαρκώνουν τους ρόλους τους με τόση ένταση;
Βοήθησαν πάρα πολύ οι πρόβες στις οποίες ρίξαμε και το μεγαλύτερο βάρος της δουλειάς. Η λογική που υιοθετήσαμε ήταν να δουλεύουμε και εκτός σεναρίου ώστε να βρούμε έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας, αλλά και να ανακαλύψουμε κάποια αυθόρμητα πράγματα τα οποία θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στις ερμηνείες. Ο αυτοσχεδιασμός ήταν το κύριο εργαλείο μας για αυτό. Ήταν τεράστιο προσωπικό στοίχημα να βρω τον τρόπο ώστε η Καρυοφυλλιά και η Κάτια να κατασκευάσουν έναν κοινό χαρακτήρα, ώστε ο θεατής να μπορέσει να ακολουθήσει την μεταξύ τους εναλλαγή στην ταινία. Κατά τη διάρκεια των προβών βοήθησαν επίσης πάρα πολύ και ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης και ο Θάνος Τοκάκης συμμετέχοντας στους αυτοσχεδιασμούς, γιατί έχουν σκηνές και με τις δύο στην ταινία.

Παρεμπιπτόντως, ο Δαδακαρίδης ως σύζυγος της Ευτυχίας είναι τόσο τρυφερός και πνευματώδης που μοιάζει απίστευτο πως είναι αστυνομικός. Ήταν έτσι στην πραγματικότητα ο Γιώργος Παπαγιαννόπουλος;
Κι όμως, έτσι ήταν! Όλες οι σχετικές μαρτυρίες το επαληθεύουν κι ακριβώς αυτή η αντίφαση γοήτευσε την Ευτυχία. Σαν άνθρωπος διακατεχόταν από συναισθήματα, καλλιτεχνικές ανησυχίες και την ίδια στιγμή ήταν στιβαρός και καλούταν να εφαρμόσει την τάξη.

Από την άλλη ο Τοκάκης ενσαρκώνει τον Λουκά, έναν ανοιχτά γκέι χαρακτήρα, ο οποίος χρησιμοποιείται κυρίως κωμικά στην ταινία...
Ο Λουκάς ήταν ο άνθρωπος της Ευτυχίας. Μου έκανε τρομερή εντύπωση η σχέση τους, μαζί έφτιαξαν μια ουσιαστικά queer οικογένεια σε μια εποχή που ήταν ποινικά κολάσιμο να είσαι ομοφυλόφιλος. Ήθελα να διερευνήσω τη φιλία τους, γι' αυτό δεν ήθελα ο Λουκάς να υπάρχει στην ταινία απλά για να προκαλεί γέλιο. Την ίδια στιγμή θα ήταν τελείως λάθος να μην τον απεικονίζαμε όσο εξωστρεφή ήταν στα αλήθεια, οφείλαμε να είμαστε πιστοί σε αυτό που ήταν ο Λουκάς. Ο Θάνος πιστεύω έκανε εξαιρετική δουλειά στο να προσδώσει επιπλέον βάθος στην απεικόνισή του.

Τα τραγούδια που ακούγονται στην «Ευτυχία» τοποθετούνται σε κομβικά σημεία της πλοκής κι είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την αφήγηση. Με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν;
Δε θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε τραγούδια απλώς για να ακουστούν. Για αυτό το λόγο, όπως λες, κάναμε εντατική έρευνα και συζήτηση για την επιλογή τους, έτσι ώστε να συνδέονται άμεσα με τη δραματουργία. Χωρίς απαραίτητα αυτό να σημαίνει ότι εξηγούμε πώς γράφτηκαν.

Έχει επίσης ενδιαφέρον πώς «κρύβεται» η Αθήνα στην ταινία, παρόλο που είναι προφανές ότι εκεί έχουν γίνει τα γυρίσματα.
Πλέον είναι αδύνατον να γυρίσεις ταινία εποχής στην Αθήνα. Η πόλη έχει αλλάξει τόσο που δεν προσφέρεται εύκολα για κάτι τέτοιο. Χρειάστηκε να κατασκευάσουμε κάποια σκηνικά, όπως η γειτονιά όπου μένει η Ευτυχία για αν μπορέσουμε να κάνουμε την ταινία, είναι φοβερό.

Για το τέλος, αναρωτιέμαι, έχεις αγαπημένο στίχο της Παπαγιαννοπούλου;
Δε θέλω να διαλέξω κάποιο συγκεκριμένο γιατί νιώθω ότι θα αδικήσω κάποιον άλλο. Η Ευτυχία είχε μια μοναδική ικανότητα να μπαίνει στη θέση του άλλου, να τον συναισθάνεται και να εκφράζει τον πόνο του. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό που την κάνει ανεκτίμητη για εμένα.