Σύλλας Τζουμέρκας: «Η θρησκευτικότητα είναι μια μορφή δύναμης»

Μιλήσαμε με τον ταλαντούχο σκηνοθέτη για το «Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών», τη νέα ταινία του που κυκλοφορεί στις αίθουσες μερικούς μήνες μετά την πρεμιέρα στο φεστιβάλ του Βερολίνου.

Με ποια κριτήρια επέλεξες του συνεργάτες σου; Γιατί δούλεψες με ένα διεθνές συνεργείο στο οποίο μεταξύ άλλων συμμετείχαν ο μοντέρ Αντρέας Βοντράσκε και ο διευθυντής φωτογραφίας Πέτρους Σιόβικ;
Από τη στιγμή που είχα στα χέρια μου μια παραγωγή στην οποία τα μισά χρήματα δεν προέρχονται από την Ελλάδα, αναγκαστικά μπαίνεις σε ένα σύστημα στο οποίο πρέπει οι συντελεστές σου να προέρχονται από άλλες χώρες. Προσωπικά είμαι τρομερά χαρούμενος με αυτό, μου αρέσει πάρα πολύ να διαχειρίζομαι ένα πολυεθνικό συνεργείο στο οποίο επικοινωνούν άνθρωποι με διαφορετικές κουλτούρες και εργάζονται για ένα κοινό όραμα. Προκύπτει ένας ενδιαφέρων συγκερασμός μεταξύ αυτών των ατόμων εξαιτίας του οποίου κατασκευάζεται μια καινούρια γλώσσα, σαν την Εσπεράντο.
Βέβαια την ίδια στιγμή η παραπάνω συνθήκη απαιτεί προσοχή και φροντίδα για να δουλέψει. Χρειάστηκε έξι μήνες πριν τα γυρίσματα να κάνω κάστινγκ των συντελεστών σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες για να είμαι σίγουρος πως θα πετύχει η μίξη εθνικοτήτων και νοοτροπιών. Συναντήθηκα με πάρα πολλούς, κάποιους τους γνώριζα ήδη μέσα από τη δουλειά τους, αλλά το παν σε κάθε περίπτωση ήταν να επικοινωνούμε σε δημιουργικό επίπεδο.

Το «Θαύμα» είναι η πιο στυλιζαρισμένη ταινία σου έως σήμερα. Τι ήταν εκείνο που ήθελες να πετύχεις με τις αισθητικές επιλογές που έκανες;
Ήξερα πως δεν τα πάω καλά με τις ταινίες που διστάζουν να γίνουν συναισθηματικές ή γίνονται μέχρι ένα σημείο. Μ’ αρέσει το μελόδραμα να πηγαίνει μέχρι τέλους, αλλά ταυτόχρονα να υπάρχει μια αποστασιοποίηση. Αυτή στα έργα μου δεν έρχεται με το συνηθισμένο τρόπο. Δημιουργείται σε δεύτερο στάδιο, στο μοντάζ. Στη συγκεκριμένη ταινία ήταν πάρα πολύ σημαντικό η φύση να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο και να υπάρχουν πολλά ζώα τα οποία να παρακολουθούν τους ανθρώπους. Θέλαμε να φτιάξουμε ένα θρίλερ με συγκεκριμένο άξονα, αλλά τα περισσότερα στοιχεία να είναι ασταθή, ονειρικά κι αλλόκοτα.

Τι σε ενέπνευσε όμως να επιλέξεις αυτά τα συστατικά;
Οι ταινίες με τον Χριστό. Ήθελα το «Θαύμα» να ανήκει στο συγκεκριμένο υποείδος που αφορά κινηματογραφικές εμφανίσεις του Χριστού, γιατί αυτές οι ταινίες είναι μέρος του εαυτού μου. Είχα ονειρευτεί να ενσωματώσω στο «Θαύμα», το οποίο είναι ένα πολύ σκληρό θρίλερ, σκηνές όπως η γέννηση που να αντανακλούν μια θεολογία. Σε συνδυασμό με τη φτώχια που υπάρχει στην ταινία, την εμπλοκή της αστυνομίας και την ατμόσφαιρα μυστηρίου η οποία προκύπτει από τη σχέση των δύο γυναικών, όλα αυτά στο μυαλό μου δημιούργησαν ένα σύμπαν το οποίο ήθελα να εξερευνήσω.

Η θρησκευτικότητα μεταφράζεται για εσένα ως κάτι πνευματικό; Πώς την προσεγγίζεις;
Τη μεταφράζω ως μια μορφή δύναμης. Αρχικά οπτικής ισχύος, διότι για παράδειγμα οι εικόνες των αγίων καταφέρνουν ένα βαθύ συναισθηματικό αντίκτυπο με μεγάλη περιεκτικότητα. Ταυτόχρονα η θρησκευτικότητα λειτουργεί ως ένας υπερφυσικός μηχανισμός ο οποίος σε μια ταινία δίνει μια υπερβατική διάσταση. Ως τέτοια θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τα όνειρα, τα οποία την ίδια στιγμή που σε ξεκολλάνε από το έδαφος σε οδηγούν και σε μια πιο ολοκληρωμένη πραγματικότητα. Κάνουν ορατό το αφανές.

Στις ταινίες σου ακόμη είναι πρόδηλη η έννοια της αμαρτίας που βαραίνει τους ήρωες, ενώ συχνά κομβικό ρόλο στις ενοχές που νιώθουν παίζει η οικογένεια.
Έχω μια απέχθεια για το αίμα, με τη μεταφορική ερμηνεία του, τη συγγένεια. Οι ταινίες μου έχουν έναν «πόλεμο» με αυτήν, ενώ η αμαρτία δε με απασχολεί τόσο, δεν είναι ο πυρήνας των ιστοριών μου. Στο κέντρο τους υπάρχει η βία και η πίεση από τα σφάλματα που διαπράττουν οι ήρωες, γιατί εκείνα προκύπτουν από το κακό. Αναφέρεται μάλιστα στην ταινία, ενώ η λέξη «αμαρτία» ποτέ.

Γιατί επέλεξες να ξεκινήσεις την ταινία με το περιστατικό των «τρομοκρατών»;
Ήθελα να έχω μια εντελώς παραπλανητική αρχή στην αφήγηση, έτσι ώστε να περιμένεις ότι θα δεις μια συμβατική αστυνομική ταινία και ταυτόχρονα να γίνει αντιληπτό από πού ξεκινά η πτώση του χαρακτήρα της Αγγελικής Παπούλια. Έτσι ο θεατής μπαίνει αμέσως στην αδρεναλίνη που εκείνη ζει καθημερινά και την οποία διαδέχεται ξαφνικά το κενό. Τώρα ο λόγος που επέλεξα συγκεκριμένα αυτούς τους νεαρούς «τρομοκράτες» είναι γιατί ένα ακόμα θέμα που διαπραγματεύεται η ταινία είναι η καταστροφή της νεότητας. Η εναρκτήρια σεκάνς εισάγει έτσι την έννοια του δικαίου και θέτει το ερώτημα σχετικά με τις επιπτώσεις που προκύπτουν όταν στο πηδάλιο για την απονομή του βρίσκεται ένας φύλακας, δηλαδή ο αστυνόμος. Αυτή η απορία ισχυροποιείται κατά τη διάρκεια της ταινίας.

«Ήθελα το "Θαύμα" να ανήκει στο συγκεκριμένο υποείδος που αφορά κινηματογραφικές εμφανίσεις του Χριστού, γιατί αυτές οι ταινίες είναι μέρος του εαυτού μου. Είχα ονειρευτεί να ενσωματώσω στο "Θαύμα", το οποίο είναι ένα πολύ σκληρό θρίλερ, σκηνές όπως η γέννηση που να αντανακλούν μια θεολογία».

Τι εκείνο που σε ελκύει στην υποκριτική της Αγγελικής Παπούλια;
Πέρα από το προφανές ότι είναι μια εξαιρετική ηθοποιός, αγαπώ και εμπιστεύομαι όλα όσα είναι υπαρξιακά. Διαθέτει ένα απίστευτο εύρος αντίληψης και συναισθήματος το οποίο με κάνει να νιώθω ότι μπορώ να μοιραστώ πολλά ερωτήματα μαζί της. Για αυτό το λόγο είναι η καλύτερη στο να «κουβαλά» τους προβληματισμούς ενός χαρακτήρα σε μια ταινία. Κυρίως όμως αντιλαμβάνεται τι σημαίνει σκηνοθεσία, ποια είναι η φύση ενός έργου.

Πώς κατέληξες στο Μεσολόγγι;
Το σενάριο γεννήθηκε στις τοποθεσίες που βλέπετε στην ταινία. Η πρωταγωνίστρια και συνσεναριογράφος Γιούλα Μπούνταλη κατάγεται από εκεί και ταξιδεύαμε σε αυτά τα μέρη από όταν ήμαστε φοιτητές είκοσι χρονών. Επομένως οι συγκεκριμένοι χώροι ήταν ζωντανοί μέσα μας, θέλαμε να πάμε εκεί και να γυρίσουμε κάτι. Όταν η Γιούλα εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα της και πώς συμβολικά αυτός συνδέεται με τα χέλια, ξέραμε ότι έχουμε την κεντρική ιδέα της ταινίας και ότι πρέπει να γυριστεί στο Μεσολόγγι.

Έχει εξάλλου κι η ταινία ένα συμβολικό χαρακτήρα...
Δε θα το έλεγα, προτιμώ τον όρο παραβολικό. Μου αρέσει η λέξη «θαύμα» στον τίτλο γιατί είναι προκλητική, ενώ από την άλλη η αναφορά στη θάλασσα των Σαργασσών γιατί παραπέμπει σε κάτι εξωτικό. Το ότι τα χέλια ταξιδεύουν εκεί και από πλάσματα του γλυκού μεταλλάσσουν το σώμα τους και γίνονται του αλμυρού νερού για να φύγουν για πάντα, είναι μια συνθήκη με τρομερή επίδραση. Με συγκινεί πως όλο αυτό γίνεται ανεξήγητα, συμβαίνει ένα υποσυνείδητο βιολογικό κάλεσμα που σε κινητοποιεί να αλλάξεις τις συνθήκες της ζωής σου.

Δείτε το τρέιλερ της ταινίας: